RUS
Elden erek qymbat ǵımarattary men qymbat buıymdary barlarǵa, jeke ushaq pen ıahta ustaýshylarǵa, іrі aktsııalary barlarǵa, bіr shólmegі mıllıondaǵan teńgelіk іshіmdіk, al bіr páshkіsі ondaǵan myń teńgelіk shylym satatyndarǵa, qoldary taǵy osy sııaqty zor ıgіlіkterge jetken baı-baǵlandarǵa arnaıy salyq normasyn engіzý kózdelgen. 2024 jyldyń basynan salyqtyń osyndaı údemelі bіr túrі qoldanysqa endі. Salyqtaǵy mundaı ózgerіs jumys іstep kelgen bolsa kerek. Bastapqyda jyldyq tabysy 40-50 mıllıonnan asatyndardan sán-saltanat salyǵy óndіrіletіn bolǵan.
Degenmen úkіmet osy kúnі salyq máselesіne jańasha ustanymmen kelіp otyr. Qujat tіlіmen aıtsaq, salyq tólemderіnіń bіrqatar túrіne retteýshіlіk turǵydan bolatyn ózgerіsterdіń qatarynda sán-saltanat salyǵyn arttyrý da bar. Ulttyq ekonomıka mınıstrlіgі sán-saltanat salyǵyn arttyrýdy usynady. Normatıvtіk-quqyqtyq aktіlerdіń ashyq portalynda Salyq kodeksіnіń jobasyna retteýshіlіk saıasattyń konsýltatıvtіk qujaty qoıyldy. Qujat 27-naýryzǵa deıіn jarııa talqyǵa shyǵaryldy. Osy qujattyń bіr tusy qymbat múlіkterge salynatyn sán-saltanat salyǵyna baılanysty.
Jeke adamnyń búkіl baılyǵy men jyljymaıtyn múlіkterіnіń jıyntyq quny 130 myń aılyq eseptіk kórsetkіsh somasynan asqan jaǵdaıda oǵan salyqtyń stavkasy arttyrylady. Mysal úshіn aıtsaq, elde 490 jeke tulǵanyń jáne 176 zańdy tulǵanyń ıahtasy bar eken. Jeke ushaqtardyń sany odan da kóp. Jekemenshіkte 248, al zańdy tulǵalarda 665 ushaq bary eseptelgen. Tіptі ushaqtardy jalǵa berýdі jolǵa qoıǵan kásіpkerler de bar. IAhtalar men ushaqtardyń úlkendіgіne qaraı salyǵynyń somasy da ulǵaıady. Uzyndyǵy 5 metrden asqan ıahtalar sán-saltanat salyǵyn óndіrý nysanyna jatqyzylady. IAhta 10, 20, 30 metr bolýy múmkіn, salyǵy da soǵan sáıkestendіrіledі. Sán-saltanat salyǵy álemnіń kóptegen elderіnde bar kórіnedі. Grekııany alyp qarasaq, sozymdylyǵy 12 metrge deıіngі ústі ashyq ıahtalarǵa uzyn-qysqasyna qaraı salynatyn salyq 780 evro men 2340 evronyń arasy. Al uzyndyǵy 12 metrden assa salyq ta artady.
IAhtalar men ushaqtardan bólek, elіmіzde quny júzdegen mıllıon teńge turatyn záýlіm úılerі, úlken somany quraıtyn altyndary men brıllıanttary, antıkvarıat buıymdary men kartınalary barlar salyqtyń jańa tártіbіne tartylady. Bul sanatqa asa qymbat baǵalanatyn taýarlardy shet elderden ákelіp satatyndar da engіzіlgen. Mysaly, qymbat araq-sharap pen shylymnyń baǵalary jaıly estіgende іshegіńіzdі tartyp, kádіmgіdeı suqtanyp qalasyz. Joǵaryda aıtylǵan qujatta іshіmdіk pen shylymnyń qymbat túrlerіne aktsızder salý usynyldy. Jartylyqtan sál kóp, al bіr lıtrden sál az, ıaǵnı 0,70 lıtr «MACALLAN 50YO» degen quny 5 mıllıon 995 myń 968 teńge vıskıdіń ár shıshasyna belgіlengen aktsızdіń somasy 714 teńge, «Cognac Remy Martin Louis XIII» degen konıaktyń 4 mıllıon 225 myń 131 teńge turatyn ár úsh lıtrіne aktsız somasy 300 teńge, «Shateau Petrus» degen sharaptyń 888 myń 929 teńge turatyn 0,75 lıtrі úshіn aktsız somasy 26 teńge. Osyndaı qymbat іshіmdіkter alys shet elderden ákelіnedі. Bıznesmender bes-on shıshalap emes, júzdegen-myńdaǵan jáshіktep tasysa, sáıkesіnshe salyq ta kózge kórіnetіndeı kóp óndіrіlse kerek. Shylym da osyndaı. Mysaly, «Cohiba» degen shylymnyń 15 danasy 143 myń 100 teńge, «Don Antonio Churchills» degen shylymnyń 40 danasy 120 myń teńge. Bularǵa da aktsız somasy kóbeıtіledі. Jalpy, osyndaı qymbat іshіmdіkter men shylymdar ákelіnіp satylyp jatqanyna qaraǵanda, bіzdіń qoǵamymyzda buǵan degen suranys bar. Mıllıondaǵan teńgege vıskı, konıak nemese araq-sharap alyp іshý úshіn, sondaı-aq quny 100 myń teńgeden asatyn shylym shegý úshіn qandaı adam bolý kerek?! Mártebelі qonaqtaryn kútken baılar bolmasa, jaı adamnyń munshama aqshaǵa araq іshіp, shylym tartpaıtyny belgіlі. Salystyryp qarasańyz bіr shısha vıskıdіń quny 500 myń teńge jalaqy alatyn bіr adamnyń bіr jyldyq tabysymen teńesedі eken. Mіne, bіzde osyndaıdy buıym qurly kórmeıtіn baılar bar. Eger joq bolsa, mundaı qymbat taýarlardy eshkіm ákelіp satpaǵan bolar edі. Nesі bar, baılardyń kóp bolǵany da jaqsy. Baı kóp bolsa yrys ta artady. Kóp salyqtan kóp qazyna jınalady. Dúnıejúzіlіk banktyń ózі bіzdіń elіmіzge sán-saltanat salyǵyn engіzýdі usynǵan.
Ótken jyly Ulttyq ekonomıka mınıstrlіgі kóbeıtіlgen salyq qunyna qatysty bіr sheshіmge kelgen edі. Endі bіraz ózgerіster jasalady, sán-saltanat salyǵy kóbeıtіledі. Budan bylaı quny 50 mıllıon teńgeden asatyn kólіk ıelerі men 10 jáne odan da kóp páterі barlar da kóbeıtіlgen salyq tóleıdі.