RUS
SMARTNEWS.KZ басылымының хабарлауынша, Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов өзінің әлеуметтік желісіндегі парақшасында еліміздегі айыппұлдарға қатысты сыни пікірін жариялады.
Айыппұлдар ең көп талқыланатын тақырыптардың біріне айналды. Тіпті, бұл жағдайды сипаттайтын «Штрафстан» деген эмоционалды неологизм пайда болды. Ол айыппұлдарға наразылықты білдіріп, олардың әділетсіз немесе тек бюджетті толтыру үшін қолданылатынын көрсетеді. Алайда кейбіреулер айыппұлдарды тәртіп пен қауіпсіздікті сақтауға арналған қажетті құрал деп санап, бұл терминді қабылдамайды. Өкінішке қарай, көптеген адамдардың ойынша, әкімшілік жазалау жүйесі өз басты мақсатын – құқықбұзушылықтың алдын алуды және оны түзетуді – жоғалтып, бюджетті толықтырудың қарапайым тәсіліне айналған, - дейді депутат.
Оның айтуынша, мемлекеттік органдар «айыппұлға негізделген жүйе» қауіпті екенін түсінуі керек, өйткені ол әкімшілік жауапкершілік институтына деген сенімді әлсіретеді. Сондықтан нақты шаралар қабылдау қажет.
Айыппұлдардың мақсаты – алдын алу, жазалау емес
Айыппұлдар бүкіл әлемде құқықбұзушылықтың алдын алу және әділеттілікті қалпына келтіру үшін қолданылады. Алайда оларды қолдану орынды, әділ әрі мәселені шешуге бағытталған болуы керек, бюджетті толтыру құралы болмауы тиіс, - дейді Аймағамбетов.
Ойы дәлелді болуы үшін ол бірнеше мысал келтірді.
Мәселелі мысалдар:
Мектептерге салынатын айыппұлдар:
Үш ауысымда жұмыс істейтін немесе жөндеу жүргізілмеген мектептер айыппұл арқалайды. Бірақ мектеп директорлары қаржыландырудың жетіспеушілігі сияқты жүйелі мәселелер үшін жауапты емес. Айыппұлдар 600-900 мың теңгеге дейін жетеді.
Ақылы тұрақтар:
Тұрақ құны 100 теңге болса, оны төлемегені үшін салынатын айыппұл 200 есе көп.
Көлікті қыздыруға салынатын айыппұл:
20 жыл бұрын тұрғын аудандарда көлікті 5 минуттан артық жылытуға тыйым салынған. Германиядағы экологиялық тәжірибені мысалға келтіргенмен, біздің климаттық жағдайлар ескерілмейді.
Айыппұлдардың мөлшері мен жүйедегі теңсіздік
Әділетсіз әрі шамадан тыс айыппұлдар алдын алу функциясын орындамай, жүйеге деген сенімді төмендетеді. Айыппұлдар бюджетті толтыру құралына айналса, олардың бастапқы мақсаты – тәртіп пен заңдылықты қамтамасыз ету – көмескіленеді, - дейді депутат.
Негізгі мәселелер:
• Айыппұл жоспарлары: Кейбір аймақтарда айыппұлдарды көбейту мақсатында арнайы «науқандар» ұйымдастырылады, бұл әділетсіздік сезімін арттырады.
• Оқиғаларды ескермеу: Кей жағдайда кінәнің деңгейін бағаламай, стандартты жазалар қолданылады.
Әділетті әрі тиімді жүйе үшін реформалар қажет
Мәжіліс депутаты пікірін қорытындылай келе келесі ұсыныстар туралы да жазды:
1. Айыппұлдардың мөлшері мен әділетті болуы:
• Мектептердегі және басқа ұйымдардағы мәселелер қаржыландыруға жауапты органдар арқылы шешілуі керек. Бұл жерде директорларды жазалау дұрыс емес.
• Тұрақ сияқты ұсақ құқықбұзушылықтарға орташа айыппұл мен жеке көзқарас қажет.
2. Білім беру шараларын енгізу:
• Кей жағдайларда айыппұлдар туралы мағұлмат беріп, адамдардың білімін толықтыру керек.
• Құқықбұзушыларға қоғамдық жұмыстарға немесе арнайы курстарға қатысу мүмкіндігін ұсыну.
3. Айыппұлдарды мақсатты пайдалану:
• Айыппұлдардан түскен қаражатты әлеуметтік мәселелерді шешуге, мысалы онкологиялық ауруларды емдеу немесе мектеп салуға бағыттау.
4. Жоспарлар мен науқандардан бас тарту:
• Әкімшілік айыппұлдар бюджетті толықтыру құралы болмауы керек.