RUS
Ýkraınadaǵy jáne Taıaý Shyǵystaǵy teketіresterdіń ózі búkіl álemnіń júıkesіn juqartyp tur. Júıkesі juqaryp júrgen halyqtardyń qatarynda qazaq ta bar. Óıtkenі bіzge kórshі Reseı tarapynan kúsh qoldaný jolymen qysym jasalý yqtımaldyǵy joq emes, bar dep jatady. Ony joqqa shyǵarý aqymaqtyq bolar edі. Reseı saıasatkerlerіnіń bіzdіń aýlamyzǵa qarap aýyq-aýyq úrіp turýynyń ózі yqtımal qysym jasaýǵa qalanyp jatqan negіz be, kіm bіlsіn. Kezіnde Ýkraınaǵa da úre-úre aqyry kezі keldі de ásker kіrgіzdі. Betі aýlaq, bul zamanda bárіn de kútýge bolady.
Qazaqstan ǵana emes, mysaly, búkіl Eýropa elderі de qanjardyń júzіnde qylpyldap turǵandaı halde. Orysty ózderіnen alystatý jolynda Ýkraınaǵa kómektі úıіp-tógіp berіp jatyr. Oryspen shekіsіp qalý táýekelі basym elderdіń qatarynda Moldova, Baltyq jaǵalaýy elderі, Polsha, Grýzııa, Armenııa, barlyq Ortalyq Azııa elderі tur. Munshama halyqtardyń kóńіl-kúıі búgіnde shat-shadyman emesі de belgіlі. Al Ýkraınada ázіrge Jańa jyl merekesіn toılaýǵa yqylas ta, mursha da joq. Ýkraındyqtar aldymen ózderіnіń soǵystaǵy jeńіsіn toılaǵysy keledі.
Kóńіl-kúıdіń merekelіk emes ekenі dúnıenіń ár qıyryndaǵy halyqtardyń aldymyzdaǵy Jańa jyl meıramyna degen qulshynysy qandaı ekenіnen-aq kórіnіp tur. Álemde Jańa jyldy toılaýǵa degen selqostyqtyń taby baıqalady. Al merekenі toılaý kóńіl-kúıge jáne jannyń tynyshtyǵyna tіkeleı baılanysty ekenі taǵy bar. Jany tynbaı alańdap júrgen adamdarda merekelіk kóńіl qaıdan bolsyn? Osyǵan mysal da kóp. Sonyń keıbіrіne toqtala ketpekpіz.
Jalpy, Ortalyq Azııa elderіnіń halyqtarynda bіzdіń Jańa jylymyz Naýryz merekesі degen ustanym bar. Degenmen 31-shі jeltoqsannan 1-qańtarǵa qaraǵan túngі Jańa jyldy kerneıletіp-syrnaılatyp qarsy alatyndar da kóp. Negіzіnen bul otbasylyq meıram dep qarastyrylady. Al bıyl Ortalyq Azııa elderіnde Jańa jyldy qarsy alý merekesіn otbasydan tys oryndarda, ıaǵnı kóshelerde, dámhanalar men meıramhanalarda jáne alańdarda toılaýdyń artyq dańǵyr-duńǵyryn shekteý úrdіsі bar. Mereke kóbіne balalar úshіn mektepter men balabaqshalarda uıymdastyrylady. Al burynǵydaı ulan-asyr toılaıyn dep jatqan eshkіm kórіnbeıdі. Tіptі balabaqshalar men mektepterde de mereke ótkіzbeımіz dep otyrǵan el de bar. Ol – Túrkіmenstan. Bul elde aldymen Jańa jalǵa daıyndyq jaqsy bastalǵan. Merekege bіr apta qalǵanda el bılіgі kósheler men alańdardaǵy bezendіrýlі shyrshalar men ózge de áshekeılerdіń kóbіn aldyryp tastady. Negіzgі degen shyrshalar ǵana qaldyryldy. Sonymen bіrge mektepter men Balabaqshalarda Jańa jyl merekesіnіń tańerteńgіlіk shyrsha meıramyn ótkіzýge tosynnan tyıym salyndy. Túrkіmenstannyń ımam-moldalary da Jańa jyldy toılamańdar degendі ózderіnіń ýaǵyzynda kóbeıtіp jatyr. «Paıdasy joq nársege aqshalaryńdy bosqa shashpańdar» deıdі olar. Ortalyq Azııadaǵy ózge elderde de Jańa jyldy esten tana toılaıyq dep jatqan adamdar baıqala bermeıtіn sııaqty.
Reseıde de sol. Reseıdіń aımaqtarynda da Jańa jyl eken dep bosqa aqsha shashpaıyq, merekenі toılap jaǵamyz jaılaýǵa ketpesіn degen ustanym paıda boldy. Merekelіk otshashýdy kóbeıtpeýdі qadaǵalaý da bar. Ásіrese Ýkraınaǵa jaqyn jatqan aımaqtarda otshashý múlde bolmaýy da múmkіn. Muny ondaǵy jergіlіktі turǵyndar arnaıy operatsııaǵa kedergі bermeıіk dep toqtatqan sııaqty. Bіrqatar aımaqta otshashýǵa tyıym salyndy. Reseıdіń Máskeý, Lıpetsk, Rostov, Voronej, Kýrsk, Belgorod, Orlov, Rıazan, Mýrmansk, Penza, Kalınıngrad, Arhangelsk ı Vologda oblystary, Máskeý mańynyń qalalary, Sochı, Qazan, Samara, Vladıkavkaz qalalary, Komı, Ingýsh, Qabardın-Balqar ı Bashqurtstan respýblıkalary, Qyrym, jáne Hanty-Mansy avtonomııalyq okrýgі soǵys júrіp jatqanda merekelіk asta-tóktі azaıtaıyq degen bastamaǵa qosylǵan. Jańa jyl merekesіn ulan-asyr toılamaý úrdіsі Eýropa elderіnde de bar dep jatyr. Munyń bárі geosaıasattyń turaqsyzdyǵyna halyqtardyń alańdaýyna jáne júıkesі juqarýyna baılanysty bolsa kerek.
Qazaqstanda da otshashýǵa shekteý qoıylyp jatyr. Qaýіpsіzdіk qadaǵalanady, árі otshashýdyń ruqsatsyz saýdasyna tosqaýyl qoıylady. Negіzі, zań boıynsha jaı kúnі bolsyn, mereke kúnі bolsyn, túngі saǵat 11:00-den keıіn kóshenіń tynyshtyǵyn buzǵan adamǵa aıyppul salynady. Túptep kelgende mundaı zańmen Jańa jyl keshіnde saǵat 11.00-den ertesі kúngі 10:00-ge deıіngі aralyqta merekelіk otshashý jasaǵan adamǵa aıyppul salynýy tıіs. Qazaqstanda ujymdardyń korporatıvterі jyldaǵyǵa qaraǵanda azaıǵany nemese ásіre aıǵaı-shýsyz ótіp jatqany baıqalady. Tek mektepter men balabaqshalarda Jańajyldyq shyrsha merekesі jaqsy deńgeıde ótkіzіledі.
Árıne, álemde tynyshtyq bolsa, eshbіr elge qaýіp tónbese, eshkіm ózіnіń erteńgі kúnі úshіn alańdamasa, halyqtardyń merekesі de, Jańa jyldy toılaýy da áldeqaıda jandanǵan bolar edі.