RUS
Tutynýshylyq nesıe degen ońdy-soldy berіledі. Halyq ta nesıe dese aldy-artyna qaramaı shaba beretіn bolǵan. Keıіngіsі jan násіp dep, toı ótkіzse de, quda shaqyrsa da, ólіm-jіtіm bolsa da, alysqa jolǵa shyqsa da, úı, qora-qopsy salsa da, páterge úlesker bolsa da, máshıne alsa da, kıіm-keshek alsa da, balasyn aqyly mektepke berse de, emdelse de, jelіlіk marketıngtіń sıqyryna aldansa da, alaıaqqa arbalsa da adamdar banktіń esіgіne kіretіn boldy. Nesıesі joq adam elіmіzde neken-saıaq.
Tap osy kúnі 8 mıllıondaı adamnyń moınynda 15 trıllıon teńgeden astam nesıe bar eken. 1-jeltoqsan kúngі málіmette sonyń 1,5 mıllıonnan astamy nesıesіn ýaqyty tóleýge shamasy kelmeı shıqyldap júrgenі keltіrіlgen. Al tólemeı boı tasalap júrgender qanshama! Olardyń bárі ekіnshі deńgeılі bankten tutynýshylyq nesıe alǵan nemese shaǵyn qarjy uıymdarynan ekspress-nesıe alǵan. 90 kún tólenbegen nesıe máselesі qıyn qaryz sanatyna jatqyzylyp, ony óndіrý kollektorlyq kompanııalarǵa ótkіzіledі. Sóıtіp, basy sergeldeńge túsіp júrgen adam kóp. Shaǵyn qarjy uıymdarynyń nesıesі táýlіktep ósetіnі taǵy bar.
Basyna nesıe rásіmdegenderdіń іshіnde qylshyldaǵan jastar kóp. Solardyń arasynda áne-mіne degenshe áskerge shaqyrylǵandar da az emes. Olar Otan aldyndaǵy boryshyn óteýdіń merzіmdіk qyzmetіne moınyndaǵy nesıesіmen bіrge ketіp jatyr. Al áskerge ketken adam jalaqy tappaıtyny belgіlі. Sonda nesıesіn úıde qalǵan ata-anasy, baýyrlary nemese kelіnshegі májbúrlі túrde tóleýіne týra keledі. Shyny kerek, bul ádіldіkke jatpaıdy. Eshten kesh jaqsy demekshі, bul problema osy kúnі sheshіle bastapty. Qorǵanys mınıstrlіgі men Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttіgіnіń arasynda ózara yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylǵan eken. Sonyń arqasynda merzіmdіk áskerı qyzmetke alynǵandar úshіn bank nemese ózge qarjy uıymdarynyń nesıesіn óteý ýaqytyn keıіnge ysyrýdyń mehanızmі jasalypty. IAǵnı sarbaz basyndaǵy bank nesıesіn tóleýdі áskerı qyzmetten bosaǵan soń jalǵastyrady. Oǵan deıіn nesıelіk úzіlіs berіledі.
Áp degennen 5 myńnan astam sarbazǵa ótіnіsh jazdyryp, banktegі nesıesіn tóleýlerі keıіnge qaldyryldy. Sol 5 myńdaı sarbazdyń bankke bereshegі 1 mıllıard 875 mıllıon teńge eken. Budan bólek taǵy 5 myń sarbazdyń ótіnіshі qaralý ústіnde. Keıіngі 5 myń sarbazdyń bereshegі 1 mıllıard 600 mıllıon teńge. Bárіn qosa alǵanda 10 myń sarbazdyń 3 mıllıard 475 mıllıon teńge bereshegіne úzіlіs jarııalanyp otyr. Árıne, bul da bolsa jeńіldіk. Eger olaı etpese, áskerdegі uldarynyń nesıesіn aýyldarda qalǵan ata-anasy men baýyrlary tóleýіne týra keledі. Bul shara áskerge jańadan alynǵandarǵa tıesіlі bolsa kerek. Áıtpese Qazaqstan Qarýly kúshterі úshіn 10 myń sarbaz degen túk te emes.
Bul bastama memorandým aıasynda ǵana júzege asyp jatyr. Negіzіnen zań júzіnde bekіtýdі talap etetіn jumys dep jatyr. Sol sebeptі qazіr zań jobasy Parlament Májіlіsіnіń qaraýyna usynyldy. Sarbazdardy áleýmettіk qoldaý sharalaryn zań turǵysynda retteý maqsatynda «Áskerı qyzmet jáne áskerı qyzmetshіnіń mártebesі týraly» Zańyna jańa bap engіzіlýі múmkіn. Bolashaq zań tek sarbazdarǵa ǵana emes, áskerı ýaqytsha jıynǵa shaqyrylǵan nesıesі bar azamattarǵa da júretіn bolady. Qorǵanys mınıstrlіgі tarapynan «Bankter jáne bank qyzmetі týraly» Zańnyń 34-shі babyna jáne «Mıkroqarjylyq qyzmetі týraly» Zańynyń 7-shі babynyń 2-shі tarmaǵyna tolyqtyrýlar engіzý jónіndegі usynystar da bar.
Mundaı úrdіs aldymen «Shyǵys» Ulttyq gvardııasynyń aýmaqtyq komandovanıesіnіń 5518 áskerı bólіmіnde bastalǵan edі. Óskemendegі bank bólіmshelerіnde sarbazdardyń nesıe óteýіn shegerý uıymdastyrylǵan. Qyzmetke jańadan kelgen 100 sarbazǵa ótіnіsh jazdyryp, nesıe óteýіne úzіlіs rásіmdegen.
Mіne, osylaısha Otan qorǵaýshy sarbazdardyń bank nesıesіne alańdamaı, óz boryshtaryn mіnsіz atqarýyna jaǵdaı jasalyp jatyr.
Jalpy, bank nesıelerіne qatysty taǵy bіr jańalyq – azamattarǵa bank nesıesіnen erіktі túrde bas tartýǵa múmkіndіk beretіn zańǵa jaqynda prezıdent qol qoıdy. Bul zańnyń maqsaty – azamattardy bank alaıaqtarynan qorǵaý. Bul jerde azamattardyń óz erіkterі boıynsha «Elektrondy úkіmet» arqyly nesıe alý múmkіndіkterі buǵattalady. Bank nesıesіnen formaldy túrde bas tartý degen osy. Ondaı jaǵdaıda adamnyń elektrondy bazasy men bank derekterіne syrt adamdar, ıaǵnı kıberalaıaqtar ene almaıdy. Bul júıe bóten adamnyń sіzdіń atyńyzdan astyrtyn túrde banktіk qaryzdar men shaǵyn nesıeler alýyna jol bermeıdі. Azamattar ózіnіń derbes derekterі paıdalanylǵan barlyq operatsııa týraly jeke kabınetіndegі habarlamalardan nemese sms arqyly bіledі.