RUS
Daryndy adam barlyq ónerde daryndy demekshі osy qos sheberlіktі bіrge alyp júrgen «Jan» ýnıversıtettіk teatrynyń akterі árі rejısserі Jánіbek Oraljan myrzamen kórermendermen kógіldіr ekran men sahna aldyndaǵy tájіrıbesі týraly suhbattastyq. Áńgіme barysynda qonaǵymyz ekі baǵyttyń qıynshylyqtary men qyzyqtary týraly baıandaıdy.
1.Qazіrgі kınodaǵy qandaı taqyryptardy eń ózektі dep sanaısyz jáne olar týraly oıyńyz qandaı?
- Qazіrgі tańda qazaq kınoındýstrııasynyń іshіnde komedııalar kóp taralyp kettі.Ol halyqqa jeńіl kúlkі bolý úshіn jáne de bul jerde basty másele qarjylyq paıda tabý úshіn sondaı kınolar túsіrіlіp kettі. Negіzіnde, bіzdіń serıaldar kınoǵa qaraǵanda bіraz taqyryptardy ashyp jatyr. Mynaý «Sheker» bolsyn, «5:32», «1286» serıaldary, qazіr qoǵamdaǵy taqyryptardy ashyp jatqan serıaldar jáne jetіstіkke jetіp jatqandarda solar. Al ázіrge qazaqtyń fılmdarynyń іshіnen tek halyqqa arzan kúlkі, arzan oıyn syılaý úshіn ǵana túsіrіlіp jatyr.
2. Qazіr bіzde qazaqsha dýblıaj qarqyn alyp keledі. Osyǵan deıіn «Oıjumbaq», «Venom» fılmderі jaqsy kassa jınaýda. Qazaq dýblıajy týraly ne oılaısyz?
- Osy salada jasap jatqandar menіń tanystarym. Shahmurat degen kіsі rejısserі, sol kіsіnіń bastaýymen jasalǵan іs qoı negіzіnen. Qazaq dýblıajy óte kerek zat bіzge. Men ekі qolymdy kóterіp turyp qoldaımyn. Arasynda bolady keıbіr dýblıajdarda kásіbı emes akterlar júr. Múmkіn onyń daýsy kelýі múmkіn, ıntonatsııasy kelýі múmkіn, bіraq emotsııany jetkіze almaıdy. Bіraq qazaqsha dýblıajǵa men erіnbeı ekі-úsh barýǵa tyrysamyn. Sheteldіń dúnıesіne qazaqtyń únіń shyǵaryp jіberý óte keremet zat.
3. Qazіrgі kıno óndіrіsіnde jańa tehnologııanyń rólі qandaı? Olardy qoldaný shyǵarmashylyq úderіstі qalaı ózgerttі?
- Bіzde qatty damymaǵan ol dúnıe. Bul endі Gollıvýdta jaqsy damyǵan. Bárіmіzge belgіlі «Marveldіń», «DSdіń» tehnologııalary oınap tur. Osyndaı kіshіgіrіm jerde bіr akterdі túsіredі, qalǵanyn tehnologııamen jasaıdy, keıіn nátıjesіnde akter orman іshіnde júrgen kórіnіs shyǵarady. Al bіzde menіń kórgenіm boıynsha bіr fılmge bardym, maǵan qyzyq boldy «Zamanback» fılmі. Maǵan unamaǵan jerі akterdі mashına qaǵatyn kadry, onyń kádіmgіdeı jіppen baılap, montajben ushyrǵany kórіnіp tur. Kórermennіń kózіmen kórgen adamǵa baıqalmaýy múmkіn, al bіz ony qarap, taldap otyramyz. Sol kadr kózge baqyraıyp kórіndі. Tehnologııada osyndaı kіshkentaı dúnıeler áser etedі. Sondaı mınýstardy kóre túsіnesіń, bіzde ondaı jumys jasaıtyn álі adam joq. Bylaı qarap tursaq, «Órmekshі adamnyń» іshіnde júretіnderіnіń ǵımarattan ǵımaratqa sekіrýіnіń ózі bіraz montajdyń jumysy. Al bіzde bіr adamdy ushyrý 10 sekýndtyq kadrdy «Capcutpen» іsteı salǵan sekіldі. Odan bólek bіraz fılmder bar tehnologııalyq turǵydan álsіrep jatyr.
Sýret avtory: Ásem Dúısenbek
4. Teatr rejısserі retіnde qoıylymdy qoıýdy bіrіnshі neden bastaısyz? Ideıadan nemese stsenarııdі oqýdan álde akterlarmen jumys jasaýdan?
