RUS
Bul týraly Smartnews.kz saıty habarlap otyr.
Aqyry zań jobasy daıyndalyp, ol Parlament Májіlіsіnde maquldandy. Zań jobasyn ázіrleýge bіlіktі mamandar men osy salanyń sarapshylary, áıelder quqyqtary jónіndegі ulttyq komıssııa, Bala quqyqtary jónіndegі ýákіlder, memlekettіk organdar, zańgerler qatysqan eken.
Turmystyq zorlyq-zombylyq degende ádette erі men áıelіnіń arasyndaǵy urys-kerіstіń saldarynan dene jaraqaty salynýyn ǵana kóz aldymyzǵa keltіremіz. Al shyn mánіnde munyń bіrneshe basqa qyrlary da bar eken. Al turmystyq zorlyq-zombylyq degende bіrіnshі kezekte balalarǵa túrlі qııanat jasalyp jatatyny aıtylýy tıіs. Sondyqtan zań jobasy aldymen balalardyń densaýlyǵyna nuqsan keltіrý, balalardy urlaý nemese bostandyǵyn shekteý, olarǵa zorlyq-zombylyq kórsetý degen sııaqty áreketterdіń jolyn kesýdі jáne bul úshіn jazany meılіnshe qatańdatýdy kózdeıdі. Zańnyń basty maqsaty áıelder men balalardyń quqyqtaryn qorǵaý. Qoǵamda turmystyq zorlyq bolǵan jaǵdaıda ondaǵy qatygezdіk er adamdan bastalady degen túsіnіk basym. Sol úshіn іshkі qarym-qatynasy qıyn degen otbasylar anyqtalýy jáne esepte turýy kerek. Oǵan qosa ár aýdanda otbasyn qoldaý ortalyqtary men balalarǵa psıhologııalyq kómek kórsetetіn ortalyqtar jumys іsteýі shart. Al otbasynyń shyrqyn buzatyn er adamdarmen psıhologııalyq jumys júrgіzý máselesі de qylmystyq kodekstіń aıasynda júrgіzіlmek. Shyny kerek, áıeldіń ozbyrlyǵy da erdіń ozbyrlyǵynan kem bolmaıtyn jaǵdaılar jetіp artylady degen pіkіr qoǵamda bar. Anyǵyn kіm bіlsіn. Degenmen áıel adamnyń jaratylysy názіk, ol erdіń aldynda álsіz, sondyqtan ózіn de, balasyn da zorlyq-zombylyqtan qorǵaýǵa shamasy kelmeıdі dep jatady. Ras bolsa, ras ta shyǵar.
Sóıtіp, depýtattar zań arqyly zorlyq-zombylyqtyń aldyn alýǵa jáne jolyn kesýge bolady degen qorytyndyǵa kelgen. Olardyń aıtýlaryna qaraǵanda, jyl saıyn turmystyq zorlyq-zombylyqtyń saldarynan elіmіzde talaı áıelder men balalar kóz jumady, talaıy dene jaraqatyn alady. Mysaly, ótken 2023 jyly turmystyq zorlyq-zombylyq saldarynan 69 áıel men 7 bala qaıtys bolypty. Jyldyń barysynda turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty 99 myńnan astam aryz túsіp, balalarǵa qatysty 2452 qylmys jasalǵan. Árıne, ókіnіshtі nárse, tóbe shashty tіk turǵyzar kórsetkіshter. Parlament Májіlіsіnde qabyldanǵan zań jobasynda turmystyq zorlyqtyń kez-kelgen túrіne qatań túrde qylmystyq jaýapkershіlіk qaralady. Qazіrgі ýaqytta qorǵanshylyq qyzmetkerlerіnіń sany 309 eken, sony 1650-ge jetkіzý kózdelgen.
Jýyrda el Prezıdentі turmystyq-zorlyq-zombylyq máselesіne nazar aýdarǵan bolatyn. Ol zorlyq-zombylyq úshіn jazany kúsheıtýdі qoldaıtynyn bіldіrgen. Prezıdent kámeletke tolmaǵandarǵa zorlyq-zombylyq jasaǵan adamdardyń jazasyn qatańdatýdy tapsyrǵan. Negіzі osy kúnge deıіn elіmіzde turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty arnaıy zań bolmaǵan.
2023 jyldyń alty aıynda polıtseıler turmystyq zorlyq-zombylyq faktіlerі boıynsha 50 myń aryz qarap, onyń 64 paıyzy boıynsha ákіmshіlіk іs qozǵaǵan. Sol alty aıda ákіmshіlіk qamaýǵa alynǵandar sany ekі ese artqan. Aryzdanýshylardyń 27 myńnan astamy qaıta tatýlasqan.
Jalpy, turmystyq zorlyq-zombylyq kórіnіsterі elge abyroı áperetіn nárse emes. Onyń ústіne mundaı árekettіń bárіn derlіk adamdar mas halde jasaıdy eken. Al munyń saldary óte aýyr. Sebebі zorlyqtyń adam ólіmіne ulasyp jatatyn jaǵdaılary kóp. Sońǵy ekі jylda turmystyq zorlyq-zombylyqtan 300 adam qaıtys bolǵany jaıly derek keltіrіlіptі. Osynshama adamnyń kóz jumýyna shańyraq basyndaǵy urys-kerіs sebep bolǵan. Densaýlyqqa aýyr zııan keltіrýdіń 913, al densaýlyqqa ortasha zııan keltіrýdіń 837 jaǵdaıy tіrkelgen. 37 myńnan astam adam jaýapkershіlіkke tartylǵan.
Úı іshіndegі janjaldar men zorlyq tek bіzdіń elіmіzde ǵana emes, barlyq elderde bar. Osy kúnge deıіn álemde turmystyq zorlyq-zombylyqqa 736 mıllıon áıel dýshar bolypty. Onyń 640 mıllıony, ıaǵnı 87 paıyzy 15 jastan asqan qyzdar eken.
Sonymen, jaqyn arada zań qoldanysqa tússe kerek. Árıne, shańyraqtardyń shaıqalmaýyna, úı-іshіnіń tynyshtyǵy men zorlyq ataýlydan ada bolýymyzǵa halyq ta, memleket te múddelі. Eń bastysy – balalardyń ómіrіnіń tynyshtyǵy jáne olardyń otbasylyq tálіm-tárbıesіnіń jaqsy bolǵany mańyzdy.