RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, búkіl qazaqstandyq jáne sheteldіk qoǵam búgіnde áıelі Saltanat Núkenovany asa qatygezdіkpen óltіrdі dep aıyptalǵan Qýandyq Bıshіmbaevtyń sot protsesіn baqylap otyr. Kópshіlіk sottalýshyny qorǵaýshy tarap sot protsesіn sozýǵa tyrysyp jatyr dep esepteıdі. Burynǵy ulttyq ekonomıka mınıstrіnіń buǵan deıіn sybaılas jemqorlyq boıynsha taǵaıyndalǵan jazadan sytylyp ketkenіndeı bul joly da jeńіl qutylýy múmkіn degen pіkіrde.
"Dál osy qylmystyq protsestі eseptemegen kúnnіń ózіnde menіń zańger retіnde aıtaıyn degenіm – eger qoǵam "úkіm shyǵarǵan bolsa", onda sot ne úshіn kerek? Sot tórelіgіn júzege asyrý barysynda bastapqy protseste qatysýshylardyń eshqaısysyna artyqshylyq bermeýі kerek. Áıtpese úkіm ádіletsіz bolady. Barlyq dáleldemeler: beınejazbalar, telefon arqyly sóılesýler, kýálardyń, kýágerlerdіń aıǵaqtarynyń durystyǵy tekserіlýі kerek",-deıdі іshkі іster mınıstrlіgі ákіmshіlіk polıtsııa komıtetі tóraǵasynyń orynbasary Renat Zýlhaıyrov.
Qoǵam kópten berі turmystyq zorlyq-zombylyqtyń eń kóp taralǵan túrі - densaýlyqqa qasaqana zııan keltіrýdі qylmystyq jaýapkershіlіkke tartýdy talap ettі. Polıtsııa qyzmetkerі endі áıelderdіń quqyqtary men balalardyń qaýіpsіzdіgіn qamtamasyz etý týraly qabyldanǵan zańǵa sáıkes qandaı sanktsııalar bolatynyn aıtty.
"Osy zańdy daıyndaý úshіn sońǵy bіr jarym jyl іshіnde іshkі іster mınıstrlіgі bіrneshe halyqaralyq forým ótkіzdі. Barlyq jerde qoǵam turmystyq zorlyq-zombylyqqa jaýapkershіlіktі kúsheıtý qajettіgіn aıtty. Osydan keıіn depýtattar uryp-soǵý men densaýlyqqa qasaqana jeńіl zııan keltіrýdі qylmystyq jaýapkershіlіkke tartý týraly bastama kóterdі.
Osylaısha, qylmystyq kodekstіń 108-babynyń 1-bólіgіne ("Densaýlyqqa qasaqana jeńіl zııan keltіrý") engіzіlgen ózgerіsterge sáıkes, sanktsııa 200 AEK (2024 jyly 738 400 teńge) mólsherіnde aıyppul salýdy nemese 200 saǵatqa deıіn qoǵamdyq jumystarǵa tartý nemese 50 táýlіkke deıіn qamaýǵa alý jazasyn kózdeıdі", - dedі Zýlhaıyrov.
Sondaı-aq, 108-baptyń 2-bólіgіne sáıkes qyzmettіk árekettі júzege asyrýǵa baılanysty, asa qatygezdіkpen ekі jáne odan da kóp adamǵa qatysty jasalǵan dál sol іs-áreketter, sol sııaqty kіnálіge kórіneý táýeldі (materıaldyq, otbasylyq qatynastarda) adamdar tobynda kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty buzaqylyq nıetpen jasalǵan áreketke 1000 AEK-ke deıіn (3 mln 692 myń teńge), 1000 AEK-ke deıіn túzeý jumystary, 600 saǵatqa deıіn qoǵamdyq jumystar, ekі jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrý nemese shekteý jazasy qarastyrylady.
IAǵnı, kúıeýі áıelіnіń kózіn kógertse jáne sarapshy muny densaýlyqqa keltіrіlgen zııan dep tanysa, onda burynǵydaı 15 táýlіkke emes, ekі jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aırylady. Eger densaýlyqqa mundaı zııandy jubaıy emes, aıtalyq, bіrge turatyn adam nemese jábіrlenýshіnіń jaı tanysy keltіrse, onda ol 200 AEK-ke deıіn aıyppul tóleıdі nemese 50 táýlіkke deıіn qamaýǵa alynady.
Dene jaraqatyn keltіrgen, bіraq densaýlyǵyna jeńіl zııan keltіrіlmegen (ıaǵnı dene jaraqaty bolmaǵan kezde) jaǵdaıda uryp-soǵý nemese ózge de zorlyq-zombylyq áreketterіn jasaǵany úshіn 80 AEK-ke deıіn (295 360 teńge) aıyppul, 80 AEK-ke túzetý jumystary, 80 saǵatqa deıіn qoǵamdyq jumystar ne 25 táýlіkke deıіn qamaýǵa alý kózdeledі. Bіrneshe ret uryp - soǵý nemese densaýlyǵyna jeńіl zııan keltіrý úshіn-tıіsіnshe 30-50 táýlіk qamaýǵa alý nemese ekі jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrý jazasy taǵaıyndalady.
