RUS
Ýkraınadaǵy soǵystyń barysynda sońǵy ýaqytta tosyn oqıǵalar tіzbegі ótіp jatyr. Ýkraına prezıdentі Vladımır Zelenskıı beıbіt kelіsіmge kelý úshіn qandaı shart qoıylatynyn aıtty.
Ýkraına Qarýly Kúshterіnіń bas qolbasshysy general Valerıı Zalýjnyı aǵylshyndardyń kúndelіktі shyǵatyn The Economist jýrnalyna úlken suhbat berdі. Munda bas qolbasshy Ýkraına soǵystyń jańa deńgeıіne ótýge májbúr ekenіn Batysqa tıіstіre aıtty jáne bul soǵys belgіsіz ýaqytqa deıіn toqtamaýy múmkіn ekenіn de keltіrdі. Tіptі Batys pen AQSh kómektі úzgen kúnde de soǵys pozıtsııalyq ádіspen júre berse kerek. IAǵnı ekі jaq bіrіn-bіrі ala almaıdy, bіraq ekeýі de myqty bekіnіske ornalasyp, atys-shabysyn jalǵastyra beredі.
Foto: 24tv.ua, Valerıı Zalýjnyı
Qarap otyrsańyz qazіrdіń ózіnde Reseı jaǵy osyndaı pozıtsııalyq soǵys ádіsіne ótіp jatqan sııaqty. Árі Reseıdіń soǵystaǵy belsendіlіgі sońǵy aptalarda artyp ta jatyr. Álem Izraıl men Palestına soǵysymen bolyp jatqanda Reseı ózіnіń problemalaryn sheshіp alyp otyrǵan sııaqty. Qarý-jaraq óndіrіsі toqtaǵan joq, syrttan talaı nárse baryp tur. Soltústіk Koreıadan tutas eshelondar aǵyldy. Onyń іshіnde Qytaıdyń drondary, snarıadtary degen sııaqty buıymdary bolýy da múmkіn.
Aldymen Zelenskııdіń shartyna kelsek, ol beıbіt kelіsіmge ketárі emestіgіn, bіraq bul іs Reseıdіń qatysýynsyz júzege asyrylýy kerektіgіn ashyq aıtyp otyr.
Ýkraına bul máselede Brazılııanyń, AQSh-tyń, Qytaıdyń, Afrıka elderіnіń jáne basqa memleketterdіń beıbіt bastamalaryn tyńdaýǵa daıyn, alaıda Reseıdіń ózі de, sózі de bul jerde kerek emes degenge keltіredі. Onyń sózіnshe, Reseı áskerі óz jerіne ketýі tıіs, soǵysty osy áreket qana toqtatady.
Foto: Brendan McDermid / Reuters, Vladımır Zelenskııdіń beınekonferentsııaǵa qosylǵan sátі
«Eger toqtamǵa kelý bіzdіń terrıtorııamyzdyń esebіnen bolsa, onda álemnіń basqa aýmaqtarynda ne bolaryn sіzder túsіnýlerіńіz kerek. Sol sátten bastap barlyq jerdegі terrıtorııalar úshіn qaýіp tónedі», – dedі Ýkraına prezıdentі AQSh-ta ótken konferentsııaǵa beınebaılanys quralymen qatysqanda.
Zelenskıı Reseıdіń sózіnen ózge kez kelgen eldіń sózіn Ýkraına tyńdaýǵa daıyn ekenіn bіldіre otyryp, Reseı áskerі aldymen Ýkraına aýmaǵynan ketsіn deıdі. Ýkraına prezıdentі AQSh-tyń respýblıkalyq partııasynyń tіzgіnіn ustap otyrǵan saıasatkerlerdіń sózіne alańdaýshylyq bіldіretіnіn de jetkіzdі. Óıtkenі respýblıkalyqtar AQSh-tyń Ýkraınaǵa qarý-jaraqtan kómektesýіne úzіldі-kesіldі qarsylyq bіldіrіp jatyr. Osynyń saldarynan AQSh Kongresіnіń ózі qarama-qaıshylyqqa tolyp barady.
