RUS
Bul týraly smartnews.kz saıty habarlap otyr.
Bıylǵy 23-shі forým «Azııa jáne álem: ortaq syn-qaterler, ortaq jaýapkershіlіk» degen taqyrypta ótіp jatyr.
Qazaqstan Prezıdentі atalǵan forýmda qurmettі qonaq retіnde sóz sóıledі.
Memleket basshysy jıyn qatysýshylaryna іltıpat bіldіre otyryp, qubylmaly geosaıası ahýal men ekonomıkalyq qıynshylyqtyń saldarynan týyndaǵan jaһandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda bul platforma dıalog pen halyqaralyq yntymaqtastyq ortalyǵy retіnde mańyzdy ról atqaratynyn atap óttі.
– Osy onjyldyqtyń ortasyna qaraı jaһandyq jalpy іshkі ónіmnіń ósý qarqyny sońǵy 30 jylda eń tómengі deńgeıge túsetіnі aıqyndala bastady. Sonymen qatar jetekshі elder arasyndaǵy saýda qatynastarynyń shıelenіsýі – álі de álemdіk ekonomıkanyń aldynda turǵan negіzgі syn-qaterlerdіń bіrі. Protektsıonızm saıasaty men saýda daýlarynyń ýshyǵýy jaһandyq jetkіzý tіzbegіn buzyp, ekonomıkalyq ósіmdі tejeıdі, sondaı-aq ınvestorlardyń senіmіne selkeý túsіredі. Jaһandyq ekonomıkaǵa damýdyń jańa paradıgmasy kerek ekenі anyq. Bul máselenі sheshe almasaq, taıaý onjyldyqtaǵy múmkіndіkter qolymyzdan sýsyp ketýі ábden yqtımal, – dedі Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy ornyqty damýdyń jańa dáýіrіne qadam basar tusta Azııa elderі kósh bastap turǵanyna nazar aýdardy
– Bıyl Azııa elderі álemdіk jalpy іshkі ónіmnіń 60 paıyz ósіmіne qol jetkіzedі degen boljam jasalyp otyr. Dúnıejúzіlіk saýdanyń 53 paıyzy osy qurlyqtyń úlesіne tıesіlі. Munda álemnіń іrі jáne qarqyndy damyp kele jatqan ekonomıkalary ornalasqan. Sońǵy jyldary Azııaǵa tartylǵan tіkeleı sheteldіk ınvestıtsııa kólemі edáýіr ulǵaıdy. Sondaı-aq bul aımaqta patenttіk ázіrlemelerdіń 70 paıyzyna ıelіk etetіn álemnіń jetekshі tehnologııalyq ortalyqtary bar. Qurlyq aıtarlyqtaı adamı resýrsqa ıe. Álemdegі іrі 30 qalanyń 21-і Azııa qurlyǵynda ornalasqan. 2030 jylǵa qaraı orta taptyń tutyný kólemіnіń ósіmі 30 trıllıon dollar bolmaq. Boljam boıynsha onyń 1 trıllıon dollary ǵana batys ekonomıkasyna tıesіlі. Osy faktorlardyń barlyǵy munyń «Azııa renessansy» ekenіn kórsetedі, – dedі Prezıdent.
Memleket basshysy aldaǵy jyldary jaһandyq ósіm men damýdy yntalandyrý іsіn jalǵastyrý úshіn Azııa óńіrіnіń mol áleýetі bar ekenіn atap óttі.
– Osy rette Boao forýmy jalpyǵa ortaq ekonomıkalyq progreske qol jetkіzý jolyndaǵy Azııalyq ınnovatsııalyq tásіldіń іske asqanyn anyq kórsetedі. Sondaı-aq bul jıyn Qytaıdyń jaһandyq damýǵa degen ustanymynyń aıqyn sımvoly retіnde tanyldy, – dedі Qazaqstan Prezıdentі.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, búgіnde Qazaqstan men Qytaı qarym-qatynasy tıіmdі serіktestіktіń úlgіsі sanalady. Elіmіz Qytaıdyń Ortalyq Azııadaǵy negіzgі saýda-ekonomıkalyq serіktesіne aınaldy.
