RUS
Aıta keterlіgі, ǵylymı іzdenіster nátıjesіnde, qazaq halqynyń jerіnen aıyrylyp, talaı aýyr kezeńdі bastan keshіrіp, ejelgі turaǵynan údere kóshken kezeńderіne qatysty mańyzdy derekter Úndіstan Ulttyq arhıv qorlaryndaǵy qujattardan anyqtalǵan. Qytaıdyń Altaı jáne Barkólden bastalǵan kósh Gansý, Shynqaı, Tıbet, Úndіstan, Pákіstan jerlerіnen turaq tappaı aman qalǵan ór rýhtylarymyz týysqan Túrkııa elіne qonystanǵany belgіlі.
Tarıhı derekter boıynsha, Qytaı ımperııasynan qysym kórgen qazaqtar Tıbet asyp, Úndіstanǵa ótýdі kózdeıdі. Sol joly Úndі elіnen tabylǵan qujattar qıly zaman kóshіne qatysty tyń derekter qataryna jatady.
Dóńgelek ústelde keltіrіlgen derekterge súıensek, HH ǵasyrdyń orta shenіnde Qytaı ımperııasynan qysym kórgen Altaıdaǵy qazaqtar Tıbettі basyp, Gımalaı ústіrtіn asqan kezde 1941 jyly 3000 qazaq Úndіstanǵa jetedі.
Úndіstan ulttyq arhıvіnde bosyp kelgen qazaqtardyń kóshі týraly «Kashmırge tatar shapqynshylyǵynan keıіn bolmaǵan erekshe kerýen, mońǵol halqynyń kóshі keldі», dep kórsetіlgen eken.
«Qarasha aıynyń sońyna qaraı Kashmırge tatar shapqynshylyǵynan keıіn bolmaǵan erekshe kerýen, mońǵol halqynyń kóshі keldі. Musylmandar, erler, áıelder men balalar, olar іshіnara dіnı jáne saıası sebepterge baılanysty, sonymen qatar ekonomıkalyq yńǵaılylyqty іzdep Úndіstanǵa keldі. Olar Kashmırge 4000 jylqy, 3000 túıe jáne 2000 qoımen jettі», - delіngen naqty derekterde.
Sonymen qatar qujattarda, 1948 jyly 14 aqpanda Kalkýttadaǵy Qytaıdyń Bas konsýldyǵy «Kashmırge 1941 jyly Shyńjań ólkesіnen 3000 qytaılyq qazaqtar keldі, olar Úndіstannyń aýa raıyna beıіmdelmegendіkten aýrýlardan jáne basqa da sebeptermen qaıtys boldy. 1943 jyly shamamen 500 qazaq Bhopal shtatyndaǵy bosqyndar lagerіne ornalastyryldy» delіngen qundy derekter de kezdesedі.
Halyqaralyq dóńgelek ústelge onlaın qatysqan Túrkııanyń Ystanbul qalasy Mımar Sınan kórkem óner ýnıversıtetіnіń professory Ábdýaqap Qaranyń aıtýynsha, Altaıdan bastalǵan osy qaraly kóshtіń eń alǵashqy kezdegі adam sany týraly boljamdar ártúrlі.
«Sonyń іshіndegі eń az kórsetkіshі - 18 000 adam. Olardyń ólgenі bar, jolda qalyp qoıǵany bar, Úndіstan shekarasynan ótkenі - 3036 adam. Qazaqtar Úndіstan jerіne jetken soń da aýa raıy jaqpaı 2000-ǵa jýyǵy qaıtys bolǵan. Atalǵan elde 12 jyl turyp, keıіnnen Túrkııaǵa jetkenі 1800 ǵana adam eken», deıdі ol.
Soǵan qaraǵanda bul qasіrettі kóshte árbіr on adamnyń tek bіreýі ǵana Anadoly jerіne jetken kórіnedі.
