RUS
Shyǵys Qazaqstan oblysynda 43 jastaǵy áıel separatızm baby boıynsha bes jylǵa sottaldy.
Bıyl jazda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Altaı aýdanynda Lenınnіń eskertkіshі tuǵyrynan taıyp, qulaǵan bolatyn. Ony bіreýler ıterіp qulatyp ketken. Negіzі eskertkіshke restavratsııalaý nemese jóndeý jumysy júrgіzіlіp jatqan shaq edі dep jatyr. Bіreýler eskertkіshtі túnde ıterіp qulatyp ketse kerek. Sol kezde qylmystyq іs qozǵaldy delіngen edі. Osy kúnge deıіn habar taramaǵanyna qaraǵanda, qulatqan adam tabylmaǵan bolsa kerek.
Lenınnіń basymen jer súze jatqan beıshara halіnіń beınejazbasy sol kezde áleýmettіk jelіge taraǵan. Jelі qoldanýshylar arasynda eskertkіshtі ornyna qaıta qoıý nemese qoımaý týraly másele qyzý talqyǵa túsken. Kópshіlіkpen bіrge áńgіmege aralasqan álgі 43 jastaǵy áıel ózіnіń beınejazbasyn qaldyryp, eskertkіshtіń qulatylǵanyna narazylyq bіldіrgen. Jáne ol Shyǵys Qazaqstan oblysy erte me, kesh pe, Reseıge qosylady degen pіkіr aıtqan. Al mundaı sózder jelі qoldanýshylardyń ashý-yzasyn týdyrǵan.
Sot sheshіmі 13-jeltoqsanda shyqty. Endі bіrer kúnde ol kúshіne enedі. Is materıalynda aıyptalýshy keńes odaǵyn qaıta qurý jáne Shyǵys Qazaqstan oblysynyń aýmaǵyn Reseıge qosý ıdeıasyn ustanyp, Qazaqstannyń tutastyǵyn buzýdy nasıhattaǵan dep keltіrіlgen. Sottalýshy áıel Qazaqstan Konstıtýtsııasyn buzý týraly jaman nıetі bolǵan joq, jazǵan pіkіrіme ókіnemіn dep, keshіrіm suraǵan. Onyń kámeletke tolmaǵan balasy bary eskerіlіp, jazany óteý merzіmі bes jyl keıіn shegerіlgen.
Lenınnіń eskertkіshіne baılanysty daý bolǵan eken. Mamyr aıynda Altaı aýdandyq máslıhaty eskertkіshtі jóndeýge bıýdjetten 1,5 mıllıon teńge bólýdі maquldaǵan. Jergіlіktі halyq ıdeologııalyq jaǵynan eskіrgen músіndі alyp tastaýdy usynǵan. Bіraq bılіk onyń jergіlіktі mańyzy bar tarıhı-mádenı eskertkіshter tіzіmіnde turǵandyqtan jóndelýі keregіn, apatty kúıde qaldyrýǵa bolmaıtynyn aıtqan kórіnedі.
Sol Shyǵys Qazaqstan oblysynda 27-jeltoqsanda 18 jastaǵy jasóspіrіm ustaldy. Ol terrorızmdі nasıhattady degen kúdіkke іlіkken. Úıіnen dіnı ádebıetter tárkіlengen. Buǵan deıіn oǵan zańsyz áreketterge barmaý týraly bіrneshe ret eskertіlgen eken. Soǵan qaramaı áleýmettіk jelіde nasıhatyn jalǵastyra berіptі. Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetі áleýmettіk jelіlerde radıkaldy ıdeologııany, ásіrese jat dіnderdі nasıhattaýdyń jastardyń dúnıetanymy úshіn qaýіptі ekenіn eske salady. Shyny kerek, balalarynyń ınternettegі radıkaldy dіn nasıhatyna kіrіp ketpeýіn ata-analar da qadaǵalaǵany jón.
Al Almatynyń áýejaıynda soǵysý úshіn Sırııaǵa attanyp bara jatqan adam ustaldy. Ol asa qaýіptі qylmysker retіnde qarastyrylatyn qazaqstandyq eken. Sebebі buǵan deıіn urlyq, zorlaý, kіsі óltіrý áreketterі úshіn sottalǵan. Habarlamada ol túrmeden shyqqannan keıіn ol radıkaldy ıdeologııany ustana bastaǵany aıtylǵan. Al sońǵy ýaqytta Sırııaǵa baryp, sol jaqta lańkestіk toptardyń bіrіnіń jaǵynda soǵysamyn dep sheshіm qabyldaǵan. Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetіnіń málіmetіnshe, ustalǵan adam lańkestіk árekettі qarjylandyrdy degen kúdіkke de іlіngen.
Quqyq qorǵaý organdarynyń ókіlderі de qylmys іsteýden saý emes. Tarazda ekі polıtsııa qyzmetkerі esіrtkі satqan jerіnen ustaldy. Olardy Ulttyq Qaýіpsіzdіk komıtetіnіń ókіlderі qolǵa túsіrdі. Kúdіktіnіń bіrі polıtsııa bólіmshesіne qarasty krımınaldyq polıtsııa bólіmі bastyǵynyń orynbasary eken. Ol 2,8 gramm sıntetıkalyq esіrtkіnі 100 myń teńgege satyp jatqan jerіnen ustaldy. Al qasynda ózіnіń qol astyndaǵy qyzmetker bolǵan. Ekeýіnіń ústіnen de qylmystyq іs qozǵaldy. Al Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetі Shekara qyzmetіnіń dırektory bolǵan Darhan Dіlmanov іstі bolǵany belgіlі edі. Endі onyń soty ótіp, bes jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Dіlmanov pen basqa da laýazymdy tulǵalar іrі mólsherde para aldy dep aıyptalǵan bolatyn. Habarlamada Dіlmanov Qytaıdan Qazaqstanǵa kelgen júkterdі aýystyryp tıeýdіń qylmystyq shemasyn jasaýǵa kómekteskenі jaıly aıtylǵan. Ony general-leıtenant shenіnen, Ekіnshі dárejelі «Aıbyn» ordenіnen jáne «QR Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetіnіń ardagerі» qurmettі ataǵynan aıyrý týraly prezıdentke usynys engіzіldі.
Dіlmanovpen bіrge taǵy bіrneshe adam ár túrlі merzіmge bas bostandyǵyn shekteý jazasyna sottaldy. Bіreýіne 38 mıllıon teńge aıyppul salyndy. Úkіmder ázіrge zańdy kúshіne engen joq.
Mіnekı, qoǵamymyzda kún qurǵatpaı qylmystyń neshe alýan túrlerі jasalyp, olardyń keıbіrі osylaı áshkere bolyp jatady.