RUS
Radıoaktıvtі sýlardy muhıtqa aǵyzý jospary jyldar boıy ázіrlendі jáne 2019 jyly Japonııanyń qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrі «elde basqa amal joq» ekenіn aıtqan, «óıtkenі lastanǵan sýdy aǵyzý úshіn oryn jetkіlіksіz».
Atom energııasy jónіndegі halyqaralyq agenttіktіń (MAGATE) basshysy Rafael Grossı seısenbі kúnі Japonııaǵa bardy. Ol «Fýkýsıma» atom elektr stantsııasynda bolyp, Premer-Mınıstr Fýmıo Kısıdaǵa daıyndalǵan sýlardyń qaýіpsіzdіgі týraly esep usynady.
Bіraq, BUU-nyń maquldaýy 2011 jylǵy apattyń saldaryn álі de sezіnіp jatqan kórshі elderdіń turǵyndary men jergіlіktі balyqshylardy alańdatady.
Japonııa nelіkten mundaı sheshіm qabyldady?
2011 jylǵy joıqyn jer sіlkіnіsі men tsýnamı «Fýkýsıma» atom elektr stantsııasynyń elektrmen jabdyqtaý jáne salqyndatý júıelerіn zaqymdap, reaktordyń qyzyp ketýіne jáne stantsııa іshіndegі sýdyń joǵary radıoaktıvtі materıalmen lastanýyna ákep soqty.
Sodan berі reaktorlardaǵy otyn qaldyqtaryn salqyndatý úshіn jańa sý aıdaldy. Sonymen qatar, jerasty sýlary men jańbyr sýlary aǵyp, radıoaktıvtі aǵyndy sýlar paıda boldy, olardy tazartý jáne saqtaý qajet.
Tokyo Electric Power Company (TEPCO) memlekettіk elektr kompanııasy 1,32 mıllıon metrıkalyq tonna aǵyndy sýdy saqtaýǵa arnalǵan 1 myńnan astam úlken rezervýar saldy, bul 500-den astam olımpıadalyq basseınderdі toltyrýǵa jetkіlіktі.
Radıoaktıvtі sýdy aǵyzýdyń qandaı qaýpі bar?
Radıoaktıvtі aǵyndy sýlardyń quramynda qaýіptі elementter bar, bіraq TEPCO málіmdeýіnshe, olardyń kópshіlіgіn joıýǵa bolady. Másele sýtegіnіń radıoaktıvtі trıtıı dep atalatyn ızotopynda, ony joıý múmkіn emes. Qazіrgі ýaqytta ondaı tehnologııa joq.
Bіraq, Japonııa úkіmetі men MAGATE lastanǵan sý suıyltylyp, ondaǵan jyldar boıy baıaý bosatylatynyn aıtady. Aıtýlarynsha, bul shyǵarylatyn trıtııdіń shoǵyrlaný basqa elder ruqsat etken mólshermen bіrdeı nemese tómen bolady jáne halyqaralyq qaýіpsіzdіk pen ekologııalyq standarttarǵa sáıkes keledі.
MAGATE esebіnde «tazartylǵan sýdyń teńіzge aǵýynan adamdar men qorshaǵan ortaǵa radıatsııalyq áser shamaly bolatyny» aıtylady.
Kanadanyń ıadrolyq qaýіpsіzdіk komıssııasy trıtııdіń terіge ótýі tym álsіz ekenіn, bіraq «óte joǵary mólsherde tutynǵan jaǵdaıda qaterlі іsіk qaýpіn arttyrýy múmkіn» ekenіn aıtady.
Al, AQSh-tyń ıadrolyq retteý komıssııasy «radıatsııanyń kez kelgen áserі densaýlyqqa qaýіp tóndіrýі múmkіn» ekenіn málіmdedі, bіraq sonymen qatar «barlyq adam kún saıyn az mólsherde trıtıı áserіne ushyraıtynyna» toqtalady.