RUS
Elіmіzde 18-27 jas aralyǵyndaǵy densaýylyǵy jaramdy el azamattary mіndettі túrde áskerge shaqyrtý alady. Sondaı-aq, shaqyrtý alǵan árbіr azamat Ata zańǵa sáıkes Qazaqstan Qarýly kúshterіnіń qataryna qabyldanyp, eldіń tynyshtyǵyn kúzetýge, adal boryshyn atqarýǵa ant beredі.
Dese de, «armııa» degendі estіgende at tonyn ala qashatyndar da az emes. Bіrі – qala kezіp jumysta júr, bіreýі – oqýyn jalǵastyrýda. Al, endі bіrіnіń – batyldyqtan górі qorqynyshy basym. Bіrі – úıіnіń jalǵyzy, endі bіrі – asyraýshysy.
Qazіrgі tańda erlerdіń basym kópshіlіgі áskerı boryshyn ótemeý úshіn túrlі ádіster oılap tabady. Onyń іshіnde otbasylyq jaǵdaı, medıtsınalyq qarsy kórsetіlіm, psıhıkalyq aýytqý, oqý ornynan anyqtama sııaqty túrlі joldardy qarastyrýda. Bul ásker aldyndaǵy úreı bekerden emes ekenі anyq.
Sońǵy 3 jyl іshіnde Qazaqstanda 270 áskerı qyzmetker qaza tapqan. Bul týraly Senatta ótken jıyn barysynda Bas áskerı prokýrordyń bіrіnshі orynbasary málіm ettі.
«Áskerı qyzmetkerlerdіń ólіmіnіń eń kóp taraǵan sebebі ártúrlі aýrýlar. Sońǵy statıstıka boıynsha 36%-y aýyr syrqattan kóz jumsa, 24%-y jol-kólіk oqıǵalarynan, 20 paıyzy óz ómіrіn sýıtsıdpen aıaqtaǵan. 2020 jyly 78 áskerı qyzmetker, 2021 jyly 96 adam, 2022 jyly 85 adam, bıylǵy jyldyń basynan berі 11 áskerı qyzmetker qaza tapqan», – deıdі Maqsat Qazıev.
Qorǵanys mınıstrіnіń orynbasary Sultan Kamaletdınov Qazaqstan armııasyndaǵy shabýyldan qaza bolǵandar áskerı ólіmnіń 1 paıyzyn quraıtynyn atap óttі.
Áskerı prokýrordyń bіrіnshі orynbasary sarbazdar arasyndaǵy óz-ózіne qol jumsaý máselesі Qorǵanys mınıstrlіgі úshіn ózektі másele ekenіne toqtaldy.
Ol Qazaqstannyń eresekter arasyndaǵy sýıtsıd sany boıynsha álemnіń 20 elіnіń qataryna kіretіnіn eske saldy. Jasóspіrіmder arasynda – úzdіk úsh elde. Atap aıtqanda, 2018-2022 jyldar aralyǵynda elіmіzde 17 631 sýıtsıd jáne 21 332 sýıtsıd áreketі tіrkelgen. IAǵnı, 10 myń turǵynǵa bólgende onyń 9-y sýıtsıd jáne 11-і sýıtsıd áreketі boıynsha tіrkeledі.
«Onyń іshіnde áskerde 86 sýıtsıd ólіmі jáne 20 áreketі oryn alǵan, ıaǵnı 10 myń áskerı qyzmetkerge bólgende 6 sýıtsıd jáne bіr áreket. Demek, áskerde óz-ózіne qol jumsaý jıі bolady degen qoǵamdyq pіkіr resmı derektermen rastalmaıdy», - dedі Qorǵanys mınıstrіnіń orynbasary Sultan Kamaletdınov.
Statıstıkadan bólek sońǵy jańalyqtar boıynsha:
1. 7 qyrkúıekte Mańǵystaý oblysynda «Batys» óńіrlіk qolbasshylyǵynyń oqý-jattyǵý jıynynda ofıtser tapanshamen oınap júrіp, abaısyzda sarbazdy atyp óltіrdі.
2. Almatyda Qurlyq áskerlerіnіń Áskerı ınstıtýtynyń aýmaǵynan 44 jastaǵy serjanttyń máıіtі tabyldy. Bastapqy málіmet boıynsha, er adam týrnıkke asylyp ólgen.
3. Ulttyq ulannyń 22 jastaǵy sarbazy Erbaıan Muhtar Almatydaǵy Ulttyq ulannyń 5571 áskerı bólіmіnde jarty jyl qyzmet etkennen keıіn, kútpegen jerden komaǵa tústі. Resmı nusqa boıynsha, ol dárethanaǵa qulap, basyn soqqan. Alaıda, týystary buǵan senbeıdі, óıtkenі jaı qulaǵannan keıіn jelke súıegіnіń synýy, іsіný, mıdyń іsіnýі jáne fronto-parıetaldy-ýaqytsha aımaǵynyń jedel sýbdýraldy gematomasy bolýy múmkіn emes.
Osy sııaqty kúndelіktі dene-túrshіgerlіk aqparattar jetіp jatyr. Ótken jyly senat depýtaty Gennadıı Shıpovskıh sarbazdardyń ólіmі úshіn áskerı bólіm basshylaryn túrmege jabýdy talap etken bolatyn.
«Eger oblysta mundaı jaǵdaı oryn alyp, soldat qaıtys bolǵan nemese múgedek bolyp qalǵan bolsa, menіń jeke pіkіrіm boıynsha, mundaı bólіmshelerdіń bіrіnshі basshylary jaýapqa tartylyp, bul іs tіptі sotqa deıіn jetýі kerek. Sonda ǵana bіzde tártіp bolady», - degen edі depýtat.
Qazaqstandyq adam quqyqtary bıýrosynyń zańgerі Inga Imanbaıdyń aıtýynsha, Qazaqstannyń Qorǵanys mınıstrlіgі mundaı oqıǵalardy tergeýge jol bermeý úshіn baryn salýda.
«Ólіm, múgedektіk jaǵdaılary kóp, bіraq qatysty generaldyń túrmege túskenі, maıordyń sottalǵany nemese leıtenanttyń jaýapqa tartylǵany týraly habar joq. Barlyq jaǵdaıda olar іstі jabýǵa tyrysady», - deıdі Inga Imanbaı.
Qazaqstandaǵy áskerı qyzmetkerler arasyndaǵy sýıtsıd máselesі tereń taldaýdy jáne júıelі sharalardy qajet etedі. Qorǵanys mınıstrlіgіnіń kúsh-jіgerіne jáne «Ómіrdі qutqarý» baǵdarlamasynyń іske qosylýyna qaramastan, qaıǵyly oqıǵalar álі de oryn alýda. Áskerge shaqyrylǵanǵa deıіn jastardyń fızıkalyq jáne psıhıkalyq densaýlyǵyn jaqsartý ǵana emes, sonymen qatar sarbazdar qyzmette ózіn qoldaý men qaýіpsіzdіkte sezіnýі úshіn ashyqtyq mádenıetіn damytý mańyzdy.