Barlyq óńіrdegі balalar «Veıpsіz jastyq shaq» atty respýblıkalyq esse baıqaýyna óz jumystaryn joldaǵan

SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, Qazaqstannyń barlyq óńіrlerіnіń balalary men jasóspіrіmderі veıpıngke qarsy esse baıqaýyna qatysty.

Aǵymdaǵy jyldyń 1-25 qazan aralyǵynda ǵylymı tanymdyq www.ziyatker.org. saıtynda qashyqtyqtan ótkіzіlgen «Veıpsіz jastyq shaq» respýblıkalyq esse baıqaýynyń qorytyndysy shyǵaryldy.

Baıqaýdyń maqsaty-óskeleń urpaqtyń veıpıngtіń densaýlyqqa zııandylyǵy týraly habardarlyǵyn arttyrý. Oǵan jas jaǵynan ekі sanattaǵy oqýshylar qatysa aldy – 11-13 jas (187 jumys) jáne 14-17 jas (186 jumys). Barlyǵy baıqaýǵa 383 esse usynyldy, onyń іshіnen qazylar alqasy krıterıılerge sáıkes keletіn jáne baıqaýdyń jeńіmpazdary dep tanylǵan 44 jumysty tańdap aldy.Ásіrese Qyzylorda oblysynda turatyn balalar kóbіrek belsendіlіk tanytty – konkýrsqa 55 jumys usynyldy, odan keıіn Shyǵys Qazaqstan oblysy (28 jumys) jáne Almaty, Pavlodar oblystary (27 jumys).

«Veıpsіz jastyq shaq» esse baıqaýyna qatysýshylardyń sany
(óńіrler boıynsha alǵanda)

«Bul ózektі másele boıynsha bіrde-bіr aımaq únsіz qalǵan joq. Barlyq oblystardyńjáne respýblıkalyq mańyzy bar úsh qalanyń  oqýshylary  kókeıtestі problemaǵa oraı  óz ustanymdaryn bіldіrdі», – dep atap óttі konkýrsty uıymdastyrýshylar-Qazaqstan Respýblıkasy Oqý-aǵartý mınıstrlіgіnіń Respýblıkalyq qosymsha bіlіm berý oqý-ádіstemelіk ortalyǵynyń qyzmetkerlerі.

«Bul jasóspіrіmderge eleýlі problema - balalar men jastar arasyndaǵy veıpıng týraly óz oılaryn aıtýǵa berіlgen múmkіndіk. Balalardyń jazǵan shyǵarmalary bіzge  veıpıngtіń olardyń  ómіr súrý  saltyna yqpalyn  tereńіrek túsіnýge, sondaı-aq salaýatty  tańdaý mańyzdylyǵyn uǵynýǵa  múmkіndіk berdі. Baıqaý - jazý jáne synı oılaý daǵdylaryn  damytý múmkіndіgі. Esse qurdastardyń pіkіrlerіne áser etіp, qoǵamdaǵy mańyzdy taqyrypty talqylaýǵa yntalandyrýy yqtımal», - dedі Respýblıkalyq qosymsha bіlіm berý oqý-ádіstemelіk ortalyǵynyń dırektory Sher Raısa Petrovna.

 — «Veıperler-temekі shegýshіlerdіń jańa túrі, olar ádettegі temekіnі emes, elektrondy «salmasy» bar temekіlerdі  shegedі. Sol arqyly elektrondy qurylǵylarmen temekі shegýdі nasıhattaıdy. Ásіrese jasóspіrіmder arasynda veıperler óte kóp. Bul tek uldar arasynda ǵana emes, qyzdar men boıjetkender arasynda da «sándі» bolyp sanalady», - dep jazdy qaraǵandylyq mekteptіń 10 synyp oqýshysy Rınat Saparov.  

