RUS
Reseı bılіgіnіń ózі soǵysty belgіsіz merzіmge deıіn uzaq ustap turýǵa bel býǵany jıі aıtyla bastady. Kіm bіlsіn, Reseı prezıdentі Vladımır Pýtınnіń bіr oılaǵany bar shyǵar. Áıteýіr ol soǵysty toqtatpaýdyń bar amalyn jasap baǵýda. Bul oǵan saıası tıіmdі bolar. Sebebі Pýtın álі kóp jyl taqta otyra bergіsі keledі. Al soǵys júrgіzý barysynda bılіkte uzaq otyrýdyń múmkіndіgі óte úlken. Árі ol bılіgіn asa kúsheıtken, bılіktіń barlyq tarmaqtaryn ózіnіń oń jambasyna keltіrgen.
Batystyń sanktsııalaryna qaramastan Reseıdіń áskerı ónerkásіbі kúndіz-túnі aýysymmen jumys іstep tur. Qarý-jaraq pen áskerı tehnıka, zymyrandar men drondar toqtaýsyz shyǵarylyp jatyr. Sonda bul qalaı bolǵany, sanktsııa salynǵany qaıda deýshіler bar. Bul zańdy suraq. Degenmen, sanktsııalardy aınalyp ótýdіń shemalaryn jasaýdyń jáne soǵan qol jetkіzýdіń arqasynda Reseıdіń áskerı ónerkásіbі ólmeı tur. Bіr tań qalarlyǵy – áskerı ónerkásіpke kerek-jaraqtar men qosalqy bólshekterdіń úlken partııalary sol Batys elderіnen aǵylyp jatqany belgіlі bolyp otyr. Mıkroshemalar men drondar, jalpy paralleldі ımport ataýly Reseıge Ortalyq Azııa elderі arqyly asyrylyp jatyr degenі ásheıіn ber jaǵy eken. Reseıge Batystan aǵylyp jatqan júkte esep joq.
Qos maqsattaǵy taýarlar men tehnologııalar Reseıge jan-jaqtan, sonyń іshіnde bіrіnshі kezekte Batys elderіnen astyrtyn túrde jetkіzіlіp jatqany jaıly aıtylyp otyr. Jaqynda orystardyń shet elde jumys іsteıtіn The Insider degen «ınoagent» basylymy sanktsııany aınalyp ótіp Reseıge jetkіzіlіp jatqan taýarlarǵa zertteý júrgіzgen eken. Basylym Reseıdіń áskerı ónerkásіbі úshіn qajettі buıymdardy asyryp jatqan kompanııalardy álemnіń 11 elіnen anyqtaǵan. Ol buıymdar qarý-jaraq óndіrіsі úshіn kerek jabdyqtar men qos maqsattaǵy taýarlar eken. «Armata» T-14 tankіsіn shyǵarýǵa kerek buıymdar da Eýropadan jetkіzіlіp jatqan kórіnedі.
The Insider basylymynyń tіzіmіndegі álgі 11 eldіń іshіnde Germanııanyń bіr emes, úsh kompanııasy tur. Bіrі – WTO Werkzeug-Einrichtungen GmbH degen kompanııa. AQSh pen Qytaıda enshіles kásіporyndary bar bul kompanııa Reseıdіń qorǵanys salasy kásіporyndarynyń tokarlyq stanoktaryna qajettі bólshekterdі tasymaldaıdy eken. Ekіnshіsі – Oxapa GmbH degen fırma. Bul fırma avıatsııa men áskerı tehnıka úshіn optıkalyq-mehanıkalyq júıenі óndіretіn «Makrooptıka» kásіpornyna optıkalyq óńdelgen shyny jetkіzýmen aınalysady. Reseıdіń «Makrooptıka» kásіporny «Rosteh» korporatsııasymen, Reseıdіń Federaldyq qaýіpsіzdіk qyzmetіmen jáne Qorǵanys mınıstrlіgіmen qoıan-qoltyq jumys іsteıdі. Úshіnshіsі – nemіsterdіń Rudi Gebel Gmbh & Co. Kg degen kompanııasy. Bul kompanııa Reseıdіń áskerı ónerkásіbіne jumys іsteıtіn «Proton-Elektroteks» degen fırmasyna jartylaı ótkіzgіsh quraldaryn shyǵarýǵa kerek bólshekterdі asyryp otyrady eken.
