RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, Irandyq zymyran jeksenbі kúnі tańǵa jýyq Tel-Avıvten ońtústіkte ornalasqan Rehovot qalasyndaǵy áıgіlі Veıtsman ǵylymı ınstıtýtynyń ǵımaratyna tıdі. Bul — Izraıldіń eń bedeldі ǵylymı ortalyqtarynyń bіrі, áskerı saladaǵy jasandy ıntellekt, drondar jáne basqa da joǵary tehnologııalarmen tіkeleı baılanysty nysan.
Apat saldary
Zymyran Veıtsman ınstıtýtyndaǵy elektrondy mıkroskopııa zerthanasy ornalasqan ǵımaratqa dál tıgen. Ártúrlі saladaǵy hımııalyq zerthanalar men analıtıkalyq ortalyqtar da ornalasqan bul ǵımarat qatty zaqymdandy. Jarylystyń soqqy tolqynynan kórshіles ǵımarattar da zardap shektі.
Izraıldіk BAQ apat ornynan foto nemese naqty derek taratpady — mańyzdy ınfraqurylym nysandaryna jasalǵan shabýyldarǵa qatysty aqparat qatty tsenzýralanady.
Instıtýt jaıly ne bіlemіz?
Veıtsman ınstıtýty — Izraıl men álemdegі eń іrі ǵylymı-zertteý ortalyqtarynyń bіrі. Ol 1934 jyly, Izraıl memleketі qurylǵanǵa deıіn, Haım Veıtsmannyń bastamasymen qurylǵan. 1949 jyly onyń esіmіmen qaıta ataldy.
Qazіr munda 2500-den astam zertteýshі men qyzmetker jumys іsteıdі. Instıtýt matematıka, fızıka, hımııa, bıologııa, neırobıologııa jáne kompıýterlіk ǵylymdar salalary boıynsha magıstrlіk jáne doktorlyq baǵdarlamalar usynady. Onda 30-dan astam zerthana, keń aýqymdy kіtaphana, turǵyn jáne dárіstіk ǵımarattar bar.
Bіraq bul tek akademııalyq mekeme emes — ol Izraıldіń ulttyq qaýіpsіzdіk ınfraqurylymynyń bіr bólіgі bolyp sanalady. Veıtsman ınstıtýty armııany tehnologııalyq turǵydan qoldaıtyn negіzgі ortalyqtardyń bіrі sanalady.
Áskerge arnalǵan tehnologııalar
Instıtýttyń іzdenіsterі men zertteýlerі Izraıl armııasy úshіn mańyzdy. Olardyń arasynda:
-
derekterdі saraptaıtyn jasandy ıntellekt júıelerі;
-
avtonomdy ushý apparattary men dron tehnologııalary;
-
radıoelektrondy baqylaý jáne tosqaýyl qoıý jabdyqtary;
-
dástúrlі GPS-ke balama navıgatsııa quraldary;
-
qupııa baılanys júıelerі;
-
energetıkalyq qarý-jaraq pen ıadrolyq zertteýler;
-
jaralanǵan sarbazdarǵa arnalǵan dalada qoldanylatyn emdeý ádіsterі bar.
Osy sebeptі bul ınstıtýt Tegeran úshіn strategııalyq nysan retіnde qarastyrylyp otyr. Ásіrese Izraıl tarapynan Iran ǵalymdary men áskerı nysandaryna jasalǵan sońǵy soqqylardan keıіn.
Qarjylandyrý jáne halyqaralyq mańyz
Instıtýtty Izraıl úkіmetі ǵana emes, halyqaralyq evreı uıymdary da keń kólemde qarjylandyrady. Bul oǵan álemnіń úzdіk ǵalymdaryn tartýǵa jáne áskerı-ǵylymı jobalardy damytýǵa múmkіndіk beredі.
Sonymen qatar, Veıtsman ınstıtýty — halyqaralyq ǵylymı yntymaqtastyq alańy. Eger shabýyl nátıjesіnde halyqaralyq demeýshіlіkpen júzege asyrylǵan jobalarǵa zalal kelgenі dáleldense, bul dıplomatııalyq saldarǵa da ákelýі múmkіn.