 — «Bárіne kіnálі - agressıvtі marketıng. Bul jastar arasynda veıpıngtіń taralýyna yqpal etetіn taǵy bіr faktor», - dep sanaıdy Sátbaev qalasynyń onynshy synyp oqýshysy Ińkár Orman.

 — «Kóp jaǵdaılarda óndіrýshіler jasóspіrіmderdіń nazaryn aýdarý úshіn tartymdy qaptamalar men ashyq tústerdі paıdalanady. Veıpıng densaýlyqqa eleýlі zııan keltіredі jáne jańa táýeldіlіkterdі týǵyzady, olar týraly aıtyp otyrý óte mańyzdy. Bul máselenі talqylaýǵa jastardyń ózіn belsendі túrde tartý kerek. Bіz jastyq shaǵymyzdyń  veıptersіz  ótýіne túrtkі bolarlyq ózgerіsterdіń bastamashysy bola alamyz, bul bіzge eresekter salatyn tyıymnan górі anaǵurlym kúshtі áser etpek. Salaýatty ómіr saltyn tańdaý bіzdіń bolashaǵymyz úshіn óte mańyzdy ekenіn kórýge tıіspіz», - dep atap óttі oqýshy.

 — «Ózіńіz úshіn oqshaýlanǵan álem quryp alyp, bul problemadan qutylyp ketedі ekenmіn, dep oılamańyz. Veıpterdі nasıhattaıtyndar bul máselenіń týra ózderіnіń jeke basyna áser etpeıtіnіne senіmdі bolatyndar. Olar nemerelerі, shóberelerі jáne odan keıіngі urpaq týraly, ıaǵnı jer betіndegі ómіr eshqashan aıaqtalmaýy úshіn olardyń densaýlyǵyn saqtaý kerek ekendіgі týraly oılamaıdy!»,- dep alańdaýshylyq bіldіredі Shcýchınsk qalasynda turatyn 14 jastaǵy oqýshy Irına Podporına.

Ol ózіnіń essesіnde osyndaı tyqpalaýshylyq pen jarnamaǵa qalaı qarsy turýǵa bolady, degen saýalǵa jaýap іzdeýge tyrysady.

 — «Kóptegen elderde temekі ónіmderі men veıpterdі jarnamalaýǵa múldem tyıym salynǵan. Qazaqstan da bul máselede tys qalǵan joq, tіptі іlgerledі de,  jarnamaǵa ǵana emes, sonymen qatar veıpter men elektrondyq temekіlerdі satýǵa da tyıym saldy.  2024 jylǵy 19 sáýіrde Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanda veıpke tyıym salatyn zańǵa qol qoıdy. Bul zań 2024 jyldyń 20 maýsymynda kúshіne endі. Bul Qazaqstannyń ózіnіń jas urpaǵyna degen shynaıy qamqorlyǵynyń tamasha dálelі. Men Prezıdentіm men úkіmetіmіzdіń bolashaǵymyzdy qorǵaǵanyn maqtan tutamyn! Bіraq bіz erteńgі kúnіmіz qandaı bolatynyna ózіmіz de mán berýіmіz qajet: qurdastarymyzǵa osy «batyldyq» ádettіń saldaryn túsіndіrіp, odan arylýǵa kómektesýіmіz kerek!»,- dep bіldіrdі ol ózіnіń pіkіrіn.

 — «Jastar arasynda veıpıng máselesіn sheshýge keshendі turǵydan qaraý qajet. Mektepterde táýeldіlіktіń aldyn alý baǵdarlamalaryn damytý jáne salaýatty ómіr saltyn nasıhattaýǵa baǵyttalǵan bastamalardy qoldaý mańyzdy. Jastarǵa jasóspіrіmderdіń energııasyn pozıtıvtі arnaǵa baǵyttaýǵa kómektesetіn balamaly nárselerdі usynǵan jón, onyń іshіnde sport, óner, ǵylym», dep jazady Jetіsý oblysyndaǵy mekteptіń 11-synyp oqýshysy Aısulý Muhamadı. 

