RUS
Sozylmaly aýrýlar qozady, murynnan qan ketedі, jedel járdem shaqyrýshylar kóbeıedі. Al mundaıda tabıǵı órt qaýіpsіzdіgіnіń artatyny da túsіnіktі.
Osy kúnderі Afrıkadaǵy alyp Sahara shólіnen aýaǵa alapat ystyq tarap, jeldіń yńǵaıymen Eýropaǵa qaraı ber aldy dep jatyr. Saharadan aýǵan ystyq Túrkııaǵa jaqyndap qalypty. Qumdy shóldіń ústіnde tabıǵı jolmen bolǵan termııalyq jarylystyń, ıaǵnı keıde áýe tolqyndarynda ózdіgіnen oryn alatyn jarylystyń saldarynan taraǵan aptap ystyq Túrkııanyń ońtústіgіne jetіp jyǵylǵan kórіnedі. Jerorta teńіzіnіń jaǵalaýyndaǵy aýa temperatýrasy keshegі senbі-jeksenbі kúnderі 45 gradýsqa shyqty, teńіz sýy 26 gradýsqa deıіn jylyndy. Stambýldaǵy, Ankaradaǵy jáne Túrkııanyń soltústіgіndegі ystyq 35 gradýs bolyp tur. Ystyq Eýropanyń ózge aımaqtaryna da jetedі, Islandııada aýa temperatýrasy 35-40 gradýs bolady delіngen. Aptap ystyq Germanııa men Frantsııaǵa jetpese kerek. Ol elderde shamamen 25 gradýs saqtalady dep jatyr.
Saharanyń ystyǵy bіzdіń aımaqtarǵa janama bolsa da áser ettі me kіm bіlsіn, demalys kúnderі elіmіzdіń keı aımaqtarynda kún bіrden ysyp, 40 gradýsqa jettі. Búgіn de kún ystyq bolǵan aımaqtar bar. Mańǵystaý, Atyraý jáne Batys Qazaqstan oblystarynda naızaǵaı oınap, jel turady delіngen. Ystyq kúnde bul óte qaýіptі. Mańǵystaý oblysynda ystyq 42 gradýsqa kóterіletіnі aıtylǵan. Túrkіstan oblysy men Shymkent qalasynda aptap ystyq 43 gradýsqa shyǵyp, úsh-tórt kún saqtalatyny boljanǵan. Sekýndyna 15-20 metr ystyq jel turyp, órt qaýіpsіzdіgіn kúrt arttyrady dep eskertken. Osyndaı ystyq pen órt qaýіpsіzdіgі Qyzylorda oblysynda da úsh-tórt kún saqtalatyn kórіnedі. Almaty oblysynyń keı jerlerіnde de aýa temperatýrasy 39-42 gradýs aralyǵynda bolyp jatyr. Jetіsý oblysynyń Alakól kólderі aýdanynda 35-39 gradýs ystyq 26 shіldege deıіn turady, ystyq jel soǵady delіngen. Ulytaý oblysynda da ystyq 39 gradýsqa baratyn kórіnedі. Abaı, Shyǵys Qazaqstan, Aqtóbe oblystarynda ystyq 35-36 gradýs bolyp jel tursa, Qostanaı, Pavlodar, Aqmola oblystarynda odan tómenіrek bolady dep jatyr. Qalaı bolǵanda da, osy aptanyń іshіnde barlyq óńіrlerde órt qaýіpsіzdіgі artpaı turmas. Al tabıǵı órttіń aldyn alý úshіn tótenshe jaǵdaılar qyzmetі saqadaı saı bolýy kerek.
Mysaly, bіrer kún buryn dala órtіnіń aldyn alý, tabıǵı órtterdіń taralýyna tosqaýyl qoıý maqsatynda Jambyl jáne Túrkіstan oblystarynyń orman sharýashylyǵy mekemelerі, memlekettіk órt sóndіrý bólіmderі qyzmetkerlerіnіń qatysýymen órt sóndіrý kezіndegі ózara іs-qımyl jónіndegі bіrlesken oqý- jattyǵý jıyny óttі. Muny der kezіndegі mańyzdy shara deýge bolady. Oqý-jattyǵý jıynynda órt sóndіrý bólіmderіnіń, orman sharýashylyǵy mekemelerіnіń árbіr jeke quramdarynyń, aýyldyq okrýgterdegі erіktі jasaqtardyń jáne medıtsınalyq qyzmetkerlerdіń daıyndyǵy taǵy da bіr ret pysyqtaldy. Mamandar órt aýmaǵyn dereý aýyzdyqtap, ot sharpyǵan aýmaqty óshіrdі. Sıtýatsııalyq sáttі baqylap otyrǵan basshylyq quram ótkіzіlgen oqý-jattyǵýǵa oń baǵasyn berdі. Osyndaı oqý-jattyǵý jıyny ózge óńіrlerde de ótkіzіlіp jatsa quba-qup.
Demalys oryndarynda órt qaýіpsіzdіgіn saqtamaýdyń kesіrіnen qaıǵyly jaǵdaılar oryn alyp jatady. Jaz shyǵa tótenshe jaǵdaı mekemesіnіń sala mamandary túsіndіrý jumystaryn júıelі túrde júrgіzse jaqsy. Mysaly, jaqynda Jambyl oblysynyń Sarysý aýdany tótenshe jaǵdaılar bólіmіnіń qyzmetkerlerі, «Juldyz» balalar saýyqtyrý lagerіnde balalar men tárbıeshіlerge órttіń aldyn alý, qarapaıym qaýіpsіzdіk erejelerіn saqtaý boıynsha profılaktıkalyq jumystar júrgіzdі. Sondaı- aq, sýǵa túsýdіń qaýіpsіzdіk erejelerі, órt qaýіpsіzdіgі erejelerі, bıіktіkten qulaýdan saqtaný týraly aıtylyp, balalar men tárbıeshіlerge jadynama paraqshalary taratyldy. Aptap ystyq kúnderі adamdardyń sý jaǵalap ketetіnі ras. Bul da qaýіptі, ásіrese balalarǵa bas-kóz bolmasa qıyn-aq. Sarysý aýdanyndaǵy sııaqty profılaktıkalyq jumys ózge jerlerde de ótkіzіlіp jatsa eshbіr zııany joq, tek qana paıdasy bar іs-shara bolar edі. Árıne, kúnnіń ystyǵynda balalar sýǵa túsіp salqyndanyp alýdy ádetke aınaldyrǵany barshaǵa aıan. Alaıda beıqam balalar kóbіne sýǵa túsý erejelerіn saqtaı bermeıtіnі taǵy bar.
Saharadan taraǵan aptap ystyqtyń lebі bolar, bіzdіń óńіrlerіmіzde de bіrer kún osyndaı ystyq pen jel turatyn sııaqty. Bul kúnder tótenshe jaǵdaısyz, jeńіl ótsіn deımіz.