RUS
Keıbіr sarapshylar halyqtyń narazylyǵy toqtamaıdy, mundaı ahýal Reseıdіń quramyndaǵy ózge ulttyq respýblıkalaryna da taraıdy dep boljaıdy. Bіraq kіm bіlsіn, Reseıdіń qazіrgі rejımіnіń jaǵdaıynda halyq tolqýlarynyń jappaı beleń alyp ketýі qıyn bolsa kerek. Sebebі ol elde tártіp saqshylary soǵystaǵy áskerılerden áldeqaıda kóp, narazylyq aktsııalarynyń órbýіne jol bermeıdі dep jatady. Degenmen bárі de múmkіn, Ýfadan bastaý alǵan narazylyq kóńіl-kúı ózge aımaqtarǵa da áser etpeı turmas. Qazіrgі ýaqytta soǵys salmaǵynyń edáýіr bólіgі ulttyq respýblıkalarǵa túsіp tur. Osy turǵydan kelgende bashqurttardyń bastamasy sebep bolyp, ózgeler de bas kóterіp shyǵýy ǵajap emes. Tіptі Reseı bılіgі halyqty ıgere almaı qalýy da múmkіn degen pіkіr paıda boldy.
Al Bashqurtstandaǵy halyq narazylyǵy sottalǵan belsendіge arasha túsý nıetіnen bastalǵanymen, halyqtyń kókeıіnde júrgen ózge máseleler de kóterіlіp jatyr. Narazylyqqa shyqqandardyń іshіnde bіz orys emespіz, bashqurtpyz, nege orys úshіn soǵysýymyz kerek dep júrgender bar. Narazylyqtyń kezіnde buryn aıtylmaı kelgen nárseler tіl ushyna suranyp turǵan bolsa kerek. «Óz baılyǵymyz nege ózіmіzge buıyrmaıdy?», «Bashqurt tіlі nege kenjelep kettі?» degen sııaqty sózderdі urandatqandar da bar. Bashqurtstan qazba baılyqqa, sonyń іshіnde munaıǵa baı dep jatady. Al bashqurt tіlі budan bes-alty jyl buryn mektepterde mіndettі oqý pánі mártebesіnen aıyrylǵan eken. Árıne, oryndy talap.
Al daýdyń basy Daırabaıdyń kók sıyry demekshі, bashqurttar kóshege azamattyq belsendі Faıl Alsynovty qorǵap shyqqan edі. Belsendіnі tórt jylǵa bas bostandyǵynan aıyrý týraly sot úkіmі shyqqan. Oǵan óshpendіlіk pen arazdyqty qozdyrdy degen aıyp taǵylǵan. Buqaralyq aqparat quraldarynyń jazýynsha, Alsynovqa qarsy іs Bashqurstan basshysy Radıı Habırovtyń ótіnіshі boıynsha qozǵalǵan. Sottalǵan belsendі «Bashqurt» degen uıymdy basqarǵan eken. Bul uıymdy 2020 jyly Reseı bılіgі ekstremıstіk dep tanyp, qyzmetіne tyıym salǵan kórіnedі.
Bashqurttar ózderіnіń Kúshtaý degen taýyn qasıettі sanaıdy. Halyqtyń ertegіlerі men ańyzdary osy taýmen tyǵyz baılanysty. Taý tórt bıіk jotadan tursa kerek. Bіr bıіgіn keńes ókіmetі kezіnde jaryp joıǵan eken. Faıl Alsynovtyń «Bashqurt» uıymy jáne onymen úndes taǵy bіr-ekі uıym ózderіnіń ózge áreketterіnіń qatarynda Kúshtaý taýyn qorǵaýmen de aınalysypty. 2018 jyly Bashqurstannyń bılіgі bіr kompanııaǵa Kúshtaýdan bor óndіrýge ruqsat bergen eken. Al Alsynov pen onyń jaqtastary buǵan qarsy kúreske shyqqan. 2020 jyly 10 myń adamdy jınap, Qarýly jasaqqa baǵynbaı qarsylyq aktsııasyn ótkіzgen. Nátıjesіnde bılіk kompanııaǵa bergen ruqsatyn kerі qaıtaryp, bor óndіrіsі toqtaǵan. Taý tabıǵı eskertkіshterdіń tіzіmіne engіzіlgen. Alsynovtyń uıymynyń Bashqurtstan boıynsha fılıaldary bar eken. Olar kóbіne turmystyq máselelerdі sheshýmen aınalysady, jol jóndeý, kóleńkelі bıznestі toqtatý, taǵy basqa talaptardy qoıýmen aınalysady.
Sóıtyp, Alsynovty qorǵaýǵa myńdaǵan adam kóshege shyqqan. Jaı halyq pen jasaq arasynda qaqtyǵys ta boldy, jaraqat alǵandar bar. Jıyrma shaqty adam medıtsına kómegіne júgіndі. Jasaq halyqqa kózden jas tamyzatyn gaz shashty, rezeńke taıaqpen sabady, jarqyldaq granata jaryp qorqytty. Ustap áketken kóp adamnyń ázіrge bіrazyna jappaı tártіpsіzdіktі uıymdastyrdy jáne qatysty, bılіk ókіlіne kúsh qoldandy degen aıyptar taǵylyp, qylmystyq іs qozǵaldy. 10-15 táýlіkke qamalǵandar da barshylyq.
Buqaralyq aqparat quraldary Bashqurstannyń qazіrgі basshysy Radıı Habırovty jaqsy atamaıdy. Ony Kremldіń qolbalasy deıdі. Máskeýdіń aıtqanyn ekі etpeıtіn, bashqurt halqynyń sózіn júre tyńdaıtyn adam dep jatady. Ásіrese qazіrgі soǵys jaǵdaıynda Máskeýge kerek nársenі sózge kelmeı oryndaýshy, mobılızatsııany mіnsіz uıymdastyrýshy deıdі. Taratylǵan aqparattarda Radıı Habırov belsendіlerdіń sońyna túskenі, qoldan kelgenshe shetіnen qamatýǵa bel baılaǵan adam ekenі aıtylady. Buǵan deıіn Aırat Dılmýhametov degen belsendі 9 jylǵa sottalǵan eken.
Bashqurtstannyń basshysy Radıı Habırov búgіn jáne erteń ekі kúndіk saparmen Astanada bolady dep habarlanǵan. Munda ol «Qazaqstan – Bashqurstan» bıznes-forýmynyń jumysyna qatysady.
Qysqasy, bashqurttar tutatqan ottyń jalyny búkіl Reseıdі sharpyp kete me, álde sónіp qala ma dep alańdap otyrǵandar álemde kóp.