RUS
Қазіргі уақытта сот актілерін орындау мен оларды орындамау арасындағы шекара ашық, және бұл құқықтық тәртіпті бұзудың салдарымен түсіндіріледі. Бүгін біз сот орындаушысы Жазира Байысбаевамен сот актілерін орындамау, оның ішінде ҚР Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 669 және 670-баптары бойынша әкімшілік жауапкершілік туралы сөйлесеміз.
- Жазира Жарқынбайқызы, сот актілерін орындамаудың заңды салдары қандай?
- Сот актісін орындамау – бұл құқық бұзушылықтың бір түрі. Әрбір азамат немесе заңды тұлға соттың шешімін немесе өзге де сот актісін орындауға міндетті. Егер осы міндетті орындаудан бас тартатын болса, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 669-бабына сәйкес, олар әкімшілік жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Бұл, әрине, құқық бұзушылықтың өте ауыр түрі болып табылады, өйткені сот шешімі – бұл тек жеке адамның, сонымен қатар мемлекет пен қоғамның да мүддесін қорғайтын акт.
- Ал, сот орындаушысының қаулысы мен заңды талапты орындамаудың салдары қандай?
- Сот орындаушысының қаулысы мен басқа да заңды талаптарды орындамау ҚР ӘҚБтК 670-бабында қарастырылған. Бұл да құқық бұзушылық, және оны орындамау әлі де әкімшілік жауапкершілікке әкеп соқтырады. Заңды талаптардың орындалмауы соттың күшін жоюға, дау-дамайдың шешіміне кедергі келтіруге және мемлекеттік тәртіпті бұзуға әкелуі мүмкін. Осы себепті, заңды талаптарды орындамаудың қоғамға және мемлекетке тигізетін әсері өте ауыр.
- Сот актілерін орындамаудың салдары тек әкімшілік айыппұлмен шектелетін бе?
- Бұл сұрақтың жауабы нақтырақ болуы тиіс. Әрине, сот актісін орындамау немесе сот орындаушысының талаптарын орындамау – бұл әкімшілік жауапкершілікті талап етеді. Бірақ, бұл тек айыппұлмен шектелмейді. Әкімшілік айыппұлды төлеу арқылы жағдайдың шешілуін күтуге болмайды. Бұл жағдайда жауапкершілік аясында белгілі бір мерзім ішінде міндетті талаптар орындалмаса, бұл кәсіби қызметке әсер етуі мүмкін, тіпті, қатаң жазалар да қарастырылған.
- Яғни, сот актілерін орындамау жағдайларының алдын алу үшін не істеу қажет?
- Заңды талаптарды орындамау – бұл алдын алуға болатын мәселе. Біріншіден, азаматтар мен ұйымдар соттың шешімдерін орындауға және құқықтық тәртіпке құрметпен қарауға міндетті. Екіншіден, заңды талаптарға сәйкес болу тек жеке тұлғалар үшін ғана емес, сондай-ақ ұйымдар мен мемлекет үшін де аса маңызды. Әрбір адамның өз құқығын қорғау және оны жүзеге асыру үшін сот шешімін орындауы қажет. Осылайша, заңның құрметі мен сот актілерінің орынды орындалуы қоғамның құқықтық мәдениетінің жоғары деңгейін көрсетеді.
- Сот актілерін орындау – бұл тек жеке тұлғалардың ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік қызметкерлердің, ұйымдардың да міндеті. Бұл жөнінде қандай пікір білдіресіз?
- Дұрыс айтасыз, бұл міндет – тек жеке тұлғалардың ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік қызметкерлер мен ұйымдардың да міндеті. Сот шешімдерін орындамау – бұл тек жеке тұлғалар үшін ғана емес, сондай-ақ кәсіпорындар мен мемлекеттік құрылымдар үшін де үлкен жауапкершілік. Құқықтық тәртіпті сақтау үшін барлық деңгейдегі қызметкерлер сот шешімдерін орындауға толық жауапты болуы тиіс. Заңды талаптарды орындамау елдегі құқықтық жүйені бұзуы мүмкін, және бұл мемлекетіміздің халықаралық беделіне де кері әсерін тигізуі мүмкін.
- Қоғамдық тәртіптің сақталуы үшін қандай шаралар қабылдануы керек?
- Қоғамдық тәртіпті сақтау үшін заңды талаптардың орындалуын бақылаудың маңызы зор. Сот орындаушылары мен құқық қорғау органдары осы бағытта белсенді жұмыс істейді. Бірақ азаматтар мен ұйымдар да өз тарапынан жауапкершілікті сезінуі қажет. Егер заңды талаптар орындалса, қоғамда құқықтық тәртіп орнап, халықтың заңға деген сенімі артады. Мемлекетіміздің құқықтық жүйесі тиімді жұмыс істесе, елімізде заңдылықты сақтау деңгейі де жоғары болады.
- Сіздің ойыңызша, сот актілерін орындау мәдениетін арттыру үшін не істеу керек?
- Бұл мәселеде ең бастысы – халыққа құқықтық білім беру. Заңды талаптардың маңыздылығын түсіндіру, сот актілерінің қоғамдағы рөлін жоғары бағалау – бұл мәдениеттің қалыптасуына негіз болады. Сонымен қатар, заңды талаптарды орындамаған жағдайда қандай жауапкершілікке тартылатынын түсіндіру қажет. Бұл қоғамдық санада заңның үстемдігін сездіруге мүмкіндік береді.
- Әрине, азаматтар мен ұйымдар үшін өз құқықтарын сақтау мен заңды талаптарды орындау маңызды. Бірақ, қандай жағдайларда сот шешімін орындау мүмкін болмай қалады?
- Мұндай жағдайлар да болады. Мысалы, соттың шешімін орындау үшін материалдық жағдай болмауы, немесе кейбір жағдайларда адамдық себептер болуы мүмкін. Бірақ бұл жағдайлар өте сирек кездеседі. Заңды талаптарды орындамау – бұл жалпы алғанда жауапкершілікті бұзу болып табылады, және мұндай жағдайлар көбіне жеке азаматтардың немесе ұйымдардың немқұрайлылығы мен заңды талаптарды елемеушілігінен туындайды. Сондықтан, барлық заңды талаптарға сәйкес әрекет ету маңызды. Ал жалпы алғанда сот актілерін орындамаудың салдары өте ауыр. Қазақстан Республикасының заңнамасында бұл құқық бұзушылықтарға қатысты қатаң жауапкершілік қарастырылған, және әр азамат пен ұйым бұл жауапкершілікті түсініп, құқықтық тәртіпке құрметпен қарауы тиіс.
- Сұхбатыңызға рахмет!