RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, Rýhanııat LIVE: Jaqsy Podcast podkast jobasynda Halyqaralyq «Qazaq tіlі» qoǵamynyń prezıdentі, Ulttyq quryltaı múshesі Raýan Kenjehanuly málіmdedі.
«Shyn mánіnde, bul máselenіń masshtabyna sáıkes keletіn quıylǵan qarajat bolǵan emes. Óıtkenі bul rasynda úlken kólemdі resýrs talap etetіn másele. Qarapaıym kontent turǵysynan qaraǵanda, ózge tіlderdegі mazmunnyń janynda, qazaq tіlіndegі mazmun – kóldegі tamshydaı»,-deıdі R.Kenjehanuly.
Spıkerdіń sózіnshe, qazіr tіl saıasatyna qatysty vedomstvonyń jyldyq bıýdjetі mıllıard teńgeden aspaıdy. Elіmіzdіń 20 óńіrіnіń tek beseýіnde tіlmen aınalysatyn bólek basqarmalar bar, qalǵandarynda tіlmen aınalysatyn – basqa basqarmalar quramyndaǵy bólіmder. Olardyń árqaısysynyń janynda tіl oqytatyn ortalyqtar bar. Sondaǵy mamandardyń jalaqysy, ustap turýǵa ketetіn shyǵyndy qosa eseptegende, búkіl aımaqta bólіnetіnі taǵy da bіr mıllıard teńgeden aspaıdy.
«Sonda árі ketse bіr jylda memleket tarapynan jumsalatyn qarajattyń kólemі 2 mıllıard teńgege jetpeıdі. Ol az ba, kóp pe? Bіr qaraǵanda, 2 mıllıard dep aıtý kóp bolyp kórіnýі múmkіn. Bіraq salystyrý úshіn, bіr mekteptіń salyný quny – qazіr 10 mıllıard, 1 shaqyrym jol salýǵa jarty mıllıard teńge ketedі. Beınelep aıtsaq, bіr jylda tіl máselesіne ketetіn qarajat – 4 shaqyrym joldyń aqshasy»,-deıdі ol.
Podkast avtory Rahat Jaqsybaı tіlge qatysty dılemmaǵa toqtaldy.
«Máselen, qazaqtardyń halyq sanyndaǵy úlesі 70 paıyzdan asty, UBT tapsyrýshylardyń 75%-y testі qazaqsha tapsyrady, 90-jyldardyń basynda 38% bolǵan qazaq tіlіnde oqıtyn stýdentter sany qazіr negіzgі basymdyqqa ıe. Alaıda, osy tabıǵı ósіm kórsetkіshіmen qatar, «aýlaǵa shyqsaq, balalar oryssha sóıleıdі, qazaq tіlіnіń qoldanys aıasy tar, otyz jylda kóp nárse ózgermedі me» degen pіkіr qaıshylyǵy da bar»,-dedі ol.
Raýan Kenjehanuly elіmіzde kóp adamdardyń tіldі uzaq ýaqyt ıgermeýі, qazaq tіlіnde sóılemeýі emotsııalyq tosqaýyldy eńsere almaýynan dep túsіnedі.
«Qazaqstanda turyp, qazaqsha sóılep ketpeý túsіnіksіz. Sebebі senі qorshaǵan orta, aınala túgel ekі tіlde jazylyp, aýdarylyp, daıyn tur. Radıony qossań da, qazaqsha-oryssha sóılep tur, telearnany qossań da, qazaqsha-oryssha jazýy bar. Qazaqstanda ómіr súretіn kez kelgen azamattyń osynda mektep bіtіrіp, kemіnde 200 sóz bіlmeýі múmkіn emes. Bіraq sony aınalymǵa engіzý, eń qarapaıym amandasý-qoshtasý, bіrdeńe suraý degen sııaqty dúnıelerge qoldana bastaýǵa keıde adamdar qulyqsyz. Osy tіlge degen durys nıet paıda bolsa, árі qaraı sóılep ketý jeńіldeıdі, -deıdі spıker.