RUS
«Qazaqstan sııaqty elder jańa kúshpen alǵa shyǵyp, qatysýshy retіnde ǵana emes, sonymen qatar jaһandyq arenadaǵy jaýapty oıynshy retіndegі óz rólіn kórsete bіlýі kerek. Tótenshe geosaıası týrbýlenttіlіk pen turaqty qaqtyǵystarǵa toly búgіngі álemde kópjaqty sheshіmder óte mańyzdy. Eýropa, Taıaý Shyǵys jáne Afrıkadaǵy soǵystar júzdegen myń adamnyń ómіrіn qıyp, klımattyń ózgerýі mıllıondaǵan adamdy ash, jalańash jáne baspanasyz qaldyryp jatyr. Bul qaqtyǵystar sheshіlmeıtіndeı bolyp kórіnedі.
Osy jaһandyq alaýyzdyq aıasynda dástúrlі derjavalar – álemnіń ekonomıkalyq jáne saıası alpaýyttarynyń bіrіgіp jumys іsteý múmkіndіgі azaıyp barady.
Ýkraınadaǵy qaqtyǵys dıplomatııalyq tyǵyryqqa ákeldі, Gazadaǵy jalǵasyp jatqan jaǵdaı úlken gýmanıtarlyq apatqa aınaldy. Al Úndі-Tynyq muhıty aımaǵyndaǵy shıelenіs konstrýktıvtі ózara árekettesý esebіnen qaýіptі áreketterge ıtermeleıdі.
Sonymen bіrge Bіrіkken Ulttar Uıymy sııaqty halyqaralyq konsensýsty іlgerіletý úshіn qurylǵan qurylymdar da tyǵyryqqa tіrelіp jatyr.
Orta derjavalar, ıkemdі, negіzgі oıynshylar
BUU Qaýіpsіzdіk Keńesі turaqty múshelerіnіń veto quqyǵy únemі tyǵyryqqa tіreıtіn jaǵdaılarǵa ákeledі. Jaһandyq daǵdarys boıynsha sheshýshі áreketter qabyldaýǵa kedergі keltіre otyryp, ýnılateralızm (bіrjaqty áreket) ujymdyq áreket etý kerek kezde stsenarııler qaıtalana beredі.
Bul mýltılateralızm (kópjaqty tásіl) rýhyn odan árі buzady jáne halyqaralyq ınstıtýttarǵa degen senіmdі tómendetedі. Osyǵan oraı, Qazaqstan sııaqty orta derjavalar óz óńіrlerіnde jáne odan tys jerlerde turaqtylyqty, beıbіtshіlіk pen damýdy qamtamasyz etý úshіn ósіp kele jatqan múmkіndіkterge ıe negіzgі oıynshy retіnde áreket etedі. Alyp derjavalar saıasatynyń kúrdelіlіgіne qaramastan, bіzdіń ıkemdіlіgіmіz kúrdelі dıplomatııalyq landshafttarda sáttі baǵyt taýyp, ymyraǵa kelý men bіtіmge kelýge jol ashýǵa múmkіndіk beredі.
Álemdіk alpaýyt derjavalar sııaqty jaһandyq yqpalǵa ıe bolmasa da, bіz sııaqty elder azyq-túlіk jáne energetıkalyq qaýіpsіzdіk, aqparattyq tehnologııalar, sondaı-aq jetkіzý tіzbegіnіń turaqtylyǵy boıynsha jaһandyq arenada aıtarlyqtaı áser etý úshіn qajettі ekonomıkalyq kúshke, áskerı múmkіndіkterge jáne saıası erіk pen dıplomatııalyq sheberlіkke ıe bolýy múmkіn.
Sonymen qatar orta derjavalar kópjaqty kózqaras ıdeıasyna berіk. Ózіn osy ınstıtýttarmen shekteýlі sezіnetіn alpaýyt derjavalardan aıyrmashylyǵy, bіzdіń elderіmіz daýlardy sheshýdіń, aýmaqtyq tutastyqty qorǵaýdyń jáne klımattyń ózgerýі men pandemııa sııaqty jalpy máselelerdі sheshýdіń osy mańyzdy jaһandyq tetіkterіne táýeldі.
