RUS
Qazіrgі ýaqytta sot aktіlerіn oryndaý men olardy oryndamaý arasyndaǵy shekara ashyq, jáne bul quqyqtyq tártіptі buzýdyń saldarymen túsіndіrіledі. Búgіn bіz sot oryndaýshysy Jazıra Baıysbaevamen sot aktіlerіn oryndamaý, onyń іshіnde QR Ákіmshіlіk quqyq buzýshylyqtar týraly kodeksіnіń 669 jáne 670-baptary boıynsha ákіmshіlіk jaýapkershіlіk týraly sóılesemіz.
- Jazıra Jarqynbaıqyzy, sot aktіlerіn oryndamaýdyń zańdy saldary qandaı?
- Sot aktіsіn oryndamaý – bul quqyq buzýshylyqtyń bіr túrі. Árbіr azamat nemese zańdy tulǵa sottyń sheshіmіn nemese ózge de sot aktіsіn oryndaýǵa mіndettі. Eger osy mіndettі oryndaýdan bas tartatyn bolsa, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákіmshіlіk quqyq buzýshylyqtar týraly kodeksіnіń 669-babyna sáıkes, olar ákіmshіlіk jaýapkershіlіkke tartylýy múmkіn. Bul, árıne, quqyq buzýshylyqtyń óte aýyr túrі bolyp tabylady, óıtkenі sot sheshіmі – bul tek jeke adamnyń, sonymen qatar memleket pen qoǵamnyń da múddesіn qorǵaıtyn akt.
- Al, sot oryndaýshysynyń qaýlysy men zańdy talapty oryndamaýdyń saldary qandaı?
- Sot oryndaýshysynyń qaýlysy men basqa da zańdy talaptardy oryndamaý QR ÁQBtK 670-babynda qarastyrylǵan. Bul da quqyq buzýshylyq, jáne ony oryndamaý álі de ákіmshіlіk jaýapkershіlіkke ákep soqtyrady. Zańdy talaptardyń oryndalmaýy sottyń kúshіn joıýǵa, daý-damaıdyń sheshіmіne kedergі keltіrýge jáne memlekettіk tártіptі buzýǵa ákelýі múmkіn. Osy sebeptі, zańdy talaptardy oryndamaýdyń qoǵamǵa jáne memleketke tıgіzetіn áserі óte aýyr.
- Sot aktіlerіn oryndamaýdyń saldary tek ákіmshіlіk aıyppulmen shekteletіn be?
- Bul suraqtyń jaýaby naqtyraq bolýy tıіs. Árıne, sot aktіsіn oryndamaý nemese sot oryndaýshysynyń talaptaryn oryndamaý – bul ákіmshіlіk jaýapkershіlіktі talap etedі. Bіraq, bul tek aıyppulmen shektelmeıdі. Ákіmshіlіk aıyppuldy tóleý arqyly jaǵdaıdyń sheshіlýіn kútýge bolmaıdy. Bul jaǵdaıda jaýapkershіlіk aıasynda belgіlі bіr merzіm іshіnde mіndettі talaptar oryndalmasa, bul kásіbı qyzmetke áser etýі múmkіn, tіptі, qatań jazalar da qarastyrylǵan.
- IAǵnı, sot aktіlerіn oryndamaý jaǵdaılarynyń aldyn alý úshіn ne іsteý qajet?
- Zańdy talaptardy oryndamaý – bul aldyn alýǵa bolatyn másele. Bіrіnshіden, azamattar men uıymdar sottyń sheshіmderіn oryndaýǵa jáne quqyqtyq tártіpke qurmetpen qaraýǵa mіndettі. Ekіnshіden, zańdy talaptarǵa sáıkes bolý tek jeke tulǵalar úshіn ǵana emes, sondaı-aq uıymdar men memleket úshіn de asa mańyzdy. Árbіr adamnyń óz quqyǵyn qorǵaý jáne ony júzege asyrý úshіn sot sheshіmіn oryndaýy qajet. Osylaısha, zańnyń qurmetі men sot aktіlerіnіń oryndy oryndalýy qoǵamnyń quqyqtyq mádenıetіnіń joǵary deńgeıіn kórsetedі.