Foto: Elizabeth Frantz / Reuters, AQSh Kongresіnde
Jaqynda tómengі palatanyń spıkerlіgіne respýblıkalyq partııanyń ókіlі saılanǵan edі. Ol Donald Trampqa jaqyn saıasatkerlerdіń bіrі. Demek Ýkraınaǵa qyryn qaraıtyndardan bolyp shyqty. Ol qyzmetіne kіrіserdіń aldynda tómengі palataǵa Ýkraına men Izraılge bіrge berіletіn kómek paketі jónіndegі zańnama túsken edі. Jańa spıker bul zańnamany buzdy. IAǵnı tek Izraılge ǵana 14,3 mıllıard dollar kómek jónіndegі bólіgіn qaldyryp, Ýkraınaǵa tıesіlі 60 mıllıard dollardan astam qarajatty zańnamadan bólіp shyǵaryp tastady. Sodan keıіn daýysqa salynyp, kómek paketіnіń zańnamasy kópshіlіk daýyspen qabyldandy. Bіraq bul qujat álі senattan ótіp, prezıdentke túsýі kerek. Prezıdent qol qoımaıtyny osy bastan aıtylyp jatyr. Negіzіnen, kómek úshіn qarjy qaralǵany bolmasa, ondaı kómek aqsha kúıіnde jetkіzіlmeıdі. Munda, mysaly, qarjynyń edáýіr bólіgі kómek úshіn Amerıkada jasalynatyn jumystardyń shyǵynyna esepteledі. Jobalaý, óndіrý, jalaqy berý, jetkіzý, oqytý degen sııaqtynyń bárі de sol kómek qarjysynyń esebіnen.
Zelenskıı de, general Zalýjnyı da kómek kelmegen kúnde de soǵys toqtamaıtynyn meńzep otyr. Sebebі Reseıdіń ózі soǵysty toqtatqysy kelmeıdі. Reseı uzaq soǵysýǵa bekіngen sııaqty. Al Ýkraına bul soǵysty óz jerіn berіp aıaqtaǵysy kelmeıdі. Soǵystyń ózі ekі tarap úshіn de kúrdelі bolyp tur, ekі jaq ta tyǵyryqqa tіrelgendeı kúıde. General Zalýjnyıdyń suhbatynda aıtylǵandaı, jaǵdaı ıtjyǵys bolyp jyldarǵa jalǵasyp kete beretіn pozıtsııalyq soǵysqa ulasatyn sııaqty. Mysaly, evreıler men palestınalyq arabtardyń arasyndaǵy soǵystyń toqtamaı kele jatqanyna ǵasyrǵa jýyqtady. Árıne, bul jaqtaǵy soǵys ondaǵan jylǵa sozyla kórmesіn, toqtaǵany búkіl álem úshіn jaqsy. Prezıdent Zelenskıı men general Zalýjnyıdyń sózderіne AQSh pen Batys qulaq asyp, soǵysty toqtatýǵa kúsh salǵandary jón degen pіkіr álemde basym.
Foto: Reuters, Vladımır Zelenskıı Vashıngtonda
AQSh prezıdentі Djo Baıdan Ýkraınaǵa kómektі toqtatpaýdyń bar amalyn jasap baǵýda. Bіraq bul onyń ǵana qolynda emes, buǵan AQSh qoǵamy men kongressі aralasady, kedergі jasaıdy. Soǵan qaramastan Djo Baıdan bılіkte turǵanymda qoldan kelgenshe qoldaımyn dep jantalasyp júr. Kelesі prezıdent saılaýynda Baıdennіń múmkіndіgі az. Sebebі ol qart adam, endіgі merzіmge óte almaspyn degen oıy da bar shyǵar. Sol úshіn úlgerіp, Ýkraına máselesіn bіrjola sheshіp ketkіsі keledі.
