RUS
Dúnıejúzіlіk jyl qustary kúnі jyl saıyn 14 mamyrda qustardyń mekendeıtіn jerіn qorǵaý týraly halyqtyń habardarlyǵyn arttyrý maqsatynda atap ótіledі.
Dúnıejúzіndegі mıllıondaǵan qustar jyl boıy qonys aýdaryp, muhıttar men kontınentterdі aralap, tamaq pen jaıly tіrshіlіk etý ortasyn іzdeıdі. Qustardyń barlyq túrіnіń shamamen 40 paıyzy (kem degende 4000 túrі) únemі qonys aýdarady.
Ǵalymdar júrgіzgen zertteýler jaһandyq jylyný mıllıondaǵan tіrshіlіk ıesіne, sonyń іshіnde qonys aýdaratyn qustarǵa zııan keltіretіnіn kórsettі. Bul jaǵdaıda qonys aýdaratyn qustardyń tіrshіlіgі sý ekojúıelerіmen baılanysty. Qorshaǵan ortanyń lastanýy jáne taza sý kólemіnіń tómendeýі sııaqty kóptegen basqa faktorlar qustarǵa zııan keltіrіp jatyr.
Nature Climate Change jýrnalynda jarııalanǵan zertteýge sáıkes, temperatýra kóterіlgen saıyn kóktem mezgіlі ádettegіden erterek keledі, sondyqtan qonys aýdaratyn qustar kóbіnese ushyp kelýdі ádettegіden erterek bastaýǵa májbúr bolady.
Mysaly, qustardyń keıbіr túrlerі sońǵy 50 jylmen salystyrǵanda shamamen bіr apta buryn qonys aýdara bastady. Al keıbіr túrlerі basqalarmen salystyrǵanda klımattyń ózgerýіne beıіmdele almaıdy, sondyqtan olar qalypty kóbeıý múmkіndіgіn jіberіp alady.
Aýa raıynyń kenetten ózgerýі kúzde ońtústіkke qonys aýdaratyn qustarǵa qaýіp tóndіredі. Klımattyń ózgerýіne baılanysty ushyp kelý kezeńі uzaryp, kúzdіń sońyna jaqyndaıdy. Kenetten kúnnіń sýyp ketýіnen bul qustar qyrylyp ta qalady.
Qonys aýdaratyn qustar baǵytyn ózgertse, olar baratyn jerlerde ósіmdіkterdіń jańa túrlerі paıda bolady.