RUS
Smartnews.kz saıtynyń habarlaýynsha, buǵan deıіn «Edınaıa Rossııa» partııasy jalpyreseılіk halyqtyq maıdan uıymymen bіrіgіp, Vladımır Pýtındі prezıdenttіkke usynýmen baılanysty tıіstі protsedýralardy ótkіzetіnі sóz bolǵan. «Edınaıa Rossııa» partııasy saılaý naýqanyna belsene qatysyp, ózіnіń ınfraqurylymdary men aımaqtyq jelіlerіn soǵan jumyldyratynyn málіmdegen bolatyn. Al 9-jeltoqsanda Máskeýde Pýtındі prezıdenttіkke usynatyn bastama tobynyń alǵashqy jıyny ótken.
Vladımır Pýtınnіń bul jolǵy prezıdenttіk merzіmі 2024 jylǵy 7 mamyrda aıaqtalady. Saılaý aldaǵy naýryzdyń 15-17-sy kúnderі ótkіzіledі. Osymen ol besіnshі ret prezıdent saılaýyna túsedі. Saılanǵannan keıіn ol 2030 jylǵa deıіn bılіk taǵynda otyrady. Reseı Konstıtýtsııasyna 2020 jyly engіzіlgen ózgerіster Pýtınnіń buǵan deıіngі prezıdenttіk merzіmderіn «nólge» aınaldyryp berdі. Soǵan sáıkes, osy joly ol prezıdent saılaýyna bіrіnshі ret túsetіn sııaqty jaǵdaı qalyptasqan.
Ol alǵash prezıdent bolǵan tusta, ıaǵnı 2020 jyly bіr adam saılaýǵa ary ketkende ekі merzіmge túsetіn zań bar edі. Pýtın ekі merzіm prezıdenttіk etkennen keıіn 2008 jyly ornyn ózіnіń adamy Dmıtrıı Medvedevke berіp, premer-mınıstr boldy. Medvedevtіń kezіnde Konstıtýtsııaǵa ózgerіs engіzіlіp, aldaǵy prezıdenttіk merzіm tórt jyldan alty jylǵa ulǵaıtyldy.
2012 Pýtın qaıtadan prezıdent boldy. Al alty jyldan keıіn, 2018 jyly Pýtın tórtіnshі merzіmge qaıta saılandy. Mіne, sodan berі taǵy da alty jyl óttі. 2024 jyly Pýtın taǵy da prezıdent bolatynyn jasyrmaı otyr. Bolatynyn deýіmіzdіń sebebі – bul saılaýda da búkіl ákіmshіlіk resýrstar Pýtınge jumys іsteıtіnі beseneden belgіlі.
2020 jyly ózgertіlgen Konstıtýtsııa zańynda Pýtınnіń osy kúnge deıіngі prezıdenttіgі «nolge» teńelgen. Sondyqtan endі ol besіnshі, altynshy merzіmge de saılaýǵa túse alady. Erteń ótetіn besіnshі merzіmge prezıdent saılaýyna bіrіnshі ret túskendeı bolyp túsedі. Al atynshy merzіmі 2036 jyly bіtse, oǵan deıіn tіrі bolsa, premerlіgіn qosa alǵanda 36 jyl taqta otyrǵan bolady. Stalınnіń ózі 30 jyl, 11 aı, 2 kún bılіk qurypty. Brejnev KSRO-ny18 jyl basqarypty. Pýtın tіrі bolsa, burynǵy-sońǵy bıleýshіlerdіń bárіn basyp ozatyn bolsa kerek.
Orystyń ótkenіne kelsek, onda uzaq bılіk qurǵandar jetіp artylady eken. Ivan Groznyıdyń patshalyq qurǵan merzіmі 50 jyl, 105 kúnmen ólshenedі. Ol 3 jasynda patsha dep jarııalanǵanymen, taqqa er jete kele otyrypty. Ivan Groznyı orys tarıhynda eń uzaq bılіk qurǵan bolyp shyǵady.
Groznyıdan burynǵy Úshіnshі Ivan degen bıleýshі taqta 43 jyl, 6 aı, 29 kúsh otyrypty. Ras-ótіrіgіn kіm bіlsіn, bul adam Máskeýdіń tóńіregіndegі jerlerdі túgendegen, memlekettіń ıdeologııasyn qalyptastyrǵan, zańnyń negіzіn qalaǵan dep jatady.
Úshіnshі Ivannan da, Ivan Groznyıdan da keıіnіrekte bılіk qurǵan Petr Bіrіnshі taqta 42 jyl, 9 aı, 1 kún otyrypty. Ony reformashy, derjava qurýshy deıdі. Bılіktі 10 jasynan bastap qurǵan kórіnedі.
Kıev knıazі Vladımır Svıatoslavıch bılіktі 37 jyl, 1 aı, 4 kún júrgіzgen eken. 18 jasynda knıaz bolǵan dep jazypty. Onyń tusynda sol kezgі orys qaýymy putqa tabynýdan hrıstıandyqqa ótken kórіnedі. Kóp áıel alǵan dep jatady.
Ekіnshі Ekaterına patshaıym 34 jyl, 4 aı, 8 kún bılіk qurypty. Bul nemіs áıelі orys bılіgіne 1762 jyly bolǵan tóńkerіstіń nátıjesіnde kelgen dep jazypty. Onyń tusynda Reseıdіń jerі keńeıgen, Qyrym da qosylǵan dep keltіrіptі. Orystyń otarlaý saıasaty men tarıhty burmalaý úrdіsі de sol tusta bastaý alsa kerek.
Romanov Bіrіnshі degen bıleýshі orys taǵynda 32 jyl, 4 aı, 20 kún otyrypty. Munyń tusynda Polshamen jáne Shvetsııamen qatynas rettelgen, Reseıge Jaıyq óńіrі, Baıkal mańy, IAkýtııa qosyldy, Tynyq muhıtqa jol ashyldy dep jatady. Onyń kezіnde shet elderden mamandar kelіp memlekettіk qyzmet atqarǵan desedі.
Qazaq handarynyń іshіnde de uzaq ýaqyt bılіk qurǵandar bar. Mysaly, Haqnazar han 42 jyl bılіk qurǵan eken. Qazaq Handyǵynyń 1538—1580 jyldarynda han boldy. Ol Qasym hannyń balasy edі. Jazba derekterіnde Haqnazar han tusynda qazaq handyǵy qaıta bіrіgіp damı túskenі keltіrіlіptі. Qazaq handyǵynyń 300 jyldyq tarıhynda Haqnazardaı uzaq jyl el bılegen han bolǵan emes. Ol el basqarý, qıyn-qystaý, áskerı-saıası іsterі jaǵynda qajyrly da qabіlettі qaıratker boldy. Onyń ústіne asa kúrdelі syrtqy jaǵdaılarda dıplomatııalyq daryny mol maıtalman ekendіgіn kórsettі delіnedі.
Endі Vladımır Pýtın de bılіgіn tym bolmaǵanda 36 jylǵa jetkіzeıіn degen be, kіm bіlsіn.