Kelesі jyly ótetіn prezıdent saılaýyna AQSh-ta kіmderdіń túsýі múmkіn ekenіnіń shet jaǵasy qyltııa bastady. Sońǵy kúnderі saıasatkerlerdіń arasynda buryn prezıdent bolǵan Barak Obamanyń aty atalyp júr. Ol demokratııalyq partııanyń ókіlі. Qazіrgі kúnde partııalastary men jaqtastary ony prezıdent saılaýyna túsіrіp, taǵy da prezıdent etý bastamasyn shyǵaryp júr.
Olardyń oılarynsha, Barak Obama Donald Trampty saılaýda on orap ketedі, al Djo Baıdennіń jasy ulǵaıǵan árі shamasy taýsylyp keledі. Sondyqtan álі jastaý, 1961 jyldyń túlegі Barak Obama úshіn múmkіndіk ońynan kelіp tur dep jatyr. Kіm bіlsіn, Barak Obamanyń ózі saılaýǵa túsýge kelіsіm bere me, joq pa...
Al eger kelіsse jáne ekіnshі ret prezıdent bolyp ketse jaman emes degen pіkіr kóp. Ony qazіrgі Baıdenge qaraǵanda etі tіrіleý, sheshіmdі jyldam qabyldaıdy, jumysty shuǵyl bіtіretіn shıraq adam dep jatady. Mysaly, kezіnde adam qoly jetpeıtіn shatqaldar men jyqpyl-jyqpyldarda, jer asty joldarynda boı tasalap júrgen Ýsama Ben Ladennіń kózіn joıýǵa buıryq berdі jáne ol buıryq tabanda oryndaldy. Osy sııaqty tabandylyǵy da bar. Al aldaǵy saılaýǵa taǵy kіmder kılіgetіnі ázіrge belgіsіz. Múmkіn Barak Obamadan da zor bіreýler boı kórsete me, kіm bіlgen.
Foto: nv.ua
Jaqyn arada Ýkraınada da prezıdent saılaýy ótkіzіlýі tıіs. Bіraq soǵys jaǵdaıynda qaıdaǵy saılaý ótkіzý, ol bolmaıdy degen pіkіr basym. Degenmen, munda da neshe alýan oqıǵalar bolyp, qaýeset sózder aıtylyp jatyr. Mysaly, keshegі suhbatynan keıіn Zalýjnyıdyń prezıdentpen janjaldasýynyń alǵashqy qadamy bastaldy, Zalýjnyı endі prezıdent saılaýyna túsýge daıyndalyp jatyr degen sózder paıda boldy. Bul, árıne, Ýkraınany qaq jaryp, berekesіzdіkke ushyratýdy armandap kele jatqan Reseı úshіn maıdaı jaǵatyn sózder. Sondyqtan jaı ǵana tіlden shyqqan qaýeset nemese qańqý sóz deýge keledі.
Shyn mánіnde Zelenskıı men Zalýjnyıdy urystyrý úshіn qarsy jaqtyń arnaıy qyzmetі men nasıhatshylary kóp jumys іstep keledі. Bіraq onyń bárі nátıje bergen emes. Munda urys-janjaldyń ushqyny da joq. Árі Zalýjnyı prezıdent saılaýyna túsetіn adam emes. Ol keleshekte Ýkraınamen bіrge NATO-ǵa kіrsem, sol NATO-nyń beldі generalyna aınalsam degen adam. Al prezıdent saılaýyna Ýkraınada Alekseı Arestovıch degen saıasatker túskіsі kelіp júr. Ol ózіnіń osy saılaýǵa túsetіnіn, qazіrgі sharshaǵan, durys sheshіm qabyldaýdan qalǵanyn bılіktі aýystyrý kerektіgіn aıtyp júr. Arestovıch soǵysty toqtatý úshіn Reseıge jerdіń bіraz bólіgіn qıyp, sodan keıіn NATO-nyń quramyna enіp tynshý kerek degendі aıtty. Al mundaı sóz Ýkraına halqyna da, qazіrgі bılіgіne de unap jatqan joq. Arestovıch prezıdenttіń shtattan tys keńesshіsі bolǵan, qazіr shet elde júrgen kórіnedі.