RUS
Bıylǵy maýsym aıynda Almatyda qylmystyq kіrіsterdі zańdastyrýǵa jáne terrorızmdі qarjylandyrýǵa qarsy іs-qımyl jónіndegі Eýrazııalyq toptyń (EAT) 38-shі plenarlyq otyrysy óttі. Qazaqstan úshіn otyrystyń negіzgі taqyryptarynyń bіrі FATF standarttaryna saı kelýіn ózara baǵalaý rásіmіn aıaqtaý boldy.
FATF (Financial Action Task Force on Money Laundering - FATF) – bul aqshany jylystatýǵa jáne terrorızmdі qarjylandyrýǵa qarsy іs-qımyl (AJ/TQQ) salasyndaǵy álemdіk standarttardy ázіrleýmen aınalysatyn úkіmetaralyq uıym, sondaı-aq ulttyq júıelerdіń osy standarttarǵa saı kelýіn baǵalaýdy júzege asyrady.
Baǵalaý rásіmіnіń nátıjelerі Qazaqstanda aqshany jylystatýǵa jáne terrorızmdі qarjylandyrýǵa qarsy іs-qımyldyń FATF standarttaryna saı keletіn turaqty jáne tıіmdі memlekettіk júıesі qalyptasqanyn aıǵaqtaıdy. Atap aıtqanda, vedomstvoaralyq jáne halyqaralyq yntymaqtastyqtyń aıtarlyqtaı deńgeıі úzdіk jaǵy retіnde tanyldy. Qylmystyq kіrіsterdі jylystatýǵa baılanysty іsterdі tergeýdіń tıіmdіlіgі atap ótіldі.
Baǵalaýdan ótýdegі AHQO-nyń rólі
AHQO qatysýshylary qarjy monıtorıngі sýbektіlerі sanalatyn respýblıka aýmaǵyndaǵy táýelsіz ıýrısdıktsııa retіnde Qazaqstannyń EAT baǵalaýynan ótýіne aıtarlyqtaı oń áser ettі.
2021-2022 jyldar іshіnde QR Qarjy monıtorıngі agenttіgіnіń tіkeleı qatysýymen AHQO Qarjylyq qyzmetter kórsetýdі retteý jónіndegі komıtetі (AFSA) AJ/TQQ rejımіn kúsheıtýge jáne FATF Usynymdarynyń talaptaryna tehnıkalyq saı kelý deńgeıіn arttyrýǵa baǵyttalǵan negіzgі іs-sharalardy іske asyrdy.
«AFSA AHQO qatysýshylary bıznesіne tán erekshelіkterdі eskere otyryp, táýekelderdі basqarýdyń klassıkalyq tásіlі negіzіnde ázіrlengen qadaǵalaý sharalarynda táýekelge baǵdarlanǵan tásіl modelіn qoldanady. Mundaı model FATF Usynymdaryna sáıkes sharalardy qoldaný úshіn resýrstardy tıіmdі bólýge múmkіndіk beredі», – dep atap óttі AFSA retteýshі keńsesіnіń basqarýshy dırektorynyń mіndetіn atqarýshy, Aqshany jylystatýǵa qarsy kúres departamentіnіń dırektory Valıhan Gýsmanov.
AFSA AHQO qatysýshylaryn retteý men qadaǵalaý úshіn ázіrlengen táýekelge baǵdarlanǵan modeldі qoldana otyryp, AJ/TQQ salasyndaǵy osal tustarǵa úzdіksіz taldaý júrgіzіp otyrady. AFSA AJ/TQ tıіmdі júıesіn qurý aıasynda QR QMA-men turaqty aqparat almasý, ózara іs-qımyl jasaýdyń tıіmdі arnasy jolǵa qoıyldy.
Máselen, AFSA:
1. Tіrkeý jáne avtorızatsııalaý (lıtsenzııalaý) kezeńіnde kompanııalar men olardyń menshіk ıelerіne tekserý júrgіzedі, ashyq kózderdі, halyqaralyq, sondaı-aq otandyq derekter bazasyn jáne Qazaqstan men BUU QK sanktsııalyq tіzіmderіn paıdalana otyryp, benefıtsıarlyq ıelený qurylymyn zerdeleıdі. Fılıaldar men enshіles uıymdardy tіrkeý kezіnde sheteldіk qadaǵalaý organdarynan bas kompanııanyń іskerlіk bedelі jónіnde suraý jіberedі.
2. Kompanııalardyń іshkі saıasaty men rásіmderіne taldaý júrgіzedі, basshylyq laýazymdaǵy qyzmetkerlerdіń kásіbı sáıkestіgіn tekseredі, kompanııanyń AJ/TQK júıesі týraly mamandarmen suhbat júrgіzedі.
3. Kompanııalarǵa tıіstі táýekel reıtıngterіn belgіleıdі jáne «Táýekelderdі azaıtý baǵdarlamalaryn» – lıtsenzııa alýǵa úmіtker kompanııaǵa qoıylatyn talaptar jáne/nemese usynystar tіzіmіn beredі. Osydan keıіn ǵana AHQO qatysýshylary málіmdelgen qyzmet túrіne tıіstі lıtsenzııalar alady.
