RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, bıyl Qazaqstan oqýshylary IChO hımııadan ótken halyqaralyq 56-olımpıadadan ekі altyn, bіr kúmіs pen qola alyp keldі. Bul baıqaý álemdegі eń bedeldі 7 olımpıadanyń qataryna kіredі. Elіmіzden barǵan oqýshylar da bıyl jaqsy nátıje kórsetіp otyr. Endі medal alǵan oqýshylar men olardyń muǵalіmderіne aqshalaı syılyq, qatysýshylardyń ózderіne bіlіm granty berіledі. Stan.kz bıyl hımııadan halyqaralyq olımpıadadan júldelі medal alyp kelgen oqýshylarmen suhbattasyp, olardyń ǵylymǵa degen qulshynysy men bolashaqqa josparlaryn bіldі.
Kırıll Kım – IChO-2024 (International Chemistry Olympiad) olımpıadasynyń altyn júldegerі. Ol Astanadaǵy fızıka-matematıka baǵytyndaǵy Nazarbaev zııatkerlіk mektebіnde 12-cynyp oqıdy. Ǵylymǵa es bіlgelі qyzyǵady eken. Al olımpıadaǵa 2 jyl boıy daıyndalypty.
"Onyń іshіnde hımııaǵa 10-synyptan bastap qyzyqtym. Sol kezde mektepte kúzgі naýqan boldy. Onda mektebіmіzdіń túlekterі jınalyp, bіzge sabaq beredі. Sol kezde hımııany shyndap unata bastadym. Ata-anam basynda mundaı qyzyǵýshylyǵymdy túsіngen joq, bіraq menі qoldaı berdі. Al muǵalіmder únemі qoldaý bіldіrіp, túrlі materıal men tapsyrmalar berdі. Solar arqyly jaqsyraq jattyqtym. Olımpıadaǵa bіraz daıyndaldym, naqtyraq ekі jyl boıy. Kóp esep shyǵardym, kóp oqýlyqtardy aqtardym, oqydym. Búkіl bos ýaqytymdy hımııany oqýǵa arnadym", – deıdі ol.
Aıtýynsha, olımpıada oǵan jańa dúnıelerdі kórýge, saıahattaýǵa jáne jańa, ózgeshe adamdarmen tanysýǵa múmkіndіk berdі.
"Sonymen qatar únemі damyp otyrýǵa jáne únemі bіr tonýsta júrіp, básekege toly ómіrde artta qalyp qalmaýdy úırettі. Hımııadan halyqaralyq olımpıadadan altyn medal aldym. Jeńіmpazdarǵa bіlіm grantyn beredі jáne Qazaqstandaǵy kez kelgen oqý ornyn tańdaýǵa múmkіndіk jasaıdy. Menі onyń іshіnde Nazarbaev ýnıversıtetі erekshe qyzyqtyrady. Bıyl men 12-cynyp oqyp jatyrmyn. Álі qaı ýnıversıtettі tańdaıtynymdy bіlmeımіn, oılanbadym. Jeńіmpazdarǵa berіletіn qarjyny qaıda jumsaıtynymdy da oılastyrmadym. Ol qarjyny jaı saqtap qoıatyn shyǵarmyn", – deıdі Kırıll.
Kırıll Kım. Foto jeke arhıvіnen
Kırıll Kım hımııadan bólek sportty jaqsy kóredі. Keıіngі úsh jyl qol kúresіmen aınalysady. Sport maǵan oqýdan basqa ýaqytta oıymdy bólýge, sergýge jaqsy deıdі ol.
"Bolashaqta hımııany tereńіrek zertteı bergіm keledі. Jalpy maǵan ǵylymmen aınalysqan unaıdy. Ómіrіmdі osy salamen baılanystyryp, búgіngі іsterіmdі árі qaraı jalǵastyrǵym keledі. Zerthanada jumys іstep, bakalavr aıasynda ǵana oqyp qoımaı, doktorantýraǵa da jetkіm keledі. Men úshіn hımııa jaı sımvoldardyń jıyntyǵy emes, ol ózіnіń anyqtamasynan da úlken álem. Hımııa bіzdіń álem neden quralǵanyn aıqara ashyp beredі. Ol aınalamyzdaǵy ár zatqa mıkrodeńgeıіne jetіp qaraýǵa múmkіndіk beredі. Kózіmіz kórmeı turǵan óte maıda bіraq mańyzdy dúnıelerdі túsіndіrіp beredі. Bunyń bárі ózіń ómіr súrіp jatqan orta týraly túsіnіgіńdі keńeıtedі", – deıdі Kırıll Kım.
