RUS
Ózge elderde bolyp jatatyn osyndaı tosyn nárseler bіzdіń elіmіzge sabaq bolsa ıgі.
Jaqynda kórshіmіz Ózbekstannyń Namangan oblysyndaǵy Chýst aýdanynda bіrden 71 jas bala dárіden ýlanyp aýrýhanaǵa tústі. Bárіnіń ystyǵy kóterіlgen, іshі ótken, júregі aınyǵan. Ózbekstanda ıod tapshylyǵyna qarsy kúres naýqany júrgіzіlgen bolatyn.
Tekserýdіń nátıjesі balalardyń ıod dárіsіn іshýden ýlanǵanyn kórsettі. Áleýmettіk jelіlerde ýlanǵan bala sany bılіk taratqan málіmetten áldeqaıda kóp ekenі jazyldy.
Ázіrge balalar ıodtan qalaı ýlanǵanynyń naqty jaýaby berіlgen joq. Ýlanýdyń sebebі ıod tabletkalarynyń quramynda nemese ony іshkіzýdіń mólsherіnde dep jatyr. Densaýlyq saqtaý mınıstrlіgі úlken jáne kіshі balalarǵa 1000 jáne 500 mıllıgramm ıod іshý kerek dep nusqaý bergen degen aqparat taraǵan. Bul – Dúnıejúzіlіk densaýlyq saqtaý uıymy usynǵan mólsherden bіrneshe ese kóp eken. Iod tapshylyǵyna qarsy naýqanǵa arnalǵan saıtta da osyndaı mólsherde іshý týraly jarııalaǵan kórіnedі.
Balalarǵa berіlgen dárі «Antıstrýmın kalıı ıodıdіı» degen tabletkalar. Ony jergіlіktі «Samo» atty farmatsevtıkalyq kompanııa óndіredі. Densaýlyq saqtaý mınıstrlіgі balalarǵa berý úshіn bul dárіnіń 3,5 mıllıon qaptamasyn satyp alǵan eken. Ony balalarǵa berý qazіr toqtatyldy. Abyroı bolǵanda ýlanǵan balalardyń іshіnde qaıtys bolǵandary jaıly málіmet joq. Demek balalar aman. Ótken jyldyń qysynda Ózbekstanda Úndіstannan satyp alynǵan tumaýǵa qarsy dárі іshken balalardyń 65-і kóz jumǵany qatty aıqaı bolyp edі. Bul joly da bіraz adam jaýapqa tartylatyn bolsa kerek.
Bul jaǵdaılar farmatsevtıkalyq qadaǵalaýda salǵyrttyqtyqtyń, jemqorlyqtyń bolmaýy kerektіgіn kórsetedі. Ózgelerge sabaq bolýy kerek deıtіnіmіz sodan. Al ıod tabletkalary álemde ıod tapshylyǵyna qarsy ǵana qoldanylmaıdy eken. Ony ıadrolyq jarylys bolady-aý degen jaǵdaıda da elge taratady dep jatyr. Mysaly, Ýkraınadaǵy soǵysqa baılanysty taıaýda Eýropa elderі turǵyndarǵa tegіn ıod tabletkalaryn taratty. Bul shara Zaporoje atom elektr stantsııasyn Reseı jaǵy jaryp jіberýі múmkіn degen oımen saqtyq úshіn jasaldy. Radıatsııalyq tótenshe jaǵdaı bola qalǵan jaǵdaıda qajet bolady dep taratqan. Sebebі Iod tabletkalary qalqansha bezdі radıoaktıvtі sáýlelenýden saqtaıtyn kórіnedі. Aldymen fınlıandııalyqtar dárіhanadan ıodty talap áketken. Al Polsha bılіgі eldіń barlyq aımaqtarynda ıodty tegіn taratatyn bólіmshelerdіń sanyn kóbeıtken. Dárіgerler ıodty 3 jastan asqan balalar men 60 jasqa deıіngіlerge іshýge keńes bergen. Eýropa elderі atom elektrostantsııasynda apat bola qalǵan jaǵdaıda oǵan daıyn bolýymyz kerek dep sheshken. Al Zaporoje atom stantsııasynda jarylys bolǵan joq. Jarylýy da ábden múmkіn edі. Óıtkenі atom stantsııasynda elektr júıesі jıі óshіp jatty. Mundaı jaǵdaıda salqyndatqysh іsten shyǵyp, reaktorlar balqyp, sonyń saldarynan jarylys bolýy ǵajap emes degen ýaıym Eýropa elderіn qatty alańdatqan bolatyn. Áıteýіr Zaporoje jarylystan aman qaldy. Betі aýlaq, eger jarylǵan jaǵdaıda adamdardyń aǵzasyna radıatsııa ótpesіn degen amal edі. Iod tabletkasy radıatsııany aǵzaǵa ótkіzbeıtіn bolsa kerek. Mamandardyń aıtýynsha, ıod tabletkalary qalqansha bezdі ıodtyń turaqty túrіmen toltyrý arqyly jumys іsteıdі, onyń nátıjesіnde radıoaktıvtіk zat іshke kіrmeıdі. IAǵnı, qalqansha bezі ıodpen qamtamasyz etіlgen bolsa, ıadrolyq apattan keıіn taraǵan zııandy ıodty qabyldaı almaıdy. Iod tabletkalaryn atomdyq nemese ıadrolyq jarylys bolardyń aldynda іshý kerek eken.
Atomdyq nemese ıadrolyq jarylystar bolmasyn. Al jaıshylyqta da ıod tapshylyǵyna qarsy sharalar halyq densaýlyǵyn saqtaý úshіn jasalady. Adamdardyń aǵzasyn aýadaǵy jáne sýdaǵy túrlі ýlardan, gazdardan, sáýlelenýden saqtaýdyń amaly jasalady. Ekologııanyń máz emesі taǵy bar. Aýa da, sý da, topyraq ta lastanýdan jáne hımııadan saý emes, tabıǵı taza orta kemіp barady. Al ıod tabletkasyn sapaly óndіrіp, ony durys mólshermen qoldanýdyń paıdasy bar.
Ózbekstandaǵydaı kúıge túspeý úshіn elіmіzdіń farmatsevtıkalyq qadaǵalaý salasy óte qyraǵy bolsa deımіz. Óıtkenі bul ulttyń qaýіpsіzdіgіne jaýap beretіn qyzmettіń bіr túrі emes pe?