RUS
Ortalyq Azııadan barǵandardy jappaı tekserý, zańsyz júrgenderdі shekaradan shyǵarý júrіp jatyr. Sankt-Peterbýrg sottary 418 mıgrantty shekaradan shyǵarý týraly sheshіm shyǵardy.
Tájіkstan bılіgі Reseıde tájіkterge qysym jasalýda ekenіn terіske shyǵarǵan joq, olarǵa túnde kóshege shyqpaýǵa keńes berdі. Tájіkstannyń Eńbek mınıstrlіgіndegіler Reseıdegі tájіkterdі úreı jaılaǵanyn, elderіne qasha bastaǵanyn, olardy arandatý kóbeıgenіn aıtady. Sol mınıstrlіktіń Reseıdegі ókіldіgіndegіler ózderіne qoqan-loqqy jasaldy dep alańdady. Qyrǵyzstan jaǵy da óz azamattaryna ázіrge Reseıge barmaýǵa keńes berdі. Qyrǵyzstan parlamentіnіń bіr depýtaty tájіkterdі aıyptaýdyń saldarynan Reseıde qyrǵyzdarǵa da qarsy ksenofobııa kúsheıgenіn aıtty.
Al Reseıdіń ózіnde ultaralyq jáne mıgratsııalyq saıasatqa jaýapty mınıstrlіk qurylatyn kórіnedі. Bul týraly «Vedomostı» gazetі jazdy. Jańa mınıstrlіk prezıdentke tіkeleı baǵynatyn vedomstvolardyń bіrі bolady eken. Reseıde Ishkі іster, Syrtqy іster, Tótenshe jaǵdaılar, Qorǵanys, Ádіlet mınıstrlіkterі jáne Syrtqy barlaý, Federaldyq qaýіpsіzdіk, Federaldyq kúzet qyzmetterі, taǵy basqa organdar prezıdentke tіkeleı baǵynyshty. Endі olardyń qataryn Ultaralyq jáne mıgratsııalyq saıasat mınıstrlіgі tolyqtyrady. Qazіr osy jańa vedomstvony jasaqtaý oılastyrylyp jatyr. Mıgranttardyń Reseı aýmaǵyna ýaqytsha kіrýіne ruqsat berý іsіnde kóp ózgerіster bolatyn kórіnedі. Mysaly, ár adamnyń jeke basy men dіnı uıymdarǵa qatysy tekserіledі, túrі unamasa da ótkіzbeıdі, tіl bіlýі mіndetteledі, syrttan adam kіrgіzý mıgranttardyń eńbegіne suranyspen teńestіrіledі, tіrkelgennen keıіn júrý ýaqyty burynǵydan edáýіr qysqartylady degen sııaqty ózgerіster jasalsa kerek.
Máskeýdegі teraktіden keıіn ustalǵan 12 adamnyń tórteýі tájіk azamattary ekenі belgіlі. Sol tájіkterdіń týystarynan da suraý Tájіkstanda alyndy. Bіr aıta keterlіgі – Máskeýdegі teraktі 22-naýryz kúnі bolsa, sol kúnі Tájіkstanda da teraktі uıymdastyrýǵa daıyndyq jasalǵany aıtylyp jatyr. Naýryz merekesіnіń qarsańynda Tájіkstanda 15 adam tutqyndalypty. Olarǵa 21-shі jáne 22-shі naýryz kúnderі, ıaǵnı merekede Dýshanbe men Vahdat degen qalada teraktі jasamaq boldy degen aıyp taǵylǵan. Tergeý álі júrіp jatyr. Tájіkstanda tutqyndalǵan 15 adamnyń Máskeýde tutqyndalǵandarmen baılanysy bar ma, joq pa, osy jaǵy tekserіlýde eken. Máskeýdegі qandy qyrǵyndy jasaýshylarmen kelіsіp, ol jaqtaǵy men bul jaqtaǵy teraktіlerdі qatar jasamaq bolǵan ba, álde ekі jaqtaǵylar óz aldaryna jeke-jeke áreket etken be, osy jaǵyn anyqtamaq. Anyǵyn kіm bіlsіn, Reseıde tutqyndalǵan tájіkter tek jaldap qatystyrǵan oryndaýshylar dep jatyr. Soǵan qaraǵanda Reseıdegі teraktі men Tájіkstanda oryndalmaǵan teraktіnіń arasynda eshqandaı baılanys bolmaǵan shyǵar. 15 adamdy tutqyndaǵan sol eldіń Memlekettіk ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetі jaqyn kúnderі anyǵyn aıtar. Reseıdіń keıbіr basylymdary Tájіkstanda ustalǵandardyń Reseıdegі teraktіnі jasaýshylarmen baılanysy bolǵan degen kúdіk bar ekenіn shýlatyp jazýda. Tutqyndalǵan 15 adamnyń «Islam memleketі» uıymyna qatysy bar-joǵy tekserіlіp jatyr.
Tájіkstanda ustalǵandardyń qatarynda bіr qyrǵyzstandyq ta bar. Reseıde qyrǵyzdar da baqylaýǵa alynǵan, olardy da qatań tekserý bastalǵan. Reseı jaǵy osy kúnі Qyrǵyzstannyń 69 adamyna Reseıdіń shekarasynan kіrýge tyıym saldy. Olar qara tіzіmge alynǵandar nemese Reseıde tyıym salynǵan dіnı uıymdardyń múshelerі bolýy múmkіn.
Qazaqstannyń Syrtqy іster mınıstrlіgі Reseıdegі qazaqstandyqtarǵa kóshede júrgende mіndettі túrde jandaryńyzda qujattaryńyz bolsyn dep ún qatty. Sebebі ol jaqta Ortalyq Azııadan barǵandar ustalyp, tekserіlіp jatyr. Syrtqy іster mınıstrlіgіndegіler aýmaǵynda teraktі jasalǵan kez-kelgen memleket ózіnіń qaýіpsіzdіgіn qamtamasyz etýdі qolǵa alatynyn, sol úshіn quqyq qorǵaý organdary tekserýdі kúsheıtetіnіn aıtady. Olar:
«Bіzdіń azamattardyń ózіmen bіrge qujattary jáne belgіlі bіr elde júrý maqsaty bolǵany durys», – deıdі.
Máskeýdegі jantúrshіgerlіk qantógіstіń jańǵyryǵy kún ótken saıyn kúsheıіp jatyr. Reseı bılіgі muny ýkraındyqtardan kórіp, solardy kіnálaǵysy keledі. Ýkraına terrordy krıptovalıýtamen qarjylandyrdy dep kúdіktendі. Bіraq bul ýájdіń qısyny joq ekenі Reseıden tys jerlerde kóp aıtylýda. Bіrese daǵystandyqtar qarjylandyrýy múmkіn dep te kúmán keltіredі. Anyq-qanyǵy qandaı bolǵanyna eshkіmnіń kózі jetpeıtіn sııaqty. Reseıdegі tájіkter men qyrǵyzdarǵa tynyshtyq tіleımіz.