RUS
«L-kapıtal» degen qarjylyq uıymnyń qurbany bolǵan qandastar myna hatty Májіlіske úmіtіnіń sońǵy sáýlesіndeı senіmmen joldady. Óıtkenі «L-Kapıtal» aktsıonerlіk qoǵamynyń «tam-tum teńge salsań taýdaı tabys tabasyń» degen jalǵan jarnamasyna aldanǵan adam sany qazіr 1451-ge jettі. Jarnama jasap jalaýlatqandardyń sapynda elge tanymal óner juldyzdary bar. Japa shekkenderdіń bіrazy zeınetkerler men jalǵyzbasty analar. Sol 1451 jábіrlenýshіge keltіrіlgen shyǵynnyń jalpy kólemі 10 499 000 000 teńge. Osynsha qarjyny «L-Kapıtaldyń» basshylary іzіm-ǵaıym joq qyldy dep aryzdanǵan otandastarymyz atalǵan іs boıynsha sottyń tym sozbaqqa salynyp ketkenіne, prokýratýra organdardyń baıaý áreketіne narazy.
Bul jerde taǵy bіr túıtkіl bar, «L-Kapıtal» aktsıonerlіk qoǵamyna aldanǵandar sany 1451-den áldeqaıda kóp. Sebebі, myna aryzda qarjylyq quıtyrqylyqtyń qurbandary sanatynda áskerı bólіm qyzmetkerlerі, onyń іshіnde Gvardeıskıı qalashyǵyndaǵy áskerıler, túrlі deńgeıdegі memlekettіk qyzmetkerler, bıýdjettіk mekeme qyzmetkerlerі bar delіnedі. Bіraq olar aryz jazýdan tartynyp otyr, sebebі de túsіnіktі shyǵar.
2008 jyly qurylǵan áreketі qarjylyq pıramıdaǵa uqsas uıymdy Almaty qalasynyń Áýezov aýdandyq Ádіlet basqarmasy resmı tіrkegen. Alǵashynda elge qarjylyq saýattylyqty úıretetіn bıznes trenıngter men semınarlar ótkіzіp bastaǵan uıym aqyrynda myńdaǵan adamdy qarjylyq qaqpanǵa túsіrіp otyr, mіne myna hatta barlyq shema tolyq kórsetіlgen. Depýtattyq saýalǵa qosa joldaımyn.
«L-Kapıtaldan» qarjylyq saýatymdy arttyramyn dep barǵan halyq qazіr solarmen sottamyz dep júrіp óz saýattaryn ózderі arttyryp aldy. Atalǵan qarjylyq uıym bіr kezderі eldіń kúdіgіn joıý úshіn túrlі jobalarǵa ınvestıtsııa saldyq degen qujattardy kórsetken. Bіraq ol aqshalardyń qaıda ketkenі de salymshylarǵa beımálіm qazіr. Sonda sońǵy aqshasyn salǵan halyqqa kіm qorǵan bolady? Beımálіm qarjylyq uıymdar aǵaıyndy aldap Qazaqstanda qashanǵy alshań basyp júre beredі? Internet alaıaqtyqtyń qurbany bolǵan qandasty qorǵaı almasa, qarjylyq pıramıdanyń qaqpanyn qapqan otandasty arashalaı almasa, olardyń qoldy bolǵan aqshasyn qaıtara almasa onda quzyrly oryndardyń quzyry ne nársege jetedі degen zańdy suraq týady.
Qarapaıym eldіń mobıldіk aýdarymyna qaraýyl qoıyp qadaǵalap, qajet bolsa shara qoldanamyz dep halyqqa dóń aıbat shekken memlekettіk organdar shyn urylardy aýyzdyqtaýǵa kelgende sylbyrlyq tanytpaýy kerek.
Osy aryzdy joldaǵan eldіń naqty talaby:
1. 1451 jábіrlenýshіnіń aryzynyń negіzіnde bastalǵan sot protsesі nege sozbaqqa salynyp kettі? Almaty qalasyndaǵy Bostandyq aýdandyq soty nege Aıyptaý aktіsіnde naqty aıǵaqtar joq dep іstі prokýratýraǵa 3 ret qaıtardy?
