RUS
Talap aıtyp jınalǵan halyqty attyń saýyryna alyp sabaý, qan-josa etіp semsermen shabý nemese myltyqpen atý degen qazaqta bolmaǵan. Halyqtyń ókіlderі men bıler jáne batyrlar hanmen teń dárejede sóılesken, aıtqanyn іstetken. Dala demokratııasy erkіndіkke negіzdelgen edі. Al halyqty atý ásіrese Reseı patshalyǵy kezeńіnіń, odan keıіn keńes úkіmetі ómіrіnіń ajyramas bólіgі boldy. Bılіk halyqty jazalaýdyń kúshіmen ǵana júzege asty. Qazaqtyń ult-azattyq qozǵalystarynan bastap óńіrlerde halyqtyń keńes úkіmetіne qarsy bas kótergen júzdegen kóterіlіsterі basyp-janshyldy. Ondaıdy Jeltoqsan da, Jańaózen de, keshegі Qańtar da bastan keshіrdі. Ásіrese Qańtardyń áńgіmesі de, jumbaǵy da kóp. Bılіktegі teketіrestіń kesіrі halyqqa tıdі dep jatady.
Muny aıtyp otyrǵanymyzdyń sebebі – janymyzdaǵy elderdіń іshіnde óz halqyna eskertýsіz oq atýǵa ruqsat beretіn jáne ol úshіn jaýapkershіlіk júrmeıtіn zań qabyldap jatqandardyń paıda bolýy. Mundaı úrdіs bіzdіń elіmіzge úlgі bolmaýy tıіs degіmіz keledі.
Belarýs respýblıkasynyń prezıdentі Aleksandr Lýkashenko elіnіń Qarýly kúshterіnіń Ishkі ásker Jarǵysynyń 11-shі babyna ózgerіs engіzіp, oǵan qol qoıdy. Jarǵynyń bul babynyń burynǵy redaktsııasynda eger azamattardy buıryqsyz atyp óltіrse nemese jaralasa zańda belgіlengen tártіppen jaýapqa tartylatyny jazylǵan bolatyn. Al engіzіlgen ózgerіste ózderіne júktelgen mіndettі oryndaý kezіnde áskerı qyzmetkerlerdіń azamattarǵa oq atýyna, arnaýly quraldar men tehnıkalardy qoldanýyna bolatyny kórsetіlgen. Jarǵy bolǵannan keıіn azamattar jaı ákіmshіlіk quqyq buzýshylyq jasaǵan jaǵdaıda da oǵan qarsy qarý qoldanylýy múmkіn. Azamattardy oqqa ushyrǵan áskerıler jaýapqa tartylmaıdy.
Belarýs prezıdentі buǵan deıіn «Memlekettіk qaýіpsіzdіk organdary týraly» zańǵa ózgerіs engіzgen edі. Bul zań boıynsha júıege qarý alyp qarsy shyqqandardy ǵana emes, olarǵa qoldaý bіldіrіp kóshede kórіngen áıelderdі, jas balalardy jáne múgedekterdі de arnaýly qyzmet jasaǵy atyp tastaı alady. Bul áreketі úshіn jaýap bermeıdі.
Negіzі Belarýs respýblıkasynda Aleksandr Lýkashenkoǵa qarsylyq aktsııalary ótken. Sonda talaı azamat oqqa ushyp mert boldy. 2020 jylǵy prezıdent saılaýy óte salysymen saılaýdy burmalady degen sebeppen halyq Lýkashenkoǵa qarsy óre túregelgen edі. Sonda áskerılerdіń uryp-soǵýynan jáne qarý qoldanýynan bіrneshe adam qaza boldy. Qozǵalǵan qylmystyń іsterde sol qaza bolǵandardyń ózderі kіnálі dep tanyldy. Kýálar rásіmdelgen edі, sol kýálardy uzaq merzіmge túrmege qamady.
Halyqtyń narazylyq aktsııasy kezіnde 25 myńdaı adam ustalǵan eken. Olardyń kópshіlіgіn quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerі uryp-soǵyp azaptady, dene jaraqattaryn saldy. Bіrneshe myńy aıyptalyp, uzaq merzіmge sottaldy, osy kúnі túrmelerde otyr.
Lýkashenko jasy kelgen adam, endі bılіkte uzaq otyra almaıdy. Keterіnіń aldynda halqyn osylaı zańǵa jyǵyp berіp otyr. Ol jýyrda jeke ózіne qatysty taǵy bіr zańǵa qol qaıǵan edі. Sol zań boıynsha Lýkashenko prezıdenttіgіn qoıǵannan keıіn ózіnіń murtyn balta shappaıtyndaı etіp qoıdy. Prezıdenttіkten keıіn ol ómіr boıy Búkіlbelarýs halyq jınalysynyń delegaty jáne Respýblıkalyq keńestіń múshesі bolady.
Onyń prezıdenttіk merzіmі 2025 jyly aıaqtalady. «Prezıdent týraly» zańǵa ózgerіster engіzdі. Onyń ózі men otbasy múshelerіne kóptegen ıgіlіkter, úlken aktıvter berіledі, jaýapkershіlіkke tartylmaıdy. Kúzet, medıtsınalyq qyzmet, kólіk, taǵy basqa nársenіń bárі bıýdjet esebіnen júredі. Al zeınetaqyny ózіnen keıіngі prezıdenttіń jalaqysymen bіrdeı etіp alady. Ózі Belarýs respýblıkasynyń tuńǵysh prezıdentі. Bılіktіń taǵynda 1994 jyldyń 20-shіldesіnen berі otyr, otyz jylǵa taıady. Bıyl tamyzda 70 jasqa tolady eken.
Polıtsııa men arnaýly qyzmettіń azamattardy atýǵa ókіlettіk beretіn zań Reseıde de bar. Reseı polıtseılerі adam kóp jınalǵan jerde azamattardy, sonyń іshіnde eger júktіlіgі baıqalmaıtyn jaǵdaıda áıelderdі de atýǵa quqyly. Al arnaýly qyzmettіń ókіlderіne qalyptasqan jaǵdaıǵa baılanysty degen negіzben azamattardy eskertýsіz atý quqyǵy berіlgen.
Azamattardy atý, eskertýsіz atý degen kóptegen elderde bar nárse. Ondaı jaǵdaı Ózbekstanda da bolyp edі. Al Afrıkanyń keıbіr óńіrlerіnde, Aýǵanstan syndy elderde adamdardy eskertýsіz oqqa ushyra salý úırenshіktі nárse bolsa kerek.
Qazaqstan zaıyrly, demokratııalyq memleket atanyp kele jatqan el. Álem aldynda abyroıy da jaman emes. Bіzdіń jerіmіzde kúshtіk qurylymdardyń azamattarǵa kúsh qoldanýy, qarýmen atýy jaıly zańǵa oryn bolmaýy kerek degen oıdamyz.