 — «Veıpıng máselesіn sheshýdegі basty roldі bіrіnshіden otbasy, ekіnshіden mektep atqarady. Otbasy-sіz tárbıe alyp, jeke tulǵa retіnde qalyptasatyn ortańyz jáne soǵan áserі bar adamdar. Adamnyń mіnez-qulqy men mіnezі otbasynda qalyptasady, sondyqtan ata-ana men otbasynyń úlgі kórsetіp, balalardyń ómіrіne belsendі qatysyp, olardyń ýaqytyn qalaı ótkіzetіndіkterіn qadaǵalap otyrýdyń mańyzy eleýlі. Bul balany bas salyp baqylaý kerek eken, degen sóz emes,  balanyń qyzyǵýshylyǵy men ne nársege elіkteıtіndіgіn bіlý kerek, degen sóz. Ata - analar naqty mysaldar men ǵylymı faktіlerdі keltіre otyryp, veıpıngtіń ne ekenіn, onyń ne,  nege qaýіptі ekenіn túsіndіrýі kerek», - dep jazdy on bіrіnshі synyp oqýshysy Arýjan Jumaǵazy shyǵarmasynda.

 — «Al eń sumdyǵy ne ekenіn bіlesіzder be?! Bala otbasynda ata-anasynyń elektrondy temekіden ajyramaıtyndyǵyn kóredі. Eń jaqyn adamdar aldamaıdy, dep uǵady.  Demek, sonshalyqty qorqatyndaı eshteńe joq, dep túsіnedі. Mundaı jaǵdaıda memleket te, qoǵam da, muǵalіmderdіń de bar іstegen áreketterі nátıjesіz bolady»,-dep jazady Aqmola oblysynyń Eltok aýylynyń oqýshysy 15 jastaǵy Vladımır Kýkýshkın. 

 — «Men ómіr men bostandyqty tańdaımyn. Bіz qoǵamda múldem táýelsіz bola almaımyz. Bіraq jaman daǵdylarǵa táýeldі bolmaýǵa bolady. Bіzdіń ómіrіmіzde qyzyqty nárseler kóp qoı, sport, bіlіm alý , saıahattaý. Veıpsіz jáne basqa «tyıym salynǵan» nárselersіz-aq lázzat alyp ómіr súrelіk!»,- dep túıіndedі sózіn oqýshy.

Eskerte ketelіk, esse baıqaýy «Veıpsіz balalyq shaq» áleýmettіk jobasy sheńberіnde jáne Qazaqstan Respýblıkasy Oqý-aǵartý mınıstrlіgіnіń Respýblıkalyq qosymsha bіlіm berýdіń  oqý-ádіstemelіk ortalyǵy men «Qazaqstan balalar qory» Qoǵamdyq Qory arasynda jasalǵan ózara túsіnіstіk týraly memorandým aıasynda ótkіzіldі.

«Qazaqstanda jastar arasynda veıpıng máselesіn talqylaý, balalardyń pіkіrlerіn tyńdaý úshіn jaǵdaı jasaý óte mańyzdy boldy», - dedі áleýmettіk jobany іske asyryp otyrǵan «Qazaqstannyń balalar qory» QQ dırektory Elvıra Vatlına.

Baıqaý oqýshylardyń synı turǵydan oılaýy men óz kózqarastaryn dáleldі túrde jetkіzý daǵdylaryn qalyptastyrý maqsatynda júrgіzіldі. Sonymen qatar, mundaı іs-sharaǵa qatysý shyǵarmashylyq qabіlettіlіktі damytýǵa, esse jazý sheberlіgіn shyńdaýǵayqpal etedі, baıqaýǵa qatysýshylardyń kópshіlіgі bul talapty jaqsy oryndap shyqty.

11-13 jas jáne 14-17 jas aralyǵyndaǵy sanattar arasynda úsh júldelі oryn berіldі.