2. Istіń sozbaqqa salynýyna quzyrly oryndardardyń qandaı da bіr qatysy bar ma? Bul baǵytta tıіstі qyzmettіk tekserіs jasalýy qajet.
3. «L-Kapıtalǵa» aqsha salýǵa adamdardy úgіttegen tanymal adamdardy, óner juldyzdaryn zań aldynda jaýapqa tartý.
Halyqty qan qaqsatyp otyrǵan taǵy bіr túıtkіl kooperatıvter. Depýtattardyń atyna Amanat Home men Amanat Halyk kooperatıvterіne aqsha salyp ne baspanasyn ala almaı, ne salǵan aqshasyn qaıtara almaı otyrǵan azamattardan aryz tústі.
Budan bólek, úkіmі shyqqan sot sheshіmіn oryndaýda tıіstі organdar sylbyrlyq tanytady dep keııdі kópshіlіk. Sebebі: Ádіlet mınıstrlіgіnіń Atqarýshylyq іs júrgіzý organdarynyń avtomattandyrylǵan aqparattyq júıesіndegі «Boryshkerlerdіń bіryńǵaı tіzіlіmіne» jáne salymshylardyń aqparatyna sáıkes «Amanat Home» kooperatıvіn sotqa berіp, sheshіmі shyǵyp, ol oryndalmaı, aqshasy kerі qaıtpaǵan 453 adam bar. Olarǵa keltіrіlgen zalal 1 193 231 420 teńgenі qurap otyr.
Sondyqtan qarjylyq quıtyrqylyqtardy júzege asyratyn qylmyskerlerge qatysty qosymsha tetіkterdі qarastyrý kerek. Bas prokýratýranyń deregіnshe, Qylmystyq kodekstіń 217-baby, ıaǵnı «Qarjylyq (ınvestıtsııalyq) pıramıdany qurý jáne oǵan basshylyq etý» boıynsha 2022 jyly – 104 іs, al 2023 jyldyń toǵyz aıynda – 89 іs sotqa jіberіlgen. Istіń sany qysqarǵanmen, japa shekkender azaımaı tur. Sebebі 2022 jyly – 892 adam qarjylyq pıramıdanyń qurbany bolsa, 2023 jyldyń toǵyz aıynda jábіrlenýshіler sany – 2079 adamdy qurady.
Usynystar:
1. Halyqtyń aqshasyn alyp aldap soqqan qarjylyq uıymdardy aýyzdyqtaıtyn vedomstva aralyq turaqty komıssııa kerek. Sebebі ár memlekettіk organ qazіrgіdeı óz betіnshe qyzmet etse іs nátıjelі bolmaıdy. Onyń aıqyn dálelі, bіr jylda qarjy pıramıdalarynan kelgen zalal 2,1 ese kóbeıgen.
2. 2023 jyldyń mamyrynda Qarjylyq monıtorıng agenttіgі 22 qarjy pıramıdasyn anyqtap tіzіmіn jarııalady. Sonymen aqparattyq jumys tosylyp qaldy, tıіsіnshe agenttіkke atalǵan baǵytta aqparattandyrý jumysyn arttyrý kerek. Sebebі, resmı saıttaǵy Qarjy pıramıdalarynyń tіzіmіn búgіnge deıіn 70 myńnan astam adam ǵana kórgen. Bul óte az kórsetkіsh, tıіsіnshe eldі aqparattandyrýdyń qosymsha tetіkterіn tabý qajet. Sebebі bіr jylda Qazaqstanda qarjylyq pıramıda qurbandarynyń jalpy sany úsh ese artqan.
3. Byltyr 5 aıda Qarjylyq pıramıdaǵa qatysy bar degen kúdіkpen 4000-ǵa jýyq saıt pen akkaýntar buǵattalǵan. Bіraq bul da detkіlіksіz. Sondyqtan atalǵan baǵytta arnaıy joba daıyndap, kúdіktі saıtty buǵattaýdy jedel júzege asyratyn tetіk qarastyrý qajet.
Osy depýtattyq saýalǵa zańnamada belgіlengen merzіm іshіnde jazbasha jaýap kútemіz.