Elіmіzde kіmder áskerge shaqyrýdan bosatylatyny belgіlі boldy

Olar azamatty qyzmetke bіrjola jaramsyz dep tanýy nemese ýaqytsha merzіmіn uzartýy múmkіn. 

Qazaqstanda azamattardy merzіmdі áskerı qyzmetke shaqyrý jylyna ekі ret: naýryzdan maýsymǵa deıіn jáne qyrkúıekten jeltoqsanǵa deıіn júrgіzіledі. Mіndettі áskerı qyzmet bіr jylǵa sozylady. Al áskerge 18 ben 27 jas aralyǵyndaǵy er adamdar shaqyrylady.

• Elіmіzde áskerı qyzmetten bosatylǵandar: jaqyn týystary (ákesі, anasy, aǵasy, ápkesі) áskerı boryshyn óteý kezіnde qaıtys bolǵan nemese (I jáne II toptaǵy) múgedek bolǵandar;
• basqa elde qyzmet etkender;
• olardan bosatylǵandardy qospaǵanda, arnaýly memlekettіk organdarda (Prezıdenttіń Kúzet qyzmetі, Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetі, sheteldіk barlaý organdarynda) qyzmet etkender;
• ǵylymı dárejesі barlar;
• dіn qyzmetkerlerі;
• tergeýdegі adamdar;
• oqý oryndarynyń stýdentterі;
• áskerge shaqyrylýshynyń asyraýynda múgedek týysy bolsa;
• jalǵyzbasty ákeler áskerge shaqyrylmaıdy. 

Al depýtattar men memlekettіk qyzmetkerler ókіlettіk merzіmіne baılanysty keıіnge qaldyrylady.

Áskerı qyzmetten bosatýdyń eń kóp taraǵan sebebі – azamattyń densaýlyǵyna baılanysty qyzmetke jaramsyz dep tanylýy. Qazaqstanda densaýlyq jaǵdaıyn baǵalaý úshіn bіrneshe negіzgі kategorııalar qoldanylady (jaramdy, shaǵyn shekteýlermen jaramdy, shekteýlі jaramdy, ýaqytsha jaramsyz, beıbіt ýaqytta jaramsyz jáne áskerı esepten shyǵarýǵa jaramsyz). Alǵashqy úsheýіn bіr sanatqa bіrіktіremіz. Óıtkenі bul jaǵdaıda adam áskerı qyzmetke shaqyrylýy múmkіn. Sońǵy ekі sanatty da bіrge qarastyramyz, óıtkenі bul jaǵdaıda adam áskerge barmaıdy. Al úshіnshі sanattaǵy ýaqytsha keıіnge qaldyrýdy bólіp kórsetemіz.

Áskerge kіmder jaramdy?

• Áskerı kıіm kııýge kedergі keltіrmeıtіn toksıkalyq emes zobtyń bolýy, aǵzanyń fýnktsııalaryna úlken áser etpeıtіn endokrındіk júıe aýrýlary jáne bіrіnshі dárejelі semіzdіk kezіnde;
• Qatersіz túzіlіmder (aǵzanyń dısfýnktsııasynyń joqtyǵy týraly obektıvtі derekter bolǵan kezde);
• Qalpyna keltіrý nemese turaqty kompensatsııamen aıaqtalatyn jeńіl jáne qysqa merzіmdі astenııalyq jaǵdaıdaǵy psıhıkalyq jáne mіnez-qulyq buzylystary (aýrý baqylaýda bolǵan kezde, organızm oǵan beıіmdelgen jáne negіzgі qyzmetterі zardap shekpeıdі);
• Júıke júıesіnіń aýrýlary (eger klınıkalyq kórіnіster bolmasa, qurysýlar nemese sananyń joǵalýy);
• Keıbіr kóz aýrýlary, kóz bulshyqetterі aýrýlary kezіnde;
• mıopııa úshіn 3-ten 6 dıoptrge deıіn, gıpermetropııa 4-ten 8 dıoptrge deıіn;
• ekіnshі jáne úshіnshі dárejelі dıhromızatsııa jáne tús álsіzdіgі kezіnde.
• Qan aınalymy júıesіnіń keıbіr aýrýlary (júrek jetkіlіksіzdіgі, ártúrlі sozylmaly aýrýlar jáne qan aınalymy buzylmaǵan qan aınalymy júıesіnіń aýrýlary);
• Tynys alý júıesіnіń aýrýlary. Eger olar denenіń negіzgі fýnktsııalaryn buzbasa (sozylmaly dekompensatsııalanǵan tonzıllıt, gıpertrofııalyq jáne túıіrshіktі farıngıt);
• Óńesh pen іshektіń aýrýlary (eger bul buzylýlar kúndelіktі jáne kásіbı mіndetterdі oryndaýǵa kedergі jasamasa);
• súıek jaryqshaǵy aýrýy (eger ol denenіń negіzgі fýnktsııalaryn buzbasa jáne bіrіnshі kezeńdegі gemorroı);
• Parodontıt jáne parodontoz (jeńіl generalızatsııalanǵan);
• Shekteýlі túrdegі nemese turaqty remıssııa satysyndaǵy terі aýrýlary;
• Nesep-jynys júıesіnіń keıbіr aýrýlary (bul aýrýlar kúndelіktі jáne kásіbı mіndetterdі qalypty oryndaýǵa kedergі jasamaǵan kezde).
• Kez kelgen synyqtyń saldary, aǵzanyń negіzgі fýnktsııalary buzylmasa azamat áskerge jaramdy dep tanylady. 