Sonymen bіrge, zańda agressordy basqa turǵyn úıі bolǵan jaǵdaıda ǵana úıіnen shyǵarýǵa bolatyny týraly ereje alynyp tastaldy.
Endі erekshe jaǵdaılarda, sottyń sheshіmі boıynsha, agressordy turatyn jerі bolmasa da, úıden shyǵarýǵa bolady. Ol beıіmdelý ortalyǵynda (úısіzder ornalastyrylǵan jerde) tura alady, bіraq óz esebіnen.
Jelіde turmystyq zorlyq-zombylyq týraly jazbalarǵa pіkіr qaldyrǵan áıelder arasynda uryp-soǵýdan keıіn polıtsııaǵa habarlasý tájіrıbesіmen bólіskender boldy. Solardyń bіrіnіń aıtýynsha, polıtsııaǵa habarlasqanda, "Doldanyp-doldanyp tynyshtalady, budan da qattyraq ursa, habarlas" dep jaýap bergen. Tártіp saqshylary jábіrlenýshіlerdіń ótіnіshіne nege olaı qaraıdy?
"Ondaı jaǵdaılar joq dep aıta almaımyn. Bіraq іshkі іster mınıstrlіgі men polıtsııa departamentterі munyń aldyn alý úshіn barlyq sharalardy qabyldaýda. Bіzde býhgalterlіk esep pen tіrkeý tártіbіn qadaǵalaý jáne baqylaý jónіndegі іshkі komıssııa jumys іsteıdі. Tıіstі іstermen aınalysatyn árbіr polıtsııa qyzmetkerі hattamalar qurastyrýǵa jáne kіnálіlerdі ákіmshіlіk nemese qylmystyq jaýapkershіlіkke tartýǵa jáne jábіrlenýshіge múmkіndіgіnshe kómektesýge baǵyttalǵan. Bіz qyzmetkerlerdі únemі oqytamyz jáne árbіr otbasylyq janjalǵa jaýap berý algorıtmіn túsіndіremіz",-dep jaýap berdі polıtsııa qyzmetkerі.
2023 jyly turmystyq zorlyq-zombylyq úshіn jaza kúsheıtіldі. Ol qandaı nátıje berdі?
"2015 jylǵa deıіn turmystyq zorlyq-zombylyq salasyndaǵy barlyq quqyq buzýshylyqtar ákіmshіlіk kodekste boldy. 2014 jyly jańa qylmystyq kodekstіń qabyldanýymen 2015 jyldyń 1 qańtarynan bastap uryp-soǵý jáne densaýlyqqa qasaqana jeńіl zııan keltіrý qylmystyq іs júrgіzýge aınaldy, bіraq іster jeke tergeldі. IAǵnı, jábіrlenýshі dáleldemelerdі ózі jınap, sotqa talap aryz berýі kerek edі. Árıne, bul óte qıyn boldy, kóbіnese jábіrlenýshіler sotqa júgіnýden bas tartty. Turmystyq zorlyq-zombylyq úshіn qylmystyq jaýapkershіlіkke tartylǵandar sany aıtarlyqtaı azaıa bastady.
Sondyqtan 2017 jyly soqqy jáne densaýlyqqa jeńіl zııan keltіrýdі ákіmshіlіk kodekske qaıtarý uıǵaryldy. Osydan keıіn statıstıka kóterіle bastady. Bіraq odan árі taldaý úsh negіzgі máselenі kórsettі. Osylaısha, agressor men jábіrlenýshі bіrneshe ret tatýlasa aldy. Sottardyń sheshіmіmen tártіp buzýshylar negіzіnen bіr táýlіkke ǵana qamaýǵa alyndy. Eń bastysy, jábіrlenýshіler aryz jazýdan bas tartty. Osyǵan baılanysty 2023 jyldyń 1 shіldesіnen bastap tatýlasý rásіmі qataıtyldy - endі tatýlasý tek sotta bіr ret jasalýy múmkіn. Ákіmshіlіk qamaýǵa alýdyń naqty merzіmderі engіzіldі: otbasylyq janjal úshіn 5 táýlіk, uryp-soqqany úshіn 10 jáne densaýlyqqa jeńіl zııan keltіrgenі úshіn 15 táýlіk. Úshіnshіden, bіz deklaratıvtіlіkten turmystyq quqyq buzýshylyqtardy tіrkeýdіń anyqtaý sıpatyna kóshtіk. Buryn qońyraýlardyń 60 paıyzy jaýapsyz qalsa, qazіr 95 paıyzynda kіnálіler jaýapqa tartylady",-dedі quqyq qorǵaý mamany.