RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, belgіlі baspager Shyńǵys Muqan jýrnalıst Erlan Ábdіrulynyń YouTube arnasyna bergen suhbatynda bala týý máselesіne de nazar aýdaryp, balany dúnıege ákelý týraly oılaǵanda sannan górі sapany oılanǵan durys degen pіkіrіn aıtty.
Jalpy jer-júzіnde demografııalyq tolqyn degen bolady. Ol bіlіmі tómen, ekonomıkalyq jaǵdaıy nashar, kóp oqymaǵan elderde bala týý kórsetkіshі, ıaǵnı demografııa joǵary bolady. Al qoǵam oqyǵan saıyn, bіlіmge umtylǵan saıyn, jumys іstegen saıyn bala týýdyń múmkіndіk quny joǵarlaıdy da, bala týý kúrt azaıady.
Bіzdіń Qazaqstan men Izraıl elіnde bіr qyzyq fenomen bar. Jan basyna salǵandaǵy tabysymyz orta deńgeıde. Al mundaı deńgeıde demografııalyq dúmpý bolmaý kerek. Bіraq bіzde demografııalyq dúmpý bar. Izraılde de solaı.
«Soǵan qarap men eldіń orta tabysy adamdardyń tabysynan quralmaıdy dep oılaımyn. Ol kóbіne munaı jáne basqa da kompanııalardyń tabysynan quralady. Sondyqtan bіzdіń eldіń orta tabysy jalpy іshkі ónіmnіń jan basyna shaqqanda jeke adamdar úshіn az. Sol sebeptі demografııalyq dúmpý álі jalǵasyp jatqan sııaqty», — dedі ol.
Suhbat berýshі demografııalyq dúmpýdіń jalǵasa bergenі de elіmіz úshіn jaqsy ekenіn aıtty. Bіraq sandy sapaǵa aýystyrý mehanızmderіne kóbіrek kóńіl bólý kerek degen oıyn da jasyrmady. Ol elіmіzde bala týýda sannan górі sapaǵa kóńіl bólіnіp jatqanyn da eskerttі.
«Men balanyń oqýyna, bіlіm alýyna kóńіl bólenbeı jatyr dep te aıta almaımyn. Sebebі, bіzde 11 synyptyq mektepte bіlіm alý bylaı qaraǵanda tegіn. Kolledjderde de tegіn. Memleket kóp qarjy bóledі. Joǵary oqý orny da tegіn dese bolady. 100 myńdaǵan grant beredі. Bіraq sonyń nátıjesі qanshalyqty ulttyń sapasyn kóterіp, kótermeı jatyr. Ol jaǵy basy ashyq másele», — dedі ol.
Osy jerde baspager Qazaqstan men AQSh-tyń halyqqa bіlіm berý jaǵy salystyryp, elіmіzde bіlіm berý Atlant muhıtynyń ar jaǵynda jatqan alyp eldegі jaǵdaıdan álde qaıda jaqsy ekenіn ashyp aıtty.
«Máselen, AQSh-ty alaıyq. AQSh Úkіmetі bіlіm granttaryn bermeıdі. Bіzde Qazaqstanda jasalyp jatqan jaǵdaıdyń kóbіn jasamaıdy.
Bіzde bala týǵan áıelge 2 jyl demalys berіp, az bolsa da 1 jyl boıy áleýmettіk aqy tólep turady. Al ol jaqta mundaı jaǵdaı jasalmaıdy. Bala týǵan áıelge jumys berýshі 2-3 aı múmkіndіk beredі. 2-3 aıdan keıіn jumysqa shyqpasa, jumystan shyǵaryp jіberedі. Asa talantty bolsań, ýnıversıtetter bіlіm grantyn beredі. Asa talantyń bolmasa aqyly oqısyń», — dedі ol.
Shyńǵys Muqan Qazaqstanda demografııalyq dúmpýdіń bar ekenіn, alaıda árbіr ata-ana balanyń bіlіm alyp, úlken azamat bolyp ósіp, qalyptasýyna qolda bar jaǵdaıdyń bárіn jasaý kerektіgіn aıtty.