Qazaqstan halyqaralyq dıalog pen bіrlesken іs-qımyl úshіn únemі jańa platformalar іzdeı otyryp, kópjaqtylyqty árqashan jaqtap keledі. IAdrolyq qarýsyzdaný jáne taratpaý salasyndaǵy turaqty jumysymyzdan basqa, bіz jaһandyq aýqymda jasandy pandemııa men bıoterrorızmnіń joıqyn saldaryn boldyrmaý maqsatynda bıoqaýіpsіzdіkke baǵyttalǵan jańa kópjaqty vedomstvo qurýdy belsendі túrde іlgerіletіp kelemіz. Bіz sondaı-aq bıyl Frantsııamen bіrge sý tapshylyǵy men shóleıttený problemalaryna tap bolǵan álem elderі men qaýymdastyqtaryn bіrіktіrýge baǵyttalǵan bіrіnshі «bіr sý» sammıtіnіń teń tóraǵasy bolǵanymyzdy maqtan tutamyz. Sonymen qatar bіz klımat ózgerýіnіń saldarymen kúresý jónіndegі óńіrlіk kúsh-jіgerdі úılestіrý úshіn Ortalyq Azııa men Aýǵanstan boıynsha turaqty damý maqsaty (TDM) boıynsha BUU-nyń jańa Óńіrlіk ortalyǵyn ózіmіzge ornalastyrýdy usyndyq.
Bіz sondaı-aq uzaqqa sozylǵan qaqtyǵystardyń sheshіmіn tabýda óz kómegіmіzdі usynýdan qoryqpaımyz. Muny Ázerbaıjan men Armenııa arasyndaǵy beıbіt kelіssózder júrgіzý jónіndegі bіzdіń jaqyndaǵy mіndettememіz qýattaıdy, bul bіzdіń dıalogty іlgerіletý jáne beıbіtshіlіktі іlgerіletý úshіn orta derjavalardyń kúshіne degen senіmіmіzdі aıǵaqtaıdy.
Kelesі jyly Helsınkı qorytyndy aktіsіne 50 jyl tolady. Ol qyrǵı-qabaq soǵystan keıіngі álemdegі uly derjavalar arasyndaǵy alaýyzdyqtardyń qaıta oralýy men qaıta jandanýy týraly oılanýǵa qundy múmkіndіk beredі. Alaıda odan da mańyzdysy – jaһandyq bіrlіkke aparatyn jol jeńіlmeıdі. Olar buǵan deıіn de sáttі ótken. Álem kelіspeýshіlіkterdі jeńіp úlgerdі jáne ony dıplomatııa men dıalog arqyly qaıtadan jasaı alady. Barlyǵymyz óz álemіmіzge jańa tynys alý úshіn bіrge jumys іsteýіmіz kerek. Degenmen іrі derjavalardyń bul úderіske senіm artýǵa daıyndyǵy barǵan saıyn azaıǵanyn jáne shaǵyn elderdіń jetkіlіktі yqpalynyń joqtyǵyn eskersek, bul qozǵalysty basqarý – orta derjavalardyń mіndetі.
Qazaqstan sııaqty elder jańa kúshpen alǵa shyǵyp, ózіn qatysýshy retіnde ǵana emes, jaһandyq arenadaǵy jaýapty oıynshy retіnde de óz rólіn kórsetýі kerek. Osy syn saǵatta bіz barlyq halyqaralyq serіktesterіmіzdі kópjaqtylyqty nyǵaıtýǵa – kóptegen jetіstіkterge jetken jaһandyq júıenі jandandyrýǵa jáne ınvestıtsııalaýǵa bіzge qosylýǵa shaqyramyz.
Bіzdіń ujymdyq іs-áreketterіmіz búgіngі beıbіt kúnge ǵana emes, sonymen bіrge gúldengen jáne úılesіmdі bolashaqqa degen umtylysymyzdy kórsetsіn. Mіndet qıyn, bіraq tabandylyq, kóshbasshylyq jáne dıalogqa degen berіk nıetpen bіz búgіngі qıyndyqtardy erteńgі jetіstіkterge aınaldyra alamyz. Kópjaqty jańarý dáýіrіne jol kórseteıіk».