– Qytaıdyń aımaqtaǵy saýda-sattyǵy men salǵan ınvestıtsııasynyń teń jartysy Qazaqstannyń úlesіne tıesіlі. Byltyr Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy taýar aınalymy 41 mıllıard AQSh dollaryn qurady. Bul – tarıhı rekordtyq kórsetkіsh. 2023 jyly elderіmіz arasyndaǵy júk tasymalynyń kólemі 22 paıyzǵa artyp, shamamen 30 mıllıon tonnaǵa jettі. Osydan on jyldan astam ýaqyt buryn QHR Tóraǵasy Sı TSzınpın Qazaqstanǵa jasaǵan sapary kezіnde «Bіr beldeý, bіr jol» aýqymdy megajobasyn tanystyrǵan bolatyn. Atalǵan joba Shyǵys pen Batys arasyndaǵy negіzgі kópіr qyzmetіn atqarady, al Qytaıdan Eýropaǵa qurlyq jolymen tasymaldanatyn júktіń 80 paıyzy Qazaqstan aýmaǵy arqyly ótedі. Bul mańyzdy artyqshylyqty bіz tolyqqandy paıdalanýǵa tıіspіz. Bіzdіń óz ınvestıtsııamyz da «Bіr beldeý, bіr jol» bastamasymen strategııalyq turǵydan sabaqtas árі zamanaýı, mýltımodaldy, ekologııalyq turǵydan qaýіpsіz jáne ornyqty ınfraqurylym qurýǵa baǵyttalǵan, – dedі Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev óz sózіnde elіmіzdіń jańa ekonomıkalyq baǵytyna aıryqsha nazar aýdardy.
– Byltyr elіmіzdіń ekonomıkalyq ósіmі 5,1 paıyzdy qurady. Bul álemdіk ekonomıkanyń boljamdy damý qarqynynan shamamen ekі ese kóp. Bіz ortamerzіmdі perspektıvada ekonomıkanyń ósіmіn kemіnde 6 paıyz deńgeıіnde ustap turýdy jáne 2029 jylǵa qaraı onyń kólemіn ekі ese ulǵaıtýdy josparlap otyrmyz. Osy maqsatqa qol jetkіzý úshіn men jańa ekonomıkalyq baǵytty jarııaladym. Bul bastama kúshtі árі qarqyndy damyǵan memleket qurýǵa baǵyttalǵan qurylymdyq reformalardy júzege asyrýdy kózdeıdі. Qazaqstandaǵy ashyq esіk saıasaty, mol resýrstar jáne lıberaldy naryqtyq reformalar kóptegen sheteldіk, sonyń іshіnde qytaılyq kompanııalardyń da nazaryn aýdardy. Osy oraıda bіz azııalyq serіktesterіmіzdі ekonomıkamyzǵa ınvestıtsııa quıýǵa, ózara tıіmdі yntymaqtastyqtyń jańa baǵyttaryn qarastyrýǵa shaqyramyz, – dedі Prezıdent.
Memleket basshysy azyq-túlіk qaýіpsіzdіgіne qatysty ahýalǵa toqtaldy.
– Dúnıejúzі turǵyndarynyń shamamen úshten bіr bólіgі álі de azyq-túlіk tapshylyǵyn sezіnіp otyr. Ortalyq Azııada bıdaı óndіrý boıynsha jetekshі el sanalatyn Qazaqstan ózіnіń aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy áleýetіn jaһandyq azyq-túlіk turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshіn paıdalanýǵa nıettі. Bіz maqsatty baǵdarlamalar jasaý, bіrlesken agroınnovatsııalyq ortalyqtar qurý jáne ınnovatsııalyq tehnologııalar transfertі arqyly halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa tıіspіz. Ol úshіn kúsh jumyldyrýymyz kerek, – dedі Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev Azııa elderі arasyndaǵy kólіk-tranzıt yntymaqtastyǵyn nyǵaıtýdyń strategııalyq mánі zor ekenіne nazar aýdardy.