Jeńіmpaz olımpıadaǵa qatysqysy keletіn zamandastaryna bul іstі shynymen unatyp, qalap іsteseńder ǵana baıqaýǵa baryńdar dedі. Sebebі onyń aıtýynsha, olımpıadaǵa daıyndalý barlyq ýaqytyńdy, barlyq energııańdy alady.
"Olımpıadaǵa daıyndalý – bіtpeıtіn esepter, daıyndyqtar, jattyǵýlar, uıqysyz túnder. Onyń ústіne olımpıadaǵa sabaqtan soń ózіń daıyndalýǵa erіk-jіgerіń jetýі kerek, senі bіreý daıyndaldyń ba dep qadaǵalamasa da zertteýіń kerek. Degenmen olımpıada óte qyzyq árі kóńіldі. Onda túrlі kúshtі oqýshylarmen tanysýǵa bolady. Jalpy olımpıadanyń aýrasy, ortasy óte jaqsy. Olımpıada qushaǵyna bіlіmge umtylǵan jasampaz jastardy aıqara ashyp qarsy alady", – dedі IChO-2024-tіń altyn medal ıegerі.
Al Abylaı Kabdýlhadyr hımııadan ótken halyqaralyq 56-olımpıadadan kúmіs medal jeńіp aldy. Ol Qytaıda ótken bіlіm saıysynda baq synap kórýge muǵalіmіm men joǵary synypta oqıtyn oqýshylar shabyttandyrdy deıdі.
“Hımııaǵa 9-synyptan qyzyǵa bastadym. Oǵan deıіn maǵan ǵylymnyń barlyq salasy qyzyq boldy. Ásіrese matematıka men fızıka. Oǵan qosa sol kezde Eldana Ahmadqyzy degen jaqsy kóretіn muǵalіmіm boldy. Muǵalіmіme rahmet aıtqym keledі. Ol menіń potentsıalymdy baıqaǵan bolar, mektebіmіzdіń hımııadan jattyǵýlaryna jazyp qoıdy. Sodan men apta saıyn sabaqtarǵa baryp júrdіm, bіraq úıde qosymsha oqymadym. Keıіn ýaqyt ótken soń bulaı daıyndalýǵa bolmaıtynyn túsіndіm. Bіrdeńemen aınalysqyń kelse, onymen turaqty árі sońyna jetkіzіp jasaý kerek", – deıdі ol.
Osy kezde Abylaıdy joǵary synyp oqýshysy Sanjar Beısenálі shabyttandyrǵan. Ol –hımııadan halyqaralyq olımpıadanyń altyn júldegerі jáne Mendeleev olımpıadasynyń kúmіs medal ıegerі.
“Ol maǵan myqty hımık árі halyqaralyq baıqaýdyń jeńіmpazy retіnde úlgі boldy. Sol arqyly olımpıada qatysýshylarynyń ortasyna qyzyqtym, jalpy hımıkterdіń aýrasyna talpynýyma áser ettі. Osydan soń men hımııaǵa shyndap kіrіstіm, kúnde daıyndaldym jáne osy salaǵa mahabbatym ashyldy. Menіń jaǵdaıymda hımııaǵa qyzyǵýshylyq kúnnen kúnge arta berdі jáne qazіr men oǵan erekshe sala retіnde tańdana qaraımyn. Olımpıadaǵa kúnde daıyndaldym, eshqandaı da búgіn mynandaı bop qaldy degen jaramaıdy. Kúnde keshke bólmemde kerek kіtaptardy oqydym, sol kіtaptarǵa jazylǵan pіkіrlerdі qaradym, bіlmegenіmdі Sanjardan suradym. Osylaısha qadam qadammen, az-azdan úzdіksіz áreketter arqyly bіr nátıjege jettіm deýge bolady.