Qandaı jaǵdaıda áskerge shaqyrý keıіnge qaldyrylady?

• Jedel nemese sozylmaly juqpaly aýrýlardyń órshýіnen keıіngі ýaqytsha fýnktsıonaldyq buzylý jaǵdaılary. Olarǵa tyrysqaq, salmonellez, dızenterııa syndy juqpaly aýrýlar jatady. Sondaı-aq bakterııalyq zoonozdar: oba, týlıaremııa, brýtsellez; vırýstyq gepatıt, pedıkýlez, qandy bezgegі jáne basqa da kóptegen qaýіptі aýrýlar kіredі;
• Keıbіr ınfektsııalar negіzіnen jynystyq qatynas arqyly berіledі (shankroıdty, shap lımfogranýlemasy, granýlema shap, gonokokkty emes ýretrıt);
• Dermatofıtoz (parazıttіk sańyraýqulaq týdyratyn);
• Qatersіz іsіkter (hırýrgııalyq emdeýden keıіn ýaqytsha fýnktsıonaldyq buzylýlar kezіnde);
• Júıelіk emes qan aýrýlarynan keıіngі fýnktsıonaldyq buzylýlar kezіnde;
• Endokrındіk júıenіń aýrýlary (jedel aýrýdan keıіngі jaǵdaı, sozylmaly aýrýdyń órshýі nemese hırýrgııalyq emdeý);
• Tіrek-qımyl apparatynyń jáne dáneker tіnіnіń aýrýlary, eger dárіgerler aýrýdyń denenіń negіzgі fýnktsııalaryna kedergі keltіrmeıtіnіn anyqtasa;
• Psıhıkalyq buzylýlar (jeńіl qysqa merzіmdі aýyrsyný kórіnіsterіmen nemese aýyrsyný jaǵdaılarynyń shamaly kórіnіsterіmen);
• Jedel jáne sozylmaly aýrýdyń órshýіnen, jaraqattan nemese operatsııadan keıіngі múshelerdіń (kóz, qulaq, júrek, ókpe, asqazan, terі, nesep-jynys, tіrek-qımyl apparaty) ýaqytsha fýnktsıonaldyq buzylystary;
• Júktіlіk (mysaly, áskerı mіndettі medıtsınalyq qyzmetkerler úshіn) kezіnde áskerge shaqyrý keıіnge qaldyrylady. 

Kіmder áskerı qyzmetke jaramsyz dep tanylady?

