RUS
Qatty zardap shekken aımaq – Aýǵanstannyń batysyndaǵy Gerat qalasy. Onda 500 myńǵa tarta halyq turady. Bul qala jermen jeksen boldy deýge keledі. Úıіndіlerdіń astynan adamdardy qutqarý jumysy júrіp jatyr. Toǵyz myńǵa tarta adam aýrýhanaǵa túsken. AQSh Geologııalyq qyzmetі zіlzalanyń kúshі 6,3 balǵa jetkenіn aıtty. Geratta jáne onyń aınalasynda 1 myń 300-den astam úı qırap qaldy.
Ózge elderdіń qatarynda Qazaqstan da aýǵandyqtarǵa qol ushyn sozyp jatyr. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen Aýǵanstanǵa qutqarýshylar jіberý týraly sheshіm qabyldanǵan. Qazaqstandyq qutqarýshylar zіlzaladan qatty zardap shekken qala mańyndaǵy 4 eldі mekennіń turǵyndaryna kómek kórsetýge kіrіstі. Oǵan qosa gýmanıtarlyq kómek jóneltіldі.
Aýǵanstanǵa kómekke respýblıkalyq jedel qutqarý jasaǵynyń mamandary, kınologtar men dárіgerler attandy. 45 adam mіngen Il-76 júk ushaǵy Almaty áýejaıynan shyqty. Bortta qutqarý tehnıkalary, ıіs alǵysh qyzmettіk ıtter, qajettі jabdyqtar jáne 1 tonnadaı dárі-dármek bar. Jasaqtyń quramyndaǵylardyń bіrqatary Túrkııadaǵy zіlzalanyń saldaryn joıýǵa qatysyp, tájіrıbe alǵan.
Jalpy Qazaqstannyń Aýǵanstanmen baılanysy burynnan jaman emes. Qazіrgі tálіbterdіń úkіmetіmen de árіptestіk ornatyldy. Aýǵanstan astyqty syrttan alady. Sonyń іshіnde Qazaqstan astyǵy úshіn Aýǵanstan úlken naryq. Óz kezegіnde Aýǵanstan da Qazaqstannyń naryǵyna shyqqysy keledі. Jaqynda ǵana Astanada Aýǵanstannyń taýar óndіrýshіlerіnіń kórmesі ótken edі. Kórmege Aýǵanstannyń 70-ten astam kompanııasy ózderіnіń taýarlaryn alyp keldі. Ózderіne jarasa ónerkásіp olarda da bar eken. Aýǵandyqtar álemdіk naryqta shafran shaıymen belgіlі. Onyń bіr kelіsіnіń quny 5 myń AQSh dollaryna deıіn barady. Aýǵanstan fermerlerі jylyna 4 tonna shaı jınaıdy. Aıtpaqshy, shafran shaıy negіzіnen keshe zіlzaladan qıraǵan Gerat provıntsııasynda ósіrіledі. Odan bólek keptіrіlgen jemіs, parsy kіlemі, zergerlіk buıymdar, qurylys, turmystyq jáne ónerkásіptіk hımııa, azyq-túlіk ónіmderі óndіrіledі. Aýǵanstan kásіpkerlerіnіń aıtýyna qaraǵanda, kіlemder qoıdyń jáne qozynyń júnіnen qoldan toqylady. Bіr kіlemdі toqýǵa 3 aıdan astam ýaqyt qajet. Kólemі 2 de 3 metr kіlemdі 3 adam 7-8 aı toqıdy eken. Bіr kіlem 2 myń dollarǵa deıіn baǵalanady. Aýǵandyqtar qymbat tastardy óndіredі jáne zergerlіk buıymdardy jasaıdy.
Kórmemen qatar Qazaqstan-Aýǵanstan bıznes-forýmy da ótkіzіldі. Qazaqstan men Aýǵanstan ózara taýar aınalymyn 3 mıllıard dollarǵa jetkіzýge múddelі ekenі aıtyldy. Qazіr bul kórsetkіsh 1 mıllıard dollar bolyp otyr. Ekі el arasynda 2023 jyldyń alǵashqy jartysynda 343,6 mıllıon dollarǵa saýda-sattyq jasalǵan. Saýdanyń edáýіr bólіgі qazaqstandyq eksportqa tıesіlі. Astanada ótkіzіlgen alǵashqy Qazaqstan-Aýǵanstan bıznes-forýmynda quny 190 mıllıon dollardan asatyn kelіsіmge qol qoıyldy.
Mysaly, Qazaqstannan aı saıyn 500 myń tonna bıdaı jáne 30-40 vagon kúnbaǵys maıyn tasymaldaý kelіsіlgen. Jalpy Aýǵanstan tranzıttіk memleket retіnde de Qazaqstan bıznesmenderі úshіn óte tartymdy el bolyp otyr. Aýǵanstannyń ar jaǵynda Pákіstan, Úndіstan jáne Parsy shyǵanaǵy elderіnіń naryǵy jatyr. Qazaqstannyń syrtqa shyǵaratyn unynyń 70 paıyzdan astamyn Aýǵanstan satyp alyp otyr. 40 mıllıon halqy bar Aýǵanstan búgіnde ınvestorlarǵa zárý. Bul elde ónerkásіp salasynda ıgerіlmegen kóptegen jobalar bar. Mıneraldy resýrstarǵa baı memlekette altyn, kúmіsten bastap túrlі asyl tastar óndіrýge bolady.
Qazaqstannan Aýǵanstanǵa baryp bıznesіn júrgіzіp jatqan adamdar da bar. Buqaralyq aqparat quraldarynda Soltústіk Qazaqstan oblysynyń týmasy búgіnde Aýǵanstanda kásіbіn dóńgelentіp júrgenі jaıly aıtyldy. Rústem Smaǵulov degen azamat Aýǵanstanda ken ornyn satyp alǵan eken. Qymbat tastardy óndіredі, ken ornynda kóptegen jergіlіktі turǵyn jumys іsteıdі. Bylaısha aıtqanda qazaq azamaty ol jaqqa ınvestor bolyp barǵan. Ózі tórt bólmelі páterdі aıyna 200 dollarǵa jaldap turady eken. Aspazy, úı qaraýshysy, kólіk júrgіzýshіsі degen sııaqty qyzmetkerlerі jáne on tálіbten turatyn qarýly jeke kúzetі de bar. Aýǵanstan úkіmetі oǵan sary kýálіk bergen. Mundaı kýálіkpen Rústem Smaǵulov Aýǵanstannyń kez-kelgen jerіnde erkіn júredі. Qujat teksergen tálіbter kýálіgіn kórgende jaıyna qaldyrady. Onyń Qytaıda jáne Malaızııada da bıznesі bar eken. Ol jaqtaǵy bıznesі Aýǵanstanda óndіrіp jatqan qymbat tastarymen baılanysty. Ózі Aýǵanstanǵa salyq tóleıdі, kásіbі de sol elde tіrkelgen.
Qysqasy, keshegі zіlzaladan qatty zardap shegіp, myńdaǵan adamynan aıyrylǵan Aýǵanstannyń Qazaqstanǵa qatysty osyndaı ekonomıkalyq myqty baılanysy bar. El aman, jurt tynysh bolsyn.