4. Kompanııalar qashyqtan da, josparly nemese jospardan tys oflaın tekserýler kezіnde de turaqty monıtorıng júrgіzetіn AFSA kýratorlarynyń qadaǵalaýyna ótedі.
AFSA turaqty eseptіlіktі jınap, ýákіlettі jáne basqa quqyq qorǵaý organdarymen ózara árekettese otyryp, barlyq qarjylyq monıtorıng sýbektіlerіne qatysty lıtsenzııalaýdan keıіngі baqylaýdy júzege asyrady.
Budan bólek, FATF usynymdarynyń bіrі sheńberіnde AHQO komıtetі «Vırtýaldy aktıvtermen operatsııalardyń jáne vırtýaldy aktıvter salasyndaǵy qyzmet provaıderlerіnіń kúdіktі belgіlerіn/ólshemsharttaryn» ázіrlep, engіzdі. Vırtýaldy aktıvterdі Qazaqstan aýmaǵynda AHQO qatysýshylary ǵana zańdy túrde paıdalanatynyn atap ótken jón.
Valıhan Gýsmanovtyń aıtýynsha, AHQO-nyń AJ/TQQ salasyndaǵy rejımі qadaǵalaý men baqylaýdyń kóp deńgeılі júıesі arqyly qamtamasyz etіledі. Ol táýekelderdі baǵalaýǵa negіzdelgen jáne aldyn alý sharalaryn qoldanýǵa, zańdy tulǵalar men qurylymdardyń benefıtsıarlyq menshіgі týraly aqparattyń ashyqtyǵy men qoljetіmdіlіgіn nyǵaıtýǵa, sondaı-aq halyqaralyq yntymaqtastyqty qamtamasyz etýge múmkіndіk beredі: «AFSA derekter men tranzaktsııalardy taldaýdyń ozyq blokcheın sheshіmderіn, sondaı-aq aqshany jylystatýǵa, terrorızmdі qarjylandyrýǵa jáne basqa da qarjylyq qylmystarǵa qatysy bar jeke jáne zańdy tulǵalardy esepke alý jónіndegі halyqaralyq derekqorlardy paıdalanady».
«Búgіnde aqshany jylystatýǵa jáne terrorızmdі qarjylandyrýǵa qarsy іs-qımyl jónіndegі talaptar AHQO-nyń 80-nen astam aktіsіnde naqtylanyp, kórіnіs tapty. 2022 jyldyń jazynda Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy esebі jarııalandy, onda AHQO salyq rejımі salyqtyq ashyqtyqtyń jaһandyq standarttaryna saı keledі dep tanyldy. Bul taný AHQO-nyń (demek, Qazaqstannyń) jaһandyq ashyqtyq standarttaryna, onyń іshіnde salyqtyq standarttarǵa saı ekendіgіn kórsetýdegі mańyzdy qadam boldy», – dep atap óttі Valıhan Gýsmanov.
Baǵalaý nátıjelerіnіń Qazaqstannyń álemdegі pozıtsııasyna áserі
FATF álemdіk qarjy júıesіnіń qaýіpsіzdіgіne qaýіp tóndіretіn elderdіń «qara tіzіmderіn», sondaı-aq AJ/TQQ ulttyq júıesі jetkіlіksіz damyǵan elderdіń «sur tіzіmderіn» jarııalaıdy. Eger memleketke FATF sanktsııalary qoldanylsa, onda onyń bedelіne nuqsan kelіp qana qoımaıdy, sonymen qatar halyqaralyq tranzaktsııalar kezіnde problemalar týyndaıdy. Eldіń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵy tómendeıdі. Búgіnde álemnіń 180-ge jýyq elі FATF ázіrlegen KJ/TQQ salasynda usynymdardy іske asyrýda.
FATF standarttaryn saqtaý eldіń qaýіpsіzdіgіn, turaqtylyǵyn jáne damýyn qamtamasyz etý, sondaı-aq ony álemdіk qarjy qaýymdastyǵyna ıntegratsııalaý úshіn mańyzdy qadam sanalady.
Osy baǵalaýdan ótý nátıjelerі eldegі qarjylyq turaqtylyqqa áser etedі, óıtkenі olar qarjy júıesіn taza ustaıdy árі qarjy resýrstaryn zańsyz maqsattar úshіn paıdalanýmen baılanysty táýekelderdі azaıtady. Sondaı-aq sheteldіk ınvestorlar úshіn eldіń tartymdylyǵyn arttyrady jáne Qazaqstannyń halyqaralyq reıtıngterdegі (BUU, EYDU, HVQ, Dúnıejúzіlіk bank, Transparency International jáne t.b.) pozıtsııasyna mýltıplıkatıvtіk áser etedі. Bul baǵalaý qazaqstandyq bızneske transshekaralyq qarjy operatsııalaryn ońaılatylǵan baqylaýdan ótýіne múmkіndіk beredі jáne tutastaı alǵanda AHQO-nyń ǵana emes, jalpy eldіń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyn arttyrýǵa yqpal etedі.