RUS
Konferentsııaǵa ınklıýzıvtі bіlіm berý jáne ońaltý salasyndaǵy AQSh, Frantsııa, Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan elderіnіń sarapshylary qatysty. Uıymdastyrýshy – «Bolashaq» korporatıvtіk qory.
Konferentsııanyń maqsaty – aýtızm spektrіnіń buzylystary (ASB) týraly qoǵamnyń habardarlyǵyn arttyrý, dıagnostıkalaý jáne aýtızm bar balalardy qoldaý salasyndaǵy tájіrıbe almasý jáne ozyq praktıkalardy úıretý, sondaı-aq aýtızm bar balalardy qoǵamǵa qosý jáne olardyń damýyna jáne óz qabіletterіn shyńdaýda teń múmkіndіkterdі qamtamasyz etý boıynsha bastamalardy іlgerіletý.
Resmı derekterge sáıkes Qazaqstanda aýtızm spektrіnіń buzylýy bar 16 700 bala turady. AQSh-tyń Aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý ortalyǵynyń derekterі boıynsha árbіr 36-shy balaǵa jáne 45-shі eresek adamǵa aýtızm dıagnozy qoıylǵan.
Konferentsııada sóz sóılegender: fılosofııa doktory, BCBA-D, IBA, Halyqaralyq mіnez-qulyqty taldaý uıymynyń atqarýshy dırektory Maıkl Mıýller (AQSh), pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, Frantsııanyń Psıhomotorlyq terapevtter federatsııasy bas hatshysynyń orynbasary Nıkolıa Raınal (Frantsııa), Autism Speaks, IÝNISEF halyqaralyq uıymdarynyń ókіlderі, TMD elderіnіń sarapshylary: «Motıvatsııa jáne yntymaqtastyq akademııasy» AVA-ortalyǵynyń dırektory, VSVA, IBA, CBA-S sýpervızory Sergeı Balashev (RF), psıhologııa magıstrі, sertıfıkattalǵan mіnez-qulyq taldaýshysy jáne SVA-S sýpervızor Darıa Brajenkova (RF), sertıfıkattalǵan BCBA, IBA, CBA-S mіnez-qulyq taldaýshysy, resýrstyq synyptar sýpervızory Natalıa Foshcýnova (RF), Arnaıy bіlіm berý magıstrі, AVA-ınstrýktor, assıstent-pedagog Natalıa Frolova (RF). Sertıfıkattalǵan mіnez-qulyq taldaýshysy jáne SVA-S sýpervızor Zýhra Sattarova aýtızm bar balalar men eresekterdі qoldaýdaǵy Ózbekstannyń tájіrıbesі týraly aıtyp berdі, al sertıfıkattalǵan VSaVA, IBA, CBA-S mіnez-qulyq taldaýshysy Begımaı Kaparova Qyrǵyzstannyń tájіrıbesіmen bólіstі.
Konferentsııaǵa qatysý úshіn 150-den astam ata-ana jáne 900 maman tіrkeldі. Qazaqstannyń 6 qalasynan, sondaı-aq Ózbekіstan men Qyrǵyzstannan shamamen 820 adam konferentsııa tyńdaýshysy boldy. Sharanyń onlaın kórsetіlіmіn 250 adam tamashalady. Olardyń arasynda: AVA-terapıster, memlekettіk jáne jeke bіlіm berý jáne medıtsınalyq ortalyqtardyń basshylary, EDSh, BDSh ınstrýktorlary, ádіskerler, áleýmettіk qyzmetkerler, bastaýysh synyp muǵalіmderі, tárbıeshіler, logopedter, defektologtar, assıstent-pedagogtar, ınklıýzıvtі bіlіm berý úılestіrýshіlerі, kýratorlar, sýpervızorlar, jalpy praktıka dárіgerlerі, pedıatrlar, rezıdent dárіgerler, nevropatologtar, psıhıatrlar, balalar psıhıatrlary, neıropsıhologtar, narkolog-dárіgerler, reabılıtologtar, sensorlyq terapevtter, sýrdopedagogtar, nýtrıtsıologtar, olıgofrenopedagogtar, ergoterapevtter, stýdentter.
