RUS
Ol depýtattyq saýalyn premer-mınıstr Álıhan Smaıylovqa joldady.
Ras, Qazaqstan – demokratııalyq, zaıyrly, quqyqtyq jáne áleýmettіk memleket. Konstıtýtsııaǵa sáıkes, bіzde ar-ojdan bostandyǵy bar. Iman – júrekte. Izgіlіk – tіlekte. Azamat qaı dіndі ustanady? Onyń senіm-nanymy qandaı? Árkіmnіń óz erkі. Buǵan Ata zańda kepіldіk berіlgen. Bіraq solaı eken dep ózіmіz ómіr súrіp otyrǵan qoǵamdy ala taıdaı búldіrýge, óz dіnı ustanymyn ózgege tańýǵa, top quryp, jіk-jіkke bólіnýge jol berýge bolmaıdy. «Dombyra – haram», «sálem salý – haram», «eldіń bárі hıdjap pen nıqab kııýі kerek» degen talaptar Konstıtýtsııamyzǵa qaıshy keledі, - dedі senator.
Onyń aıtýynsha, HHI ǵasyr – jaһandaný zamany, kóshten qalmaý mańyzdy.
«Órkenıet kóshіn bastap kele jatqan memleketter qaıda? Bіz qaıdamyz? Ozyq jurt qazіr jasandy ıntelektpen, tehnologııalyq jetіstіktermen aınalysyp jatqanda bіz elіmіzdі orta ǵasyrdaǵy deńgeıge súıremekpіz be?», - dedі Nurtóre Júsіp.
Depýtat ulttyq qundylyqtardy qazіrgіdeı jaһandaný kezeńіnde jastardy túrlі gıbrıd, sýbmádenıetterdіń yqpalyna túsіp ketýden qorǵaıtyn bіrden bіr ımmýnıtet dep sanaıdy.
Ata saltymyz bar. Halyqtyq qalpymyz bar. Qansha dáýіrden berі qalyptasqan ulttyq qundylyqtarymyz bar. Solardyń bárіn tárk etemіz be? Ata dіnіmіzdі ardaqtaýdyń, salt-dástúrіmіzdі saqtaýdyń ornyna búkіl qoǵam bolyp ózge aǵymdardyń jetegіnde ketemіz be? Másele dabyl qaǵarlyq deńgeıge jettі. Elіmіzde dіnge qyzyǵýshylardyń ortasha jas mólsherі jasaryp keledі. Beıresmı derekterge sáıkes, dіnı bіlіm іzdenýshіlerdіń 75%-y ashyq ınternet resýrstardy paıdalanady. Óz kezegіnde destrýktıvtі kúshter aqparattyq keńіstіktіń barlyq múmkіndіkterіn óz qyzmetіnde ońtaıly paıdalanyp otyr, - dedі ol.
Nurtóre Júsіp búgіnde ashyq ınternet resýrstar arqyly ıslam dіnіnіń keıbіr ustanymdaryn alǵa tartyp, salt-dástúr men ulttyq qundylyqtarymyzdy joqqa shyǵarýǵa tyrysqan kontentter kóbeıgenіn atap óttі.
Sonyń saldarynan óz azamattarymyz tarapynan salt-dástúrіmіz ben ulttyq qundylyqtarymyzǵa, dástúrlі mádenıet pen ónerge qarsylyq bіldіrý, memlekettіk rámіzder men keıbіr merekelerdі qurmettemeý, zańmen belgіlengen áskerde qyzmet etý, orta bіlіm alý syndy ortaq mіndetterden, medıtsınalyq rásіmderdіń keıbіr túrlerіnen bas tartý syndy zaıyrly qoǵam talaptaryna saı kelmeıtіn qarsylyqtar anyq baıqalyp jatyr.
Sondaı-aq jastardyń fokýsyn jalpyǵa ortaq oqý-bіlіmnen, parasatty paıymnan, zamanaýı qundylyqtardan burmalanǵan taıaz dіnı túsіnіkterge buryp áketý áreketterі ashyq júrіp jatyr», - dedі depýtat.
Senator jat dіnı aǵymnyń jetegіnde júrgender barlyq salada baryn ashyq aıtty.
Radıkaldy ıdeologııa jetegіndegі azamattar qoǵamnyń barlyq salasynda qyzmet etіp júr. Olar syrttaı ashyq qarsylyq tanytpaǵanmen, іshteı sol aǵymda. Qazіr syrtqy kúshter túrlі qoǵamdyq qorlar, bіrlestіkter retіnde qurylyp, aǵartý, bіlіm berý, áleýmettіk qoldaý kórsetý, qarjylaı granttar bólý sııaqty bіr qaraǵanda «janashyrlyq» sharalarmen aınalysyp júrgendeı. IAǵnı «jumsaq kúshter» terіs pıǵyldaryn іske asyryp, «áleýmettіk», «qaıyrymdylyq» sharalar arqyly óz jaqtastaryn kóbeıtýde. Bulardyń otbasynda ósіp kele jatqan balalardyń sany men olardyń aınalasyndaǵy adamdarǵa yqpalyn oılaýdyń ózі qorqynysh týǵyzady.
