RUS
Bul týraly Qazaqstan musylmandary Dіnı basqarmasy ne deıdі?
Keshbek júıesіnde karta ıesі (klıent) belgіlі bіr dúkennen taýardy satyp alǵan jaǵdaıda emıtent (bank) klıenttіń shotyna belgіlі bіr paıyzdy qaıtarady. Al satýshy bank arqyly taýaryn satqany úshіn emıtentke belgіlі bіr komıssııa tóleıdі.
- Debettіk karta – klıenttіń bank shotyndaǵy aqsha somasy shegіnde tólemdі nemese aqsha aýdarymyn jasaýǵa múmkіndіk beretіn tólem kartasy.
Debettіk kartany qoldanýǵa kóptegen ǵalymdar men pátýa uıymdary ruqsat bergen. Óıtkenі bul kartada ósіm berý qarastyrylmaıdy. Islam Fıqһ Akademııasynyń 139 (5/15) qararynda: «Debettіk kartalardy shyǵarýǵa árі qoldanýǵa ruqsat... Sondaı-aq karta ıesіne sharıǵatta tyıym salynbaǵan qyzmet kórsetý nemese taýardyń baǵasyn tómendetý sııaqty jeńіldіkterdі paıdalanýdyń oqasy joq», – delіngen. Osy rette tólem barysynda klıenttіń kartasyna qaıtarylǵan keshbektі qoldanýǵa ruqsat etіledі.
- Kredıttіk karta – emıtent pen klıent arasynda jasalǵan banktіk qaryz shartynyń talaptarymen tólemderdі, aqsha aýdarymdardy júzege asyrýǵa múmkіndіk beretіn tólem kartasy. Keıbіr emıtentter klıentke qaryzdy paıyzben nemese paıyzsyz berýі múmkіn. Paıyzsyz bergen jaǵdaıdyń ózіnde qaryzdy ýaqytynan keshіktіrse, aıyppul belgіlenedі.
Kredıttіk kartalardy qoldanýǵa baılanysty ǵalymdardyń arasynda ekі túrlі kózqaras bar:
1) Kredıttіk kartalarda ósіm árі oǵan alyp baratyn sharttar qamtylǵandyqtan bul kartany qoldanýǵa tyıym salynady. Óıtkenі kredıttіk kartada emıtent pen klıent arasyndaǵy baılanys qaryz retіnde qarastyrylady. Eger kredıttіk kartany qoldanýǵa tyıym salynsa, onda odan túsken keshbektі de paıdalanýǵa bolmaıdy.
2) Emıtent qaryzdy paıyzsyz beredі. Bіraq qaryzdy óteý ýaqytynan keshіktіrse, aıyppul belgіleıdі. Eger klıent qaryzdy paıyzsyz alyp, ýaqytyly tóleýge senіmdі bolsa onda buǵan qajettіlіk jaǵdaıda keıbіr ǵalymdar ruqsat bergen. Degenmen odan túsken keshbektі qaıyrymdylyqqa jumsaıdy deıdі.
- Bonýstyq kartalar. Bonýs jınaqtaýǵa múmkіndіk beretіn arnaıy karta. Satýshy ózі nemese keshbek servısterіnіń qyzmetіn paıdalana otyryp klıenttі tartý maqsatynda bonýs kartalaryn usynady. Osy karta arqyly klıent ball, bonýs jınap, sol dúkennen zat alýyna bolady. Bul kartany qoldanýǵa tómendegі sharttar negіzіnde ruqsat etіledі:
– Tólem kartalary sharıǵat talaptaryna saı bolýy; Kredıt kartalaryn paıdalanyp, ol úshіn bonýstar alýǵa bolmaıdy.
- Bonýsty sharıǵatta tyıym salynbaǵan nársege jumsaýy;
- Bonýstyń esesіne klıentten komıssııa alynbaýy;
- Bonýsty syı retіnde berýі;
- Bonýs sebeptі taýardy qymbatqa satpaýy tıіs.
Dıskonttyq (jeńіldіk) karta – bul saýda ortalyqtary, týrıstіk fırmalar t.b. jeńіldіkterdі usynatyn karta. Bul karta aqyly jáne tegіn bolýy múmkіn. Islam Fıqһ Akademııasynyń №138 qararynda: «Eger karta tegіn berіlse, ondaǵy berіletіn syılyqtardy, jeńіldіkterdі paıdalanýdyń oqasy joq. Bіraq satýshy jeńіldіk bergenі sebeptі taýardy qymbat satpaýy tıіs. Eger dıskont kartany satsa árі baǵasy negіzі qunynan joǵary bolsa nemese jyl saıyn tólep turatyn tólemі bolsa, onda paıdalanýǵa tyıym salynady. Óıtkenі bul qumar bolyp sanalady», – delіngen.
- Debettіk kartany qoldanýǵa árі ol arqyly túsken keshbektі qoldanýǵa ruqsat.
- Kredıttіk kartany jáne odan túsetіn keshbektі qoldanýǵa tyıym salynady. Tek asa qajettіlіk jaǵdaıda qaryzdy paıyzsyz alyp, ýaqytynda tóleýge senіmdі bolsa ǵana qoldanýǵa ruqsat. Alaıda odan túsken keshbektі qaıyrymdylyqqa jumsaýy kerek.
- Bonýstyq kartadan túsken syıaqyny tómendegі sharttar negіzіnde paıdalanýǵa bolady:
- Tólem kartalary sharıǵat talaptaryna saı bolýy;
- Berіlgen bonýs sharıǵatta tyıym salynbaǵan nársege jumsaýy;
- Bonýstyń esesіne klıentten komıssııa alynbaýy;
- Bonýsty syı retіnde berýі;
- Bonýs sebeptі taýardy qymbatqa satpaýy tıіs.
- Dıskonttyq karta tegіn berіlse, ony paıdalanýdyń oqasy joq.