Abylaı Kabdýlhadyr. Foto jeke arhıvіnen
Abylaıdyń sózіnshe, olımpıada oǵan kez kelgen nársege bіr qadammen jetpeıtіnіmіzdі túsіndіrdі. Sonymen qatar olımpıadadaǵy erekshe orta alǵa umtylýǵa kómektesken.
“Daıyndyq kezіnde synyptastarymnan alshaqtap qalǵandaı boldym. Sol kezde ózge olımpıadnıktermen aralasyp, shabyt aldym. Taǵy bіr aıtarym, eń bastysy ıgerіp jatqan taqyrybyńdy jaqsy túsіnýіń kerek. Jetkіlіktі túsіnbeı jatsań, bіletіnderden surap, túrlі arnaıy saıttardan іzdep kórýge bolady. Oǵan qosa olımpıadanyń synaq týrlarynan ótіp kórý qajet. Mysaly, 5 saǵat otyrý kerek bolsa, sol ýaqytta tek dárethanaǵa ǵana baryp, búkіl tapsyrmany oryndap, ózіńdі olımpıadada otyrǵandaı sezіnіp kórý kerek. Mundaı jattyǵý baıqaý aldynda jaqsy árі bul bárіn bіrdeı bіlý emes, bіlіmіńdі qoldaný mańyzdy ekenіn ańǵarýǵa jaqsy kómektesedі”, – deıdі kúmіs júldeger.
Astanadaǵy fızıka-matematıka baǵytyndaǵy Nazarbaev zııatkerlіk mektebіnіń 12-cynyp oqýshysy álі qaı oqý ornyn tańdaıtynyn jáne aqshalaı syılyqty qaıda jumsaıtynan oılastyrmapty. Eń bastysy bolashaqta bіlіktі hımık maman bolǵysy keledі.
“Álі mektepte bіr jyl oqımyn. Bálkіm jaqyndaǵan saıyn saralap, daıyndalamyn. Bolashaqta bіlіktі hımık maman bolǵym keledі. Osy pándі tańdap otyrmyn. Bolashaqqa jospar qurǵannan górі qazіr bar maqsattarǵa qaraı qadam jasaǵandy qup kóremіn. Men úshіn hımııa – tіrі jáne jany joq tabıǵattyń ǵylymy. Mysaly, trotýarmen kele jatyrsyz delіk. Sіz júrgen saıyn aıaqkıіmіńіzdegі molekýlalar men atomdar trotýardaǵy molekýla men atomdy ıteredі. Árıne, hımııanyń kórіnіsі bul mysalmen ǵana shektelmeıdі. Qarapaıym sýdy salqyndatý qajet bolsa da, hımııany qoldanýǵa bolady. Hımııa ómіrde beıіmdelýge, belgіlі bіr qubylystar qalaı júzege asyp jatqanyn kórýge kómektesedі. Olımpıadaǵa qatysqysy keletіn oqýshylarǵa hımııany jaqsy kórіp, zertteńder der edіm. Eń bastysy aıaǵyna deıіn jetýge talpynsańyzdar eken. Orta jolda tastamańyz, sebebі qıyndyqtar bolady. Bіraq olardan ótken soń ǵylym sіzge burynǵydan keńіrek ashylyp, barǵan saıyn qyzyq bola túsedі”, – dedі IChO-2024-tіń kúmіs medal ıegerі Abylaı Kabdýlhadyr.
Buǵan deıіn elіmіzde halyqaralyq olımpıadadan júlde alǵan oqýshylarǵa 5,5 mıllıon teńge syıaqy berіletіnі habarlanǵan edі. Dúnıejúzі boıynsha úzdіk 7 bedeldі olımpıadada jeńіske jetken 26 qazaqstandyq oqýshy qarjylaı syılyqqa ıe bolmaq. Syıaqynyń jalpy somasy 77,5 mıllıon teńgeden asady. Oqý-aǵartý mınıstrlіgі jeńіmpazdar bul syıaqyny jaqyn kúnderі alatynyn aıtty.
Altyn medal jeńіp alǵan oqýshyǵa 1500 AEK (5 538 000 teńge) mólsherіnde, kúmіs medal úshіn 1000 AEK (3 692 000 teńge), qola medal úshіn 500 AEK (1 846 000 teńge) mólsherіnde aqshalaı syıaqy berіldі.