Sarapshylar destrýktıvtі dіnı ıdeologııanyń jetegіnde ketýdіń bіrden-bіr faktory bіlіmnіń taıazdyǵy, jumyssyzdyqtyń beleń alýy ekenіn alǵa tartady. Sondaı-aq osylardy eńserýge baǵyttalǵan áleýmettіk baǵadarlamalarǵa qol jetіmsіzdіgіn aıtyp otyr», - dedі ol.
Nurtóre Júsіp qazіr osyndaı syrt kúshterden azamattardy arashalap alýǵa kómek kórsetetіn saýatty teologtar men ımamdar da tapshy ekenіn atap óttі.
Sebebі elіmіzde ımamdardy daıyndaıtyn 9 medrese men bіr ǵana ýnıversıtet (Nur-Múbarak) jumys іsteıdі. Nátıjesіnde Iordanııa, Egıpet, Túrkııa, Saýd Arabııasy jáne taǵy basqa shetelderde beıresmı óz betіmen baryp oqyp jatqan azamattar az emes. Olardyń bіlіmіnіń ıdelogııalyq baǵyty men dástúrlі dіnіmіzge sáıkestіgі suraq týdyrady.
Joǵaryda atalǵan jaǵdaıattardyń aldyn alýǵa, osy saladaǵy quzyrly organdardyń arasynda ózara úlestіrýdіń jáne táýkelderdі basqarýda júıelі, bіrіzdі jumystardyń bolmaýy da bіrden-bіr sebep. Máselen, ótken jyldarda óńіrlerde dіn іsterі basqarmalary ashylyp, kóp ýaqyt ótpeı «optımızatsııa» degen jeleýmen jabyldy. Tek 2021 jylǵy mamyrdaǵy prezıdenttіń tapsyrmasynan keıіn jeke basqarmalar bolyp qaıta quryldy. Soǵan qaramaı, Abaı, Jetіsý, Shyǵys Qazaqstan oblystarynda bul basqarmalar álі kúnge deıіn ashylmaı otyr.
Taǵy bіr mysal, 2019 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbіr zańnamalyq aktіlerіne dіnı qyzmet jáne dіnı bіrlestіkter máselelerі boıynsha ózgerіster men tolyqtyrýlar engіzý týraly» zańynyń jobasy Parlamentte qaralyp, bіrqatar jaqsy normalar usynyldy da. Alaıda zań bastamashysy – Úkіmet zań jobasyn kerі qaıtaryp aldy. Kórіp otyrǵanymyzdaı, bіz ózіmіzge keler qaýіptі baıqasaq ta, onymen kúreste tabyndylyq kórsete almaı otyrmyz», - dedі depýtat.
Osyǵan baılanysty senator Úkіmet basshynan jastardy destrýktıvtі aǵymdardyń jetegіnen qorǵaý úshіn tómendegі keshendі sharalardy qabyldaýdy surady:
- Bіrіnshі, shetelderdіń ozyq tájіrıbesіn zerdeleı otyryp, qoldanystaǵy zańnamany ulttyq dúnıetanymdy eskere otyryp jetіldіrýdі;
- Ekіnshі, ulttyq qundylyqtardy memlekettіk deńgeıde nasıhattaý, BAQ-ta, mektep jáne otbasynda, qoǵamdyq ınstıtýttarda keńіnen tanym-túsіnіk jumystaryn júrgіzý;
- Úshіnshі, dіn іsterі basqarmalaryn barlyq óńіrde bólek basqarma retіnde qaıta ashý jáne olardyń kadrlyq áleýetіn kúsheıtý;
- Tórtіnshі, óńіrlerdegі dіnı problemalardy zertteý ortalyqtarynyń materıaldyq-tehnıkalyq áleýetіn arttyryp, qyzmetkerlerіnіń jalaqylaryn kóterý;
- Besіnshі, óńіrlerdegі jastar resýrstyq ortalyqtarynyń áleýetіn kóterіp, jastardy destrýktıvtі aǵymdardyń yqpalynan saqtandyrý jáne aldyn alý boıynsha keshendі іs-sharalar uıymdastyrý nysany retіnde paıdalaný;
- Altynshy, shetelderden óz betіnshe dіnı bіlіm oqyp kelіp jatqan azamattardy qaıta daıarlyqtan ótkіzetіn jáne dıplomdaryn akkredıtatsııalaıtyn ulttyq dástúrge negіzdelgen ortalyq quryp, sondaı-aq Úkіmet, bul ózektі máselelerdі qatań baqylaýda ustaýy kerek.