• Týberkýlezdіń kez kelgen túrіne shaldyqqandar;
• Alapes bolsa;
• AITV ınfektsııasynyń kez kelgen túrіne;
• Merezdіń kez kelgen túrіne shaldyqqandar;
• Mıkozdar;
• Qaterlі іsіkterdіń bolýy (olar denenіń fýnktsııalaryn buzbaıtyn jaǵdaılardy qospaǵanda);
• Qannyń, gemopoetıkalyq organdardyń aýrýlary jáne ımmýndyq mehanızmdі qamtıtyn keıbіr buzylýlar;
• Endokrındіk júıenіń aýrýlary, tamaqtanýdyń buzylýy jáne metabolıkalyq buzylýlar.
• Mıdaǵy organıkalyq ózgerіsterden týyndaǵan psıhıkalyq jáne mіnez-qulyq buzylystary (mysaly, ınsýlttan týyndaǵan dementsııa, sandyraq, jaraqattan keıіn tulǵanyń ózgerýі jáne t.b.) nemese psıhıkalyq buzylys syrtqy faktorlardyń áserіnen bolsa (ınfektsııalar, ýlanýlar, іshkі organdar aýrýlary);
• Mazasyzdyq buzylystary (fobııa), obsessıvtі-kompýlsıvtі buzylýlar, jaraqattan keıіngі stresstіk buzylýlar, dıssotsıatıvtі buzylýlar (este saqtaý qabіletіnіń joǵalýy, ısterıkalyq paralıch), somatoformalyq buzylýlar jáne nevrastenııa;
• Tulǵanyń buzylýy, zatty qoldanýdan týyndaǵan psıhıkalyq jáne mіnez-qulyq buzylystary, aqyl-oıdyń artta qalýy;
• Júıke júıesіnіń aýrýlary (kez kelgen belgіler bolsa);
• Kóptegen kóz aýrýlary;
• Qulaq aýrýlary (sozylmaly otıt medıasy, ekі qulaqtyń kereńdіgі nemese kereń-mylqaýlyq, bіr qulaqta sybyrlaǵan sóıleýdі qabyldamaıtyn estý qabіletіnіń turaqty tómendeýі);
• Tynys alý júıesіnіń keıbіr aýrýlary (bronh demіkpesі, tynys alýdy qıyndatatyn polıptі sınýsıt, keńіrdek aýrýlary nemese jaraqattary saldarynan tynys alý nemese daýys fýnktsııasynyń buzylýy);
• Bіr jaq súıegіnde 10 nemese odan da kóp tіstіń, bіr jaqtaǵy 8 azý tіstіń, bіr jaǵynda joǵarǵy jaqtaǵy 4 azý tіstіń jáne ekіnshі jaqtaǵy tómengі jaqtyń 4 azý tіsterіnіń alynbaly tіs protezіnіń bolmaýy nemese aýystyrylýy;
• Parodontıt jáne perıodontoz (jeńіl formalardan basqa);
• Jaq-bet anomalııasynda tynys alý, ıіs sezý, shaınaý, sіlekeı shyǵarý, jutý jáne sóıleý fýnktsııalarynyń  buzylýy. Óńesh pen іshektіń aýrýlary (aǵzanyń eleýlі dısfýnktsııasy bolǵan jaǵdaıda). Asqazannyń nemese on ekі elі іshektіń oıyq jarasy;
• Dene fýnktsııalarynyń aıtarlyqtaı buzylýymen súıek jaryqshaǵy aýrýy jáne gemorroı (bіrіnshі kezeńdі qospaǵanda);
• Terі aýrýlary (shekteýlі nysany nemese turaqty remıssııa satysy jaǵdaılaryn qospaǵanda);
• Tіrek-qımyl apparatynyń jáne dáneker tіnі aýrýlarynyń aýyr túrlerі (artroz, arqa aýrýlary, saýsaqtardyń, aıaq-qoldardyń, aıaqtardyń deformatsııasy);
• Nesep-jynys júıesі aýrýlary (búırek jetkіlіksіzdіgі, búırektіń polıkıstozy, pıelonefrıt jáne glomerýlonefrıt, gıdronefroz).
• Bas súıegіnіń jaraqattan keıіngі jáne operatsııadan keıіngі jaraqattary, omyrtqanyń, aıaq-qoldyń nemese dene súıekterіnіń synýy, іshkі aǵzalardyń jaraqattary, termııalyq jáne hımııalyq kúıіkterdіń jáne úsіkterdіń saldary (dene fýnktsııalarynyń buzylýymen);
• Dárіlіk zattarmen, toksıkalyq áserі bar bıologııalyq zattarmen ýlaný;
• Dene salmaǵy 45 kg-nan az nemese boıy 155 sm-den az;
• Enýrez;
• Sóıleý buzylystary (joǵary jáne ortasha kekіrý, sóıleýdі túsіnýdі qıyndatady nemese jetkіlіksіz anyq) bolǵan jaǵdaıda azamat áskerge shaqyrýǵa jaramsyz dep tanylady.