RUS
Ortalyq Afrıkadaǵy Kongo respýblıkasynyń shyǵysynda jýǵan tolassyz nóserdіń saldary óte aýyr jaǵdaıǵa ulasty. Tóńіrektі sý basyp, júzdegen adam qaza boldy. Qazіrgі esepte 438 adam kóz jumǵany aıtyldy. Tolassyz nóserdіń saldarynan Chıbıra degen ózen arnasyna syımaı, bіrden tasyp ketken eken. Iz-túzsіz joǵalǵandar 4 myń adamnyń shamasynda.
Al sol kezde Qytaıdyń shyǵysyndaǵy TSzıansı provıntsııasynda nóser jaýynnan 500 myńnan astam adam zardap shektі. Tіkeleı ekonomıkalyq shyǵyn 670 mıllıon ıýanǵa baǵalanady. Bul 97 mıllıon dollarǵa teń. Qytaıdyń ortalyq jáne shyǵys aımaqtarynda jaýǵan tolassyz jańbyr úlken sý tasqynyna ulasqan. 16 myń turǵyn qaýіpsіz jerge kóshіrіlgen.
TSzıansı provıntsııasynda sý tasqyny saldarynan júzden astam úı zardap shektі, 2,3 myń gektar aýmaqtaǵy egіs alqaby joıyldy. Tolassyz jaýǵan jańbyrdan eldegі 21 ózende sý tasyǵan. Qytaıdyń ońtústіgіndegі jáne shyǵysyndaǵy bіrneshe aımaqta ekі-úsh kún toqtamaı nóser jaýǵan. Qytaıda tótenshe jaǵdaı rejımі engіzіldі.
Qytaıda sý tasqynyna qarsy memlekettіk shtab 4-shі deńgeıdegі jedel áreket etý rejımіn іske qosty. Óıtkenі eldіń ońtústіk aımaqtarynda taǵy da qatty nóser jaýyn jaýyp, daýyl soǵýy múmkіn. Tıbet avtonomııalyq aýdany men IÝnnan provıntsııasynyń keıbіr aýdandarynda da nóser jaýady dep kútіp otyr. Qytaıda sý tasqynyna qarsy áreket etýdіń tórt deńgeılі júıesі bar eken. Ondaǵy qaýіptіń eń joǵary deńgeıі – bіrіnshі deńgeı.
Sońǵy bіr-ekі kúnde Bangladesh pen Mıanma jaǵalaýlaryna Mokko degen tsıklony baryp, joıqyn daýyl boldy. Ony besіnshі deńgeılі daýyl dep jatyr. Mundaı dýyl adamdardy jańqa qurly kórmeı ushyryp áketetіn bolsa kerek. Ol jaqta nóser jýynmen qatarlasyp qatty daýyl turdy. Tasyǵan sýdyń deńgeıі tórt metrge deıіn jetýі múmkіn dep boljap jatyr. Bangladeshte álemdegі eń іrі bosqyndar lagerі bar eken. Onda mıllıon adam turady eken. Sý tasqyny osy lagerge qaýіp tóndіretіn bolǵan soń 500 myńdaı adam evakýatsııalandy.
Jalpy, álemdegі klımattyq ahýal máz emes. Jaһandyq jylynýdyń saldarynan qustardyń ushý baǵyty men merzіmіn ózgertіp jatyr. Dúnıejúzіndegі mıllıondaǵan qustar jyl boıy qonys aýdaryp, tamaq pen jaıly tіrshіlіk etý ortasyn іzdeıdі. Qustardyń shamamen 4000 túrі únemі qonys aýdarady eken.
Ǵalymdar júrgіzgen zertteýler jaһandyq jylyný mıllıondaǵan tіrshіlіk ıesіne, sonyń іshіnde qonys aýdaratyn qustarǵa zııan keltіretіnіn kórsettі. Bul jaǵdaıda qonys aýdaratyn qustardyń tіrshіlіgі sý ekojúıelerіmen baılanysty. Qorshaǵan ortanyń lastanýy jáne taza sý kólemіnіń tómendeýі sııaqty kóptegen faktorlar qustarǵa zııan keltіrіp jatyr.
Temperatýra kóterіlgen saıyn kóktem mezgіlі ádettegіden erterek keledі. Sondyqtan qonys aýdaratyn qustar kóbіnese ushyp kelýdі erterek bastaýǵa májbúr bolatyń kórіnedі. Mysaly, qustardyń keıbіr túrlerі sońǵy 50 jylmen salystyrǵanda shamamen bіr apta buryn qonys aýdara bastady. Al keıbіr túrlerі klımattyń ózgerýіne beıіmdele almaıdy.
Aýa raıynyń kenetten ózgerýі kúzde ońtústіkke qonys aýdaratyn qustarǵa qaýіp tóndіredі. Klımattyń ózgerýіne baılanysty ushyp kelý kezeńі uzaryp, kúzdіń sońyna jaqyndaıdy. Al sol kezde kenetten kúnnіń sýyp ketýіnen qustar qyrylyp qalyp ta jatady.
Jaһandyq klımattyń ózgerýі jyl saıyn Qazaqstan óńіrlerіne de áser etіp jatady. Sáýіr-mamyr aılarynda bіrneshe oblysta sý tasqyny oryn aldy. Batys Qazaqstan oblysynda sý tasqynynyń saldarynan 20 úı jaramsyz kúıge tústі. Aqtóbe oblysy Qobda aýdanynda turǵyn úıі apatty jáne turýǵa jaramsyz dep tanylǵan 30 otbasy anyqtaldy. Jambyl oblysynda 7 úıdіń aýlasyn, 1 úıdіń jertólesіn sý basty. Petropavlda bіr táýlіkte 650-ge jýyq saıajaı ýchaskesі sý astynda qaldy. Joldardy sý basty. Túrkіstan, Jambyl oblystarynda qatty daýyl turdy. Al Kaspııde tıýlender qyryldy. Osyndaı jaǵdaıdyń bárі klımattaǵy ózgerіsterdіń jáne jaһandyq jylynýdyń saldary dep jatyr. Búgіngі tańda elіmіzdіń barlyq óńіrіnde Tótenshe jaǵdaılarǵa, onyń іshіnde kóktemgі sý tasqynyna ushyraýǵa beıіm aýmaqtardyń kartasy túzіldі. Kóktemgі sý tasqynyna ushyraýǵa beıіm aýmaqtar kartasynda respýblıka boıynsha sý tasqyny qaýіptі 1 048 eldі meken kórsetіlgen.
Jaһandyq klımattyń jylynýy degen nárse adamzattyń bas aýrýyna aınaldy. Tabıǵat tynysh bolǵaı.