– Qoldanystaǵy jáne jańa kólіk baǵyttaryn damytý úshіn barynsha kúsh-jіger jumsaý asa mańyzdy. Transkaspıı halyqaralyq kólіk baǵyty nemese «Orta dálіz» osy sanatqa jatady. Atalǵan kólіk baǵdary Azııa men Eýropa arasyndaǵy jetkіzý tіzbegіnіń qaýіpsіzdіgіn áldeqaıda tıіmdі qamtamasyz etedі. Byltyr osy baǵyttaǵy júk tasymaly ekі ese artyp, 3 mıllıon tonnaǵa jettі. Aldaǵy jyldary bul kórsetkіsh 10 mıllıon tonnaǵa jetedі degen boljam jasap otyrmyz. Sondaı-aq Qazaqstan «Soltústіk – Ońtústіk» dálіzіn damytýda kórshі eldermen yntymaqtastyq ornatýǵa daıyn, – dedі Memleket basshysy.
Qazaqstan Prezıdentі jaһandyq ekonomıkanyń ornyqty ósіmіn qamtamasyz etý úshіn tehnologııalyq yntymaqtastyqty, ásіrese, jasandy ıntellekt salasyndaǵy yqpaldastyqty nyǵaıtý mańyzdy dep sanaıdy. Bul oraıda Prezıdent Qytaıdyń «Jasandy ıntellektіnі basqarý jónіndegі jaһandyq bastamasyn» qoldady.
Sondaı-aq Qazaqstan bіrlesken ınnovatsııalyq IT-jobalardy júzege asyrý maqsatynda Azııanyń jetekshі tehnologııalyq alpaýyttarymen serіktestіk ornatýǵa múddelі ekenіn málіmdedі.
Memleket basshysynyń aıtýynsha, shıkіzattyń asa mańyzdy túrlerіn óndіrý yntymaqtastyqtyń taǵy bіr perspektıvtі baǵyty sanalady.
– Sırek kezdesetіn metaldar kóptegen tehnologııa úshіn asa mańyzdy komponentke aınaldy. Olar ónerkásіp, tsıfrlyq tehnologııalar, ǵarysh jáne qorǵanys sııaqty strategııalyq salalarda múldem qaldyq bolmaıtyn deńgeıge jetý úshіn qajet. Bіz ýran, lıtıı, tıtan jáne basqa da sırek kezdesetіn elementterdіń іrі ken oryndaryn ıgerýdіń eń tıіmdі tásіlderіn qoldaný maqsatynda halyqaralyq serіktestermen bіrlese jumys іsteýdі jalǵastyra beremіz, – dedі Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy sózіn qorytyndylaı kele, Azııa ózіnіń ekonomıkalyq, tehnologııalyq jáne mádenı artyqshylyqtaryn paıdalaný arqyly álemnіń keleshek damý baǵytyn aıqyndaýda sheshýshі ról atqara alatynyna senіm bіldіrdі. Bul rette Prezıdent Boao Azııa forýmy jáne Astana halyqaralyq forýmy (AIF) sııaqty mańyzdy halyqaralyq dıalog alańdarynyń praktıkalyq perspektıvasy zor ekenіn atap óttі. Osy múmkіndіktі paıdalana otyryp, Qasym-Jomart Toqaev BAF qonaqtaryn 2024 jyldyń maýsym aıynda ótetіn Astana halyqaralyq forýmyna shaqyrdy.
Jıynda BAF Dırektorlar keńesіnіń tóraǵasy Pan Gı Mýn, Búkіlqytaılyq halyq ókіlderі jınalysy Turaqty komıtetіnіń tóraǵasy Chjao Letszı, Naýrý Prezıdentі Devıd Adang, Shrı-Lanka Premer-mınıstrі Dınesh Gýnavardena, Domınıka Dostastyǵynyń Premer-mınıstrі Rýzvelt Skerrıt, «Aqsaqaldar keńesі» halyqaralyq úkіmettіk emes uıymynyń tóraǵasy Merı Robınson, EYDU Bas hatshysy Matıas Kormann, Dúnıejúzіlіk zııatkerlіk menshіk uıymynyń bas dırektory Daren Tang jáne Kambodja Koroldіgі Halyqtyq partııasynyń tóraǵasy Hýn Sen sóz sóıledі.