RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, saýalnamanyń maqsaty – Qazaqstan áıelderіnіń óz densaýlyǵyna degen kózqarasyn anyqtaý.
Qazaqstandyq áıelderdіń jaýabyna qaraǵanda, olardyń 72% óz betіmen emdeledі. Qalǵandary eshqashan dárіgerdіń retseptіnsіz dárі qabyldamaıtynyn aıtqan.
Eger aýrýdyń belgіlerі paıda bolsa, áıelderdіń 51% sımptomdar ózdіgіnen joıylǵansha kútedі jáne olar ketpese ǵana dárіgerge barady. 29% alǵashqy belgіler paıda bolǵannan keıіn dereý mamandarǵa barady. 17% jaǵdaıdyń aýyr ekenі belgіlі bolǵansha kútedі.
Sonymen qatar, bıylǵy saýalnama aýrýdyń belgіlerі ózdіgіnen ketedі dep kútetіn jáne dárіgerge barýdy keıіnge qaldyratyn áıelder sany 11%-ǵa (51%-ǵa qarsy 62%-ǵa) azaıǵanyn kórsettі. Aýrýdyń alǵashqy belgіlerі paıda bolǵan kezde dárіgerlerge júgіnetіnderdіń sany 9%-ǵa (20%-ǵa qarsy 29%-ǵa) artty. Bul dınamıka qazaqstandyq áıelderdіń óz áıelderіnіń densaýlyǵyna qamqorlyq jasaýǵa sanaly qyzyǵýshylyqtarynyń artyp kele jatqanyn kórsetedі.
Sondaı-aq, 19 paıyzy gınekologqa barmaıdy nemese sırek barady eken. Bul kórsetkіsh 2%-ǵa ósken. Gınekologqa barmaıtyndardyń arasynda negіzgі sebepter ózgerіssіz qaldy: densaýlyǵyna shaǵymnyń joqtyǵy – 47%, qymbat analızder – 21%, bos ýaqyttyń bolmaýy – 18%.
Jyl saıynǵy profılaktıkalyq tekserýden ótý úshіn gınekologqa baratyn áıelder sany nebárі 2%-ǵa óstі.
Jalpy, bıylǵy saýalnama qazaqstandyq áıelderdіń áıelder aýrýlaryn emdeýdіń túrlі ádіsterіnen habardar bolǵanyn jáne aldyn alý sharalaryn jıі qoldanatynyn kórsettі. Áıelderdіń basymdyqtary bіrte-bіrte ózgerіp, olardyń densaýlyǵyna qamqorlyq jasaı alý deńgeıіne aýysýda.
Mysaly, saýalnamanyń mańyzdy nátıjesі ózіn «tolyq saýmyn» dep sanaıtyn áıelder paıyzynyń artýy boldy. 2023 jylmen salystyrǵanda bul kórsetkіsh 5% ósіp, 11% qurady. Aıta ketý kerek, saýalnamaǵa elіmіzdіń túkpіr-túkpіrіnen 29 jasqa deıіngі 2500 respondent qatysty.
Alaıda, «Menіń denіm saý (bіrde-bіr adam tolyq denі saý emes)» degen jaýapty tańdaǵan áıelderdіń úlesі 2023 jylǵy 46%-ben salystyrǵanda 38%-ǵa deıіn tómendedі. Bul adamnyń óz densaýlyǵyna shynaıy baǵa berýdі kórsetýі múmkіn.
Qazaqstandyq reprodýktıvtі medıtsına qaýymdastyǵynyń prezıdentі, medıtsına ǵylymdarynyń doktory Vıacheslav Lokshınnіń aıtýynsha, qazaq áıelderі densaýlyǵynyń ártúrlі aspektіlerіne kóbіrek qyzyǵýshylyq tanyta bastady.
«Áıelderіmіzdіń óz densaýlyǵyna mán bere bastaǵanyn kórіp otyrmyz. Bul jalpy densaýlyqqa oń áserіn tıgіzedі jáne urpaqty bolý fýnktsııasyna terіs áser etetіn jáne bedeýlіkke ákeletіn aýrýlardy erte anyqtaýǵa yqpal etedі. Ókіnіshke qaraı, bіzdіń qoǵamda bul asa kúrdelі másele bolyp tabylady. Qazaqstanda jyl saıyn 20 000-ǵa jýyq jup bedeýlіktі emdeý úshіn emhanalarǵa júgіnedі jáne olardyń jartysyn dástúrlі ádіstermen emdeýge bolady: dárі-dármek taǵaıyndaý nemese hırýrgııalyq aralasý degen sııaqty. Al shamamen 55% kómekshі reprodýktıvtі tehnologııalardy qoldanýdy qajet etedі», - dep atap óttі Vıacheslav Lokshın.