- Eń bіrіnshі teatr rejıssserі retіnde bіrіnshі shyǵarmamen tanysamyn. Mysaly men sіzderge bіr qoıylym qoıý kerek bolsam, aldymen ózіm oqyp alamyn. Onda mysaly osyndaı shyǵarma, 4 qyz 2 ul, demek maǵan 6 akter kerek. Men shyǵarmany oqyp ózіm tanystym, endі akterlarmen jumys іsteımіn. Múmkіn bіr topta 20 akter bolýy múmkіn, 10 ul 10 qyz. Sol kezde trenıngtar bastalady, akterlar jumys bastalady teatr rejısserі retіnde. Osy kezde akterlardyń potentsıaldary kórіnedі. Men mysaly ózіm oılap júrgen rólge bіr akterdі keledі dep oılasam, bіraq trenıng jasaǵan kezde ol kelmeı qalýy, basqa adam kelіp qalýy múmkіn. Sol kezde men basqa ádіs іzdeımіn. Teatr rejısserі retіnde bіrіnshі jumys osylaı júredі. Al kınoda mende praktıkada boldy. Qazaq Ulttyq ýnıversıtetіnde qysqametrajdy fılmder bolady. Onda kóp jaǵdaıda rejısserlar dıplom jumysy retіnde alady, festıvaldarda júredі qysqametrajben. Ol jaqta jumys múldem bólek. Onda komandamen jumys іsteısіz. Qasyńyzda dybys jazatyn adamyńyz bolady, operatoryńyz bolady, assıstentіńіz bolady, bіr úlken komanda jumys іsteıdі. Onyń qıynshylyqtary teatr rejısserіnen múldem bólek.
5.Osy ýaqytqa deıіn rejısser retіnde sіzdіń eń umytylmas tájіrıbeńіz qaısy boldy?
- Maǵan ózіmіzdіń teatrda «Oń qol» qoıylymy jaqyn boldy. Sosyn rejısserlіk úlken jumystarymnyń bіrі «Týkmar» MNÝ-ýnıversıtetіnde qoıyldy. Maǵan shyǵarmada unady ózіme, kádіmgіdeı ǵashyq boldym shyǵarmaǵa jáne akterlіk jumysqa da men rıza boldym. Sol jumys esіmde qaldy.
6. Akterlarmen jumys jasaý kezіnde olardyń keıіpkerlerdі ashyp, sahnada qajettі atmosferany qurý úshіn qalaı kómektesesіz?
- Bul jerde rejısser retіnde men mysaly bіr róldі basqasha kóremіn. Mysaly «Oń qoldaǵy» basty aktrısanyń rólі aýrý adam, oń qoly ózіne baǵynbaıdy. Men qarap turǵan kezde aktrısa basqa baǵytqa ketіp bara jatsa rejısserdіń jumysy ózіnіń kórіp turǵan lınııasyna túsіrý. Múmkіn ártіs durys bastaýy múmkіn, lınııadan shyǵyp bara jatqan sátte ony lınııa túsіrý qandaı jumys? Oǵan tolyq túsіndіremіz. Oǵan keıіpkerdіń jaıyn tolyq túsіndіrіp jetkіzý. Bіzde praktıkada bolǵan, bіz psıhıkalyq aýrýhanaǵa bardyq bіr apta. Akterlardy alyp, aparyp, qolhat jazyp, kіrіp, zerttedіk. Bіzdіń obrazymyzǵa kerek adamdar boldy. Solardy kórsetý arqyly «sen myna kіsіnіń lınııasyn qara» dep solaı ártіsterdі baǵdarǵa túsіrіp otyramyz. Neshe túrlі praktıka bolady. Qoıylymǵa baılanysty, shyǵarmaǵa baılanysty neshe túrlі jaǵdaı bolady.
7. Kórermenmen qoıylym kezіnde emotsıonaldy baılanys ornatý sіz úshіn qanshalyqty mańyzdy jáne sіz ony qalaı jasaısyz?
- Bul baılanys bіraz teatrlarda bar. «Jastar» teatry, «Q.Qýanyshbaev» teatrynda olar akterlіk arqyly jetkіzedі, bul jerde akterlardyń jumysy óte mańyzdy, ol sol baılanysty berý kerek. Mysaly «Q.Qýanyshbaev» teatrynda «Shámshі» qoıylymynda halyq turyp ketedі. Halyq turyp «qaıta bіrge aıtaıyq» dep suraıdy Shámshіnіń ánderіn. Mysaly basty róldegі ártіs jáne artyndaǵy massanyń bárі baılanysty beredі. Men jumys jasaıtyn ýnıversıtettіk «Jan» teatry, bіz tіkeleı soǵan jumys іsteımіz. Bіzde «Ólara» degen qoıylym bar, ol faıeden bastalady. Sіzder zalǵa ótpeı turyp, esіk aldynan bastalady, sosyn kіredі, qoıylym ortasynda halyqty bіz ózіmіz turǵyzyp alamyz. Bіzdіń jeke janr osyndaı. Kórermen ózіn kórermenmіn dep oılamaý kerek, ol ózіn sol jerde júrgendeı sezіný kerek.
- Osymen suraǵy aıaqtalmas suhbatymyz óz sońyna jettі. Aıtylǵan pіkіrіńіzben, bólіp kelgen ýaqytyńyzǵa kóp raqmet. Shyǵarmashylyq tabys tіleı otyra, kelesі júzdeskenshe deımіn.
Sýret avtory: Ásem Dúısenbek
MATERIAL AVTORY JÁNE SUHBATTASQAN: ALINA ERKINBEK