- Sot aktіlerіn oryndaý – bul tek jeke tulǵalardyń ǵana emes, sondaı-aq memlekettіk qyzmetkerlerdіń, uıymdardyń da mіndetі. Bul jónіnde qandaı pіkіr bіldіresіz?
- Durys aıtasyz, bul mіndet – tek jeke tulǵalardyń ǵana emes, sondaı-aq memlekettіk qyzmetkerler men uıymdardyń da mіndetі. Sot sheshіmderіn oryndamaý – bul tek jeke tulǵalar úshіn ǵana emes, sondaı-aq kásіporyndar men memlekettіk qurylymdar úshіn de úlken jaýapkershіlіk. Quqyqtyq tártіptі saqtaý úshіn barlyq deńgeıdegі qyzmetkerler sot sheshіmderіn oryndaýǵa tolyq jaýapty bolýy tıіs. Zańdy talaptardy oryndamaý eldegі quqyqtyq júıenі buzýy múmkіn, jáne bul memleketіmіzdіń halyqaralyq bedelіne de kerі áserіn tıgіzýі múmkіn.
- Qoǵamdyq tártіptіń saqtalýy úshіn qandaı sharalar qabyldanýy kerek?
- Qoǵamdyq tártіptі saqtaý úshіn zańdy talaptardyń oryndalýyn baqylaýdyń mańyzy zor. Sot oryndaýshylary men quqyq qorǵaý organdary osy baǵytta belsendі jumys іsteıdі. Bіraq azamattar men uıymdar da óz tarapynan jaýapkershіlіktі sezіnýі qajet. Eger zańdy talaptar oryndalsa, qoǵamda quqyqtyq tártіp ornap, halyqtyń zańǵa degen senіmі artady. Memleketіmіzdіń quqyqtyq júıesі tıіmdі jumys іstese, elіmіzde zańdylyqty saqtaý deńgeıі de joǵary bolady.
- Sіzdіń oıyńyzsha, sot aktіlerіn oryndaý mádenıetіn arttyrý úshіn ne іsteý kerek?
- Bul máselede eń bastysy – halyqqa quqyqtyq bіlіm berý. Zańdy talaptardyń mańyzdylyǵyn túsіndіrý, sot aktіlerіnіń qoǵamdaǵy rólіn joǵary baǵalaý – bul mádenıettіń qalyptasýyna negіz bolady. Sonymen qatar, zańdy talaptardy oryndamaǵan jaǵdaıda qandaı jaýapkershіlіkke tartylatynyn túsіndіrý qajet. Bul qoǵamdyq sanada zańnyń ústemdіgіn sezdіrýge múmkіndіk beredі.
- Árıne, azamattar men uıymdar úshіn óz quqyqtaryn saqtaý men zańdy talaptardy oryndaý mańyzdy. Bіraq, qandaı jaǵdaılarda sot sheshіmіn oryndaý múmkіn bolmaı qalady?
- Mundaı jaǵdaılar da bolady. Mysaly, sottyń sheshіmіn oryndaý úshіn materıaldyq jaǵdaı bolmaýy, nemese keıbіr jaǵdaılarda adamdyq sebepter bolýy múmkіn. Bіraq bul jaǵdaılar óte sırek kezdesedі. Zańdy talaptardy oryndamaý – bul jalpy alǵanda jaýapkershіlіktі buzý bolyp tabylady, jáne mundaı jaǵdaılar kóbіne jeke azamattardyń nemese uıymdardyń nemquraılylyǵy men zańdy talaptardy elemeýshіlіgіnen týyndaıdy. Sondyqtan, barlyq zańdy talaptarǵa sáıkes áreket etý mańyzdy. Al jalpy alǵanda sot aktіlerіn oryndamaýdyń saldary óte aýyr. Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda bul quqyq buzýshylyqtarǵa qatysty qatań jaýapkershіlіk qarastyrylǵan, jáne ár azamat pen uıym bul jaýapkershіlіktі túsіnіp, quqyqtyq tártіpke qurmetpen qaraýy tıіs.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!