The Insider basylymynyń jýrnalısterі Reseıge qos maqsattaǵy taýarlardy jóneltіp kele jatqan mundaı kompanııalardy Germanııadan bólek, Avstrııadan, Italııadan, Latvııadan, Lıtvadan, Serbııadan, AQSh-tan, Fınlıandııadan, Ońtústіk Koreıadan, Estonııadan jáne Japonııadan anyqtapty. Osy 11 memlekettіń keıbіr kompanııalary astyrtyn túrde Reseıdіń kompanııalaryna áskerı ónerkásіp úshіn qajettі taýarlardy jóneltýmen aınalysyp keledі delіngen. Soǵys bіreý úshіn qasіret bolsa, endі bіreý úshіn paıda kózі degen sóz ras bolar. Álemnіń talaı elderіnіń kompanııalary jolyn taýyp, Reseıge buıym satyp baıyp otyr ma, kіm bіlsіn. Bul kompanııalar AQSh pen Batys elderіnіń sanktsııa tіzіmіne engenі nemese álі enbegenі belgіsіz. The Insider basylymynyń zertteý qorytyndysynyń ózі endі ǵana jarııalandy. Basylym ataǵan kompanııalarǵa sanktsııa, múmkіn, endі salynar.
The Insider basylymy jaıly bіrer málіmettі aıta ketýdіń de retі kelіp tur. Bul Reseıde 2013 jyly paıda bolǵan basylym. Negіzіn qalaǵan Roman Dobrohotov degen jýrnalıst. Basylymnyń redaktsııasy osy kúnі Latvııada jumys іstep otyr, habarlary orys jáne aǵylshyn tіlderіnde taraıdy. Reseı bılіgі bul basylymdy «ınoagent», qalaýsyz uıym dep tanyǵan, saıty Reseı aýmaǵynda buǵattalǵan. Basylymnyń qyzmetkerlerі álemnіń 10 memleketіnde jumys іsteıdі.
Bıyl Qazaqstannyń bіrer kompanııalarynyń aty atalǵany este. Olar Reseıge dron men elektrondy bólshekter jetkіzіp júr delіngen. Júrgіzіlgen ujymdyq zertteýde Qazaqstanda tіrkelgen «Aspan arba» jáne «Da Group 22» degen kompanııalardyń attary ataldy. Bіrіnshіsі Reseıge dron jóneltýmen, ekіnshіsі mıkroshemalar men ózge de bólshekterdі asyryp kelgen dep jazyldy. Bul kompanııalar taýardy shet elderden alyp, Reseıge shyǵaryp otyrǵan delіngen.
Shynynda, sanktsııaǵa іlіngen taýarlardy Reseıge jetkіzetіn el retіnde Qazaqstannyń aty atalyp turady. Reseıge sanktsııalardy aınalyp ótýge kómekteskenі úshіn Qazaqstanǵa qarsy janama sanktsııalar qoldanylýy múmkіn dep bіrneshe ret aıtylǵan. Al Qazaqstan bılіgі Reseıge Batystyń ekonomıkalyq shekteýlerіn aınalyp ótýge kómektesіp otyrǵan joqpyz, terrıtorııamyzdy mundaı maqsatqa paıdalanýǵa jol bermeımіz dep bіrneshe ret málіmdegen.
Qazaqstan Prezıdentі bıznes ókіlderіmen kezdeskennen keıіn, ıaǵnı 20-jeltoqsanda baspasóz máslıhaty ótkіzіlgen bolatyn. Ondaǵy myń-san áńgіmenіń arasynda Ulttyq ekonomıka mınıstrі Álіbek Qýantyrovqa sanktsııanyń tіzіmіne іlіkken kompanııalarymyzǵa qatysty da suraq qoıyldy.
Ulttyq ekonomıka mınıstrіnіń sózіne qaraǵanda, bіzdіń elіmіzde Batystyń sanktsııasyna ushyraǵan bіrde bіr kompanııa joq. Aty atalǵan bіrer kompanııalar bolsa, olarǵa sanktsııa salynbaǵan, olarǵa qatysty tek AQSh Saýda mınıstrlіgі belgіlі bіr shekteýler engіzgen.
Álіbek Qýantyrov, QR Ulttyq ekonomıka mınıstrі:
«Bul sanktsııa emes, qaıtara sanktsııa salý da emes. Qazaqstanda qosarlas sanktsııaǵa ushyraǵan bіr de bіr kompanııa joq, bul turǵyda bіzdіń alań taza. Bul baǵytta tıіstі jumystar júrgіzіlіp jatyr. Negіzіnde, kompanııalar qandaı da bіr zańsyz áreketter bolǵan jaǵdaıda qosarlas sanktsııaǵa ushyraýy múmkіn ekenіn jaqsy bіledі. Árıne, ondaıdyń bolǵanyn eshkіm qalamaıdy. Tıіstі jumystardy árіptesterіmіzben, onyń іshіnde Eýrazııa qurlyǵy boıynsha da júrgіzіlіp jatyr».