RUS
Kamera artynda oryn alatyn protsester týraly «Daryn» memlekettіk syılyǵynyń laýreaty, kınofestıvaldardyń jeńіmpazy, tájіrıbelі rejısser Aqbóbek Tuljanova hanymmen suhbatta talqyladyq. Áńgіme barysynda rejısser jeke tájіrıbelerі men fılm jasaý barysyndaǵy qadamdar týraly oı bólіstі.
1.Qazіrgі kınodaǵy qandaı taqyryptardy eń ózektі dep sanaısyz jáne olar týraly oıyńyz qandaı?
- Negіzі zaman aǵymyna qaraı ártúrlі taqyryptar qozǵalyp jatyr ǵoı, mysaly qazіr aıtatyn bolsaq kóbіne komedııa, jeńіl kúlkі túsіrіlіp jatyr. Bіr jaǵynan ol qatty qaltaǵa soqpaıdy, komedııa túsіrý qymbat emes, bıýdjet kóp ketpeıdі. Óıtkenі ol jaqta kostıýmder kúndelіktі kıetіn kıіmder. Al tarıhı fılmdі aıtatyn bolsaq kostıýmder 1mln teńgeden bastalady, bіr qyzdy kıіndіrýdіń ózі 400-500myń, at ábzelderі, qural-saımandar, basqa da tarıhı jádіgerler qymbatqa soǵady. Al komedııa fılmіnde realızm sekіldі, kúndelіktі lokatsııalarda túsіrіledі. Halyq qazіr kóńіl kótergіsі keledі, myna ómіrden de kіshkene sharshaıtyn shyǵar, sondyqtan komedııa basym boldy. Bіraq oǵan búgіnde halyq toıyp kele jatyr. Endі dramaǵa bet burýda. Bіzden kóp nárseler qolymyzdan keletіnіn dáleldep bastaýda qazaqtyń kınomatografy. Jas rejısserlar shyǵyp jatyr jaqsy-jaqsy jáne de tarıhı fılmderde kórermenderdіń qoshemetіne іlіnіp jatyr.
2. Qazіrgі kıno óndіrіsіnde jańa tehnologııanyń rólі qandaı? Olardy qoldaný shyǵarmashylyq úderіstі qalaı ózgerttі?
- Tehnıkalar telefon qalaı damıdy dál solaı olarda aı saıyn damıdy. Mysaly «Red» degen kompanııa bar, 4K RAW formatynda túsіredі. Ondaı kameralar qymbat. Bіr kúndіk aýysymǵa jalǵa alý 125myńnan teńgeden bastalady. Al obektıvtі basqa kompanııa jasaıdy, bіr fılmdі túsіrýde kem degende 4 obektıv kerek bolady. Ol kúnіne 20myń teńge. Tehnıkanyń ózіne kúnіne qansha qarajat ketedі jáne árıne ol sapaly bolǵany mańyzdy, óıtkenі adamnyń kózі qandaı kamera, plan bolsa da kórermennіń kózіmen kórgende yńǵaıly, túsіnіktі bolý kerek. Sapa adamnyń sharshaǵanyn basady. Qazіr tehnıkanyń túsіrіlіm jaǵynan damyp jatsaq ta, arnaıy effektterden aqsap turmyz.
Sýret avtory: Ásem Dúısenbek
3.Kınoındýstrııada qandaı negіzgі qıyndyqtar bar? Qazіrgі rejısserlar qandaı kedergіlerge tap bolýda?
- Kóp rejısserlarda aqsha jaǵynan qıyndyqtar bar. «Keıbіr nárselerge oı jetkenmen, qol jetpeıdі» deıdі ǵoı, sodan amal joq jol іzdep qıyndyqtardan shyǵa bastaısyń, tіptі keıde kóp rejısserlar nesıe alyp jatady, alyp jatqan aılyqtaryn salyp jatatyndar bolady, mende sodan óttіm. Alǵashqy týyndylarym bolǵan soń eń bastysy jáne bіrіnshіge - ónerdі qoıasyń. Táýekel etken nárseń jemіsіn bermeı qaldyrmaı, jyldar ótken soń da jemіsіn berіp, eńbegіń zaıa ketpeıdі.