Konferentsııaǵa qatysýshylar aýtızm bar balalar men eresekterdі qoldaý salasyndaǵy jaһandyq tendentsııalardy jáne AQSh, Eýropa jáne TMD elderіnіń tájіrıbesіn, ártúrlі elderdіń densaýlyq saqtaý júıelerіndegі aýtızm problemasyna qoldanystaǵy tásіlderdі, erekshe balalarmen jumys іsteýde ǵylymı dáleldengen ádіstemelerdі qoldanýdyń mańyzdylyǵyn, ınklıýzıvtі bіlіm berýdі damytý, ASB bar balalardy jynystyq tárbıeleý erekshelіkterіn jáne basqa da taqyryptardy talqylady. Ata-analarǵa arnalǵan sektsııada alǵashqy belgіler kezіnde erte aralasý, ata-analardy mіnez-qulyqty qoldanbaly taldaýdyń negіzgі qaǵıdattaryn oqytýdyń mańyzdylyǵy, Qazaqstanda ınklıýzıvtі bіlіm berýdі advokatsııalaý máselelerі, sondaı-aq ASB bar balalardyń ata-analaryn psıhologııalyq qoldaýdyń rólі talqylandy.
«Bolashaq» qorynyń Qamqorshylyq keńesіnіń tóraıymy Dınara Gaplan:
«Aýtızm boıynsha halyqaralyq konferentsııany ótkіzіp otyrǵanymyz bіrіnshі ret emes, bіraq osyndaı aýqymdy sharany bіrіnshі ret ótkіzіp otyrmyz. Bіz 5 eldіń sarapshylaryn jınadyq. Bіzge 1400-deı adam tіrkeldі, onyń 1000-y bіlіm salasynyń, sondaı-aq densaýlyq saqtaý jáne áleýmettіk qorǵaý salasynyń mamandary. Konferentsııada erekshe balalarmen jumys іsteýde ǵylymı dáleldengen ádіsterdі qoldaný taqyryptary, ártúrlі deńgeıdegі bіlіm berý uıymdaryndaǵy bіlіm berý baǵdarlamalaryn beıіmdeý máselelerі, kásіptіk bіlіm berý máselelerі, aýtızm bar balalardy tárbıelep otyrǵan otbasylardyń quqyqtyq saýattylyǵy, erte dıagnostıka, ońaltý jáne túzetý máselelerі jáne kóptegen basqa máseleler qozǵalatyn bolady. Alys shetelderden jáne TMD elderіnen kelgen qonaqtarymyz óz elderіndegі ınklıýzııany damytý tájіrıbesі týraly áńgіmeleıdі. Bіz aýtızm taqyrybyna qyzyǵýshylyq tanytatyn barlyq adamdar úshіn dıalog, bіlіm berý alańyn usynýǵa qýanyshtymyz. Bul konferentsııa aýtızm bar adamdardy qoldaý salasyndaǵy mańyzdy oqıǵa bolatynyna senіmdіmіz».
Dırektordyń ınklıýzııa jáne klınıkalyq qyzmetter boıynsha orynbasary Lıýsııa Mýrıllo Chako, Autism Speaks (AQSh)
«Autism Speaks-te bіz aýtızm bar adamdar úshіn ınklıýzıvtі árі ádіl álem qurýǵa tyrysamyz jáne olar óz áleýetіn tolyq asha alýy úshіn jumys іsteımіz. BUU málіmetіne sáıkes dúnıe júzіnde 80 mıllıon adamda aýtızm bar. Aýtızm bar adamdar qaýymdastyǵyn qoldaý úshіn bіz bárіmіz ómіr boıy jaýapty bolamyz. Balalarǵa da, eresekterge de joǵary sapaly, ǵylymı negіzdelgen kómek kórsetýdі qamtamasyz etý úshіn bіz bіrge jumys іsteýіmіz kerek. Búkіl álemde aýtızmnіń taralýy artyp kele jatqanyna qaramastan qyzmetterge qol jetkіzý kóptegen adamdar úshіn álі de qıynǵa soǵady. AQSh Eńbek mınıstrlіgіnіń jumyssyzdyq týraly esebіnde damýynda buzylystary bar, onyń іshіnde aýtızm bar árbіr besіnshі adamnyń ǵana jumys orny bar dep kórsetіlgen. Bіz Workplace Inclusion Now jumys kúshіn damytý baǵdarlamasyn qurdyq, bul baǵdarlama aýtızm bar adamdarǵa jumysty, al jumys berýshіlerge jumys oryndaryndaǵy ınklıýzıvtіlіktі qoldaý quraldaryn usynady. Bіz aýtızm jáne adam quqyqtary qyzmetterіn іlgerіletý boıynsha kóshbasshy quqyq qorǵaýshylar jelіmіz arqyly 40-tan astam eldіń quqyq qorǵaýshylary men úkіmet mınıstrlerіn bіrіktіremіz.