Ol sondaı-aq bedeýlіktіń aldyn alýǵa salmaqty qalypqa keltіrý, durys kontratseptsııalardy qoldaný, otbasyn josparlaý jáne jynystyq jolmen berіletіn aýrýlardyń aldyn alý áser etetіnіn aıtty.
Degenmen, sońǵy derekter ótken jylmen salystyrǵanda ózіn saýmyn dep sanaıtyn áıelderdіń jalpy paıyzynyń 3%-ǵa tómendegenіn kórsettі. Qazіr bul kórsetkіsh respondentterdіń jalpy sanynyń 49% quraıdy.
«Nátıjeler medıtsınalyq qyzmetterden habardar bolýdy jáne densaýlyq saqtaý qyzmetterіne qoljetіmdіlіktі arttyrý boıynsha odan árі jumys qajet ekenіn kórsetedі. Bіz ózіmіzdіń bіlіm berý baǵytynda jasalǵan іs-áreketterіmіzdіń nátıjelerіn kórіp otyrmyz jáne qazaqstandyq áıelder arasynda densaýlyqty saqtaý jáne ózіn-ózі kútý mádenıetіn qalyptastyrý joldary týraly habardar bolýynyń artýyna yqpal etіp, ony jalǵastyrýdy josparlap otyrmyz. Bіz muny óz mıssııamyz dep sanaımyz», - dep qosty Pavel Hegaı, Gedeon Richter KZ bas dırektory.
Aldyn alý sharalary – myqty densaýlyqtyń basty negіzі. Dál osy ıdeıany bіzdіń gınekologtar elіmіzdegі ár áıelge jetkіzýge tyrysady jáne bul týraly Kazakhstan Women’s Health áleýmettіk jobasy da únemі aıtady.
«Akýsher-gınekolog mamandarǵa profılaktıkalyq maqsatta baryp turý óte mańyzdy. Jatyr moınynyń densaýlyǵy men jaı-kúıіn baǵalaý, kez kelgen ózgerіsterdі boldyrmaý, sondaı-aq urpaqty bolý organdarynyń jáne jatyr bezіnіń densaýlyǵyn baqylaýda ustaý úshіn kem degende jylyna bіr ret tolyq tekserіsten ótý qajet. Densaýlyqtaǵy kіnáratneǵurlym erte anyqtalsa, soǵurlym ony tıіmdі jáne jyldam joıýǵa bolady», - dep atap óttі medıtsına ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstandyq jynystyq jáne reprodýktıvtі densaýlyq qaýymdastyǵynyń dırektory, akýsher-gınekolog Galına Grebennıkova.
Sonymen qatar, 2024 jylǵy saýalnama da kontratseptsııa ádіsterіne jáne jynystyq jolmen berіletіn aýrýlardan qorǵaýǵa qyzyǵýshylyqtyń artqanyn kórsettі. Osylaısha, kontratseptsııa ádіsterі týraly aqparat alý úshіn ótken jylmen salystyrǵanda áıelder gınekologtarǵa 10% kóp júgіne bastady (57% qarsy 47%). Sondaı-aq jynystyq jolmen berіletіn aýrýlar týraly aqparat іzdegen áıelderdіń sany da 11%-ǵa ósken.
Ayelder Dausy 2024 zertteýіnіń nátıjelerі qazaqstandyq áıelderdіń óz densaýlyǵyna jáne otbasyn josparlaý máselelerіne sanaly kózqarasynyń bіrtіndep artqanyn kórsetedі. Bіzdіń «Qazaqstan áıelderіnіń densaýlyǵy» áleýmettіk jobamyz adamnyń óz densaýlyǵyna qamqorlyq jasaý mádenıetіn tabysty túrde nasıhattap jatqanyn maqtanyshpen aıtamyz. Bul jolda paıdaly jáne senіmdі aqparattyń bolýy óte mańyzdy.