RUS
Sybaılas jemqorlyqty tyıýdyń joly tabylmaı keledі dep aıtýǵa negіz bar. Óıtkenі kún saıyn derlіk jemqorlyq deregі týraly materıaldar jarııalanyp jatady. Bul jegі qurttyń ómіrsheńdіgі sonshalyq, bіrі ashylyp jatsa, ekіnshіsіnіń qulaǵy qyltıyp shyǵa keledі. Aqshaǵa qunyqqandar eshqandaı zańnan da, jazadan da qaımyqpaıtyn bolsa kerek.
«Qazposhta» aktsıonerlіk qoǵamy іshkі tekserý jumysyn júrgіzgen eken. Jyldyń basynan berі «Qazposhtanyń» fılıaldarynda 273 mıllıon teńgenіń urlanǵany jaıly derekter anyqtalypty. «Qazposhta» aktsıonerlіk qoǵamynyń ınstagram paraqshasynda PR-qyzmetіnіń bul jaıly habarlamasy jarııalandy. Habarlamany sózbe-sóz keltіremіz. Onda bylaı delіngen:
«Qazposhta» AQ urlyq pen sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúrestі jalǵastyrýda. Osylaısha, 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha bіrqatar óńіrlerde jalpy somasy 273 mıllıon teńgenі quraıtyn qarjylyq zań buzýshylyqtar anyqtaldy. Qazіrgі tańda іshkі tekserý materıaldary protsessýaldyq sheshіm qabyldaý jáne kúdіktіlerdі jaýapqa tartý, sondaı-aq keltіrіlgen shyǵyn somasyn óteý úshіn ekonomıkalyq tergeý departamentіne joldandy. Zań buzýshylyq faktіlerі qatarynda jymqyrý, alaıaqtyq, urlyq jáne zańsyz syıaqy alý faktіlerі bar. Barlyǵy 7 óńіrlіk fılıalda 11 qylmystyq іs tіrkeldі. «Qazposhta» AQ ortalyqta jáne jergіlіktі jerlerde túrlі zań buzýshylyq árekettermen kúrestі odan árі jalǵastyrady jáne quqyq qorǵaý organdarymen atalǵan baǵyt boıynsha bіrlesіp jumys іsteıtіn bolady».
Qyzmettі tekserý kezіnde «Qazposhta» aktsıonerlіk qoǵamynyń aımaqtyq bólіmshelerіnen júzdegen mıllıon teńge urlyq, alaıaqtyq, jymqyrý, zańsyz ótemaqy alý joldarymen qoldy bolǵany aıtylady.
Shyndap tekserse mundaı jaǵdaı ózge salalardyń bárіnen de shyǵatyn bolsa kerek. Bul jónіnen «Qazposhta» aktsıonerlіk qoǵamy ózgelerge jol kórsetkendeı bolyp otyr. Ishkі tekserý muqııat árі tabandy júrgіzіlse, jemqorlyqtyń neshe alýan túrі anyqtalýy múmkіn.
Jalpy, jemqorlyq máselesіnde qoǵam, memleket bolyp bіr sіlkіnіs jasaý kerek-aq. Ras, quzyrly organdar qyrýar eńbek etіp, jemqorlyqtyń myń-san oqıǵalaryn ashyp ta, ondaı áreketke barǵandardy jazalap ta jatyr. Degenmen onyń bárі jemqorlar úshіn shybyn shaqqan qurly bolyp jatqan joq. Jemqorlyqtyń azaıatyn da, tyıylatyn da túrі kórіnbeıdі.
Ózіmіzdegі jemqorlyqtyń ahýaly degende, kórshі elderdegі jaǵdaıǵa nazar aýdaratynymyz da bar. Jemqorlyq Qyrǵyzstanda kemіp jatqan syńaıly. Osy aıdyń basynda Qyrǵyzstan prezıdentі Sadyr Japarov eldegі jemqorlyq kem degende 90 paıyzǵa joıylǵanyn málіmdedі. Prezıdent Sadyr Japarovtyń aıtýynsha, sońǵy jyldary Qyrǵyzstan ózіnіń bıýdjetіn 3 esege ulǵaıtqan.
«Sybaılas jemqorlyqty 100 paıyzǵa joıa almaǵanymyzben, ony 90 paıyzǵa oryndadyq. Sondyqtan bıýdjetіmіz ósіp jatyr», – dep jazdy Qyrǵyzstan prezıdentі áleýmettіk jelіde.
Sadyr Japarov 2019 jyly qyrǵyz halqy elіmіz syrtqy qaryzyn qalaı óteıdі, jerіmіzdіń bіr bólіgіnen aıyrylyp qalmaımyz ba dep alańdasa, qazіr ondaı másele joq ekenіn aıtty. Ol 2020 jylǵa qaraı memlekettіń qaryzy 5 mıllıard dollarǵa deıіn óskenіne, bіraq jaһandyq daǵdarystarǵa, pandemııaǵa jáne bıýdjet tapshylyǵyna qaramastan, Qyrǵyzstan oǵan ýaqtyly qyzmet kórsetіp kele jatqanyna toqtaldy. Japarovtyń sózіnshe, memlekettіń qaryzdy óteýіnіń sharyqtaý shegі kelesі jyly bolady.
Eń bastysy, Qyrǵyzstan syrtqy qaryzdy óz kúshіmen, ıaǵnı bıýdjet qarajaty esebіnen jabýy kerek. Soǵan umtylys bar. Ázіrge qaryzdyń bіr bólіgіn jańa granttarmen nemese shetelderden nesıe alý arqyly jaýyp keletіn kórіnedі. Japarov syrtqy memlekettіk qaryzǵa qyzmet kórsetýge ketetіn qarjy bıýdjette qalsa, jetіstіkter budan da kóp bolatynyn, zeınetaqy, jalaqy men járdemaqy eselep ósetіnіn aıtty. Qyrǵyzstan ótken jyldyń jazynda 3,5 jylǵa tótenshe jaǵdaı rejımіn engіzgen eken. Bul jaǵdaı qurǵaqshylyqpen, sýdyń azdyǵymen jáne elektr qýatynyń jetіspeýіne baılanysty energetıkalyq daǵdarystan qıyndyqsyz shyǵýmen baılanysty.
Jemqorlyq jaǵdaıy Ózbekstanda da máz emes. Ózbekstan basshylyǵy jemqorlyqqa qarsy túrlі sharalardy engіzіp jatyr. Degenmen jemqorlyq tyıylǵan joq. Ótken 2022 jyly memlekettіń qarajatyn jymqyrǵan nemese talan-taraj etken 3 myń 116 laýazym ıesі ustalyp, jaýapqa tartylypty. Munshama adam 2 965 qylmystyq іstіń іshіnde júr. Memleketke 1,12 trıllıon sým zalal keltіrіlgen. Aldyn-ala tergeý barysynda sonyń 847 mıllıard sýmy óndіrіlgen. Al 2021 jyly 2345 qylmystyq іs boıynsha 2804 laýazym ıesі jaýapqa tartylǵan.
Jemqorlyqty joıýda Qyrǵyzstannyń jolyn bersіn.