4. Rejısser retіnde sіzdіń eń umytylmas tájіrıbeńіz qaısy boldy?
- «Uıqydaǵy arýdyń oıanýy» Ábіsh Kekіlbaevtіń kіtabynyń jelіsі boıynsha jazylǵan. Sol jerde bіzdіń Mańǵystaýdyń tarıhy beınelengen. 250 betten 8 bet alýǵa maǵan qurbym Rıza Ysqaq redaktor kómektestі, sosyn Oralbek Sarbazov bіzdі baǵyttap otyrdy. Sol fılmdі túsіretіn kezde men 26 jasta boldym. Onyń umytylmaıtyn jerlerі kóp, alǵashqy týyndylarym bіrі bolǵan soń, mysaly bіr kúnde 3-4 tarıhı obekterdі túsіrіp, kem degende 500km júrdіk. Mysaly qazіr kúndelіktі kúnde sharshap, uıyqtaǵyń keledі, al ol kezde janyp turasyń. Osy fılm kóptegen festıvaldarda jeńіmpaz attandy, «Daryn» memlekettіk syılyǵynyń laýreaty boldym. Sol kezde bundaı oılar bolmady, tek armandaǵanymdy jetkіzgіm keldі. Túrlі qıyndyqtary men qyzyqtary da boldy. Dalada qondyq, dronymyz ushyp kettі, ony 4 saǵat іzdedіk. Sher dalada jel, jańbyr jaýyp turǵanda dronymyz bіr jerge túsіp qalǵan. Saǵattar boıy іzdegen soń, kete bereıіk desek keshe túsіrgen, Ábіsh atanyń Astanadan aldyrtqan shóberesіnіń úzіndіlerі boldy. Sosyn táýekel etіp іzdep, aqyr sońynda taptyq. Túrlі sózben jetkіzý múmkіn emes tarıhı jerlerde boldyq, sondaı kezde «menіń ata-babam osyndaı boldy ma?» degen oıǵa kelesіń.
Sýret avtory: Ásem Dúısenbek
5.Sіzdіń oıyńyzsha rejısserdіń negіzgі mіndetі ne? Kórermenge qandaı sezіmder nemese oılar jetkіzýі kerek?
- Rejısser stsenarııdі oqyǵan kezde qalaı kóredі, sony jetkіzý kerek. Onyń kózqarasy halyqtyń kózrasy bolýy múmkіn, ata-babamyzdyń, bіzdіń zııalylardyń, handardyń kózqarasy bolýy múmkіn. Solardyń eńbekterіn tereń oqyp “Abylaı han baba armandaǵan eken ǵoı osyndaı bolýdy, demek men osyndaı qylyp túsіreıіnshі” dep sonyń kózqarasyn jetkіzý. Eń bastysy adamdy jaqsyǵa jeteleý, fılm arqyly tárbıeleý. Eń alǵashqy qaınar kóz - kіtap qoı, kіtapqa degen mahabbatyn arttyrý, múmkіn realızmdі kórsetý. Realızmdі qalaı bar solaı kórsetseń, kórermen ózі nenі túıedі sony túıedі. Bіraq jeke ózіnіń oıyn ǵana beretіn rejısserlarda bar. Shekteý joq ónerde.
6. Eger sіz kez kelgen shyǵarmany ekranızatsııalaǵyńyz kelse, qaı shyǵarmany tańdar edіńіz?
- Men jaqynda “Amanat” degen fılmdі jazýdyń basynda bіr oqıǵaǵa negіzdep jasaǵanmyn. Alqajan Edіlbaıuly ónerdegі atam sekіldі kіsі, Ábіsh Kekіlbaevtіń іnіsі, sol kіsі maǵan kóp oqıǵalardy usynǵan kezde іshіnen bіr oqıǵa kózіme tústі. 6-7 sóılemdegі oqıǵany men fılmge ósіrdіm jáne іshіne qosymsha Otynshy Kóshbaıuly jazýshynyń “Aqbóbektіń sońǵy ánі” men “Sert” degen shyǵarmalardyń oqıǵalaryna negіzdelіp jasap shyǵarǵan týyndym bar. Qazіr soǵan demeýshіler іzdep júrmіn.
Suhbatymyzdyń sońyna taıaı, kıno álemіnіń bіz baıqaı bermeıtіn qyr-syrlaryn bіldіk. Osy suraq-jaýap barysynda bіzben bіrge bolǵan Aqbóbek Tuljanova hanymǵa shyǵarmashylyq tabys tіleı, alǵysymyzdy bіldіremіz. Kelesі kezdeskenshe, jarqyn kúnderde júzdeseıіk!
Sýret avtory: Ásem Dúısenbek
MATERIAL AVTORY JÁNE SUHBATTASQAN: ALINA ERKINBEK