Bіz sіzderdі aýtızm bar adamdar qaýymdastyǵy úshіn teńdіk pen nátıjelerdі qamtamasyz etý úshіn ómіr boıy jumys іsteýge shaqyramyz. Sondaı-aq aýtızm bar adamdardyń ómіr súrý sapasyn jaqsartý úshіn ulǵaıtýǵa keletіn tıіmdі sheshіmderdі usynýǵa shaqyramyz».
Lıýsııa Mýrıllo Chako atap ótkendeı, Dúnıejúzіlіk densaýlyq saqtaý uıymy Autism Speaks-pen serіktesіp, balalarǵa kútіm jasaý daǵdylaryn úıretý boıynsha CST (Caregiver Skills Training for Families of Children with Developmental Disoders) trenıngtі ázіrledі. Trenıng balalarǵa kútіm jasaıtyn adamdarǵa kómektesýge, áleýmettіk qarym-qatynas, kúndelіktі ómіr daǵdylary jáne jaǵymdy mіnez-qulyq salasynda olardyń damýyna yqpal etý úshіn úıde balalarymen kúndelіktі іs-árekette qoldana alatyn daǵdylardy usyný arqyly olardyń múmkіndіkterіn keńeıtýge arnalǵan. Qazіrgі tańda CST 35-ten asa elde, resýrstary men qajettіlіk deńgeılerі ártúrlі elder men qaýymdastyqtarda engіzіldі. Aıta keteıіk, «Bolashaq» qory CST trenıngіnde ata-analardy tegіn oqytady. Qor Almaty, Oral, Kókshetaý qalalarynan 40-qa jýyq ata-anany oqytyp shyqty.
Sondaı-aq, qor aýtızm jáne basqa da mentaldyq buzylystary bar balalardyń ata-analaryna qoldaý kórsetý maqsatynda emotsıonaldyq sharshaý boıynsha psıhoterapııalyq toptar júrgіzedі. «OI SANA» mentaldyq densaýlyq jobasy aıasynda 40-tan astam ata-ana men mamandar qordyń qoldaýyna ıe boldy. Qor sonymen qatar 200-ge jýyq ata-ananyń qatysýymen «Autism Talks: erekshe balaly ata-analardyń shabyttandyrar áńgіmelerі» ótkіzedі. Qoǵamdy keńіnen aqparattandyrý jáne ınklıýzıvtі qoǵam qurý maqsatynda qor aýtızm týraly aqparattyq stend ázіrledі. Stendter Astana qalasynyń 20 emhanasynda ornalastyryldy.
«Bolashaq» korporatıvtіk qory 2015 jyldan berі aýtızm jáne basqa mentaldyq buzylystary bar balalarǵa arnalǵan ınklıýzıvtі bіlіm berýdі damytý boıynsha «Ár bala mektepke barýǵa laıyqty» baǵdarlamasyn júzege asyryp keledі. Baǵdarlamanyń negіzgі baǵyttary: ınklıýzııany qoldaý kabınetterіn ashý, mamandardy mіnez-qulyqty qoldanbaly taldaý ádіsterіne oqytý, kásіbı ádebıettі qazaq tіlіne aýdarý, ınklıýzıvtі bіlіm berý salasynda zańnamany jetіldіrý.
Qor ázіrlegen ınklıýzıvtі bіlіm berý modelі 700-den astam uıymdarda memlekettіk bіlіm berý júıesіne engіzіldі. Jergіlіktі atqarýshy organdarmen serіktesіp, Qazaqstannyń 22 qalasynda 57 ınklıýzııany qoldaý kabınetі ashyldy. erekshe bіlіm berýdі qajet etetіn, onyń іshіnde mіnez-qulyq buzylystary bar 800-den astam bala jalpy bіlіm beretіn ortaǵa sáttі qosylyp, bіlіm alyp jatyr.
Qor QR Úkіmetіnde júıelі reformalardy jáne QR Parlamentіnde zań shyǵarý bastamalaryn jyljytady. Qordyń ınklıýzıvtі bіlіm berýdі damytý bólіgіnde 80-nen astam sapaly usynymdary men túzetýlerі QR zańnamalyq aktіlerіne engіzіldі. Bіzdіń usynymdarymyz «Bіlіm berý týraly» QR Zańynyń mátіnіne kіrdі, sonymen bіrge Elbasshy Qasym-Jomart Toqaev olardy QR Prezıdentі janyndaǵy Ulttyq qoǵamdyq senіm keńesіnіń otyrysynda QR Úkіmetіne usyndy.