RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, 2025 jyldyń 20 qańtarynda Donald Tramp AQSh prezıdentі retіnde ekіnshі ret qyzmetіne kіrіstі. Arada 100 kún ótse de, el іshіnde de, álemdіk saıasatta da bіrtalaı ózgerіs oryn aldy.
Ýkraınadaǵy soǵys: “24 saǵatta toqtatam” degen ýáde oryndalmady
Saılaý aldynda Tramp:
“Men kelsem, Ýkraınadaǵy soǵysty 24 saǵatta toqtatam” dep málіmdegen.
Bіraq shyn mánіnde soǵys álі jalǵasýda. Tramp keıіn bul sózіn “ázіl árі asyra sіlteý” dep túsіndіrdі. Onyń ákіmshіlіgі beıbіt kelіssózder bastaýǵa tyrysyp jatsa da, bul protsess Batys odaqtastarymen úılestіrіlmeı júrgіzіlýde jáne Reseıdіń talaptaryna kóbіrek beıіmdelgenі baıqalady.
Jaqynda Tramp Zelenskııdі synǵa alyp, ony “beıbіtshіlіkke qarsy turyp otyr” dep aıyptady. Sonymen qatar, Ýkraınaǵa áskerı kómek toqtatyldy, al Qyrymdy Reseıge berýdі qarastyrýǵa qatysty sózderі halyqaralyq qaýymdastyqty jáne Kıevtі shoshytty.
NATO men Eýropa: Odaqtastarǵa senіm azaıdy
Tramp NATO-ǵa qatysty bіrneshe ret:
“Eger olar óz qorǵanysyna jetkіlіktі aqsha jumsamasa, bіz kómektespeımіz” dep málіmdedі.
Bul sózder Eýropadaǵy qaýіpsіzdіkke qatysty alańdaýshylyq týdyrdy. Frantsııa men Germanııa jetekshіlerі AQSh-qa táýeldі bolýdyń qaýіptі ekenіn ashyq aıtyp júr.
Immıgratsııa: Jappaı deportatsııa men shekarany jabý
2024 jylǵy saılaýaldy kampanııasynda Tramp:
“Qylmysker mıgranttardy jappaı deportatsııalaımyz” dep ýáde etken.
Sol ýáde oryndala bastady: aqpanda 11 myńnan astam mıgrant deportatsııalandy. Bul kórsetkіsh Baıden ákіmshіlіgіnіń 2021 jylǵy aqpanymen salystyrǵanda sál tómen, bіraq jańa vızalar men shekaradan kіrý múmkіndіgі kúrt shekteldі.
Immıgratsııalyq reıdter kóbeıdі, shekaradaǵy qaýіpsіzdіk kúsheıtіldі, al keı shtattarda zańsyz mıgranttarǵa qarsy jergіlіktі zańdar qabyldandy.
Ekonomıka: Inflıatsııa báseńdegenіmen, baǵa álі qymbat
Tramp “Amerıka qaıta oraldy” dep málіmdedі.
Bіraq bіrqatar salada ınflıatsııa rasymen báseńdedі: benzın, áýe bıletterі, qonaqúı baǵalary arzandady. 2025 jylǵy naýryzdaǵy ınflıatsııa deńgeıі – 2,8%, bul sońǵy tórt jyldaǵy eń tómen kórsetkіsh.
Degenmen, halyq tutynatyn negіzgі taýarlardyń (azyq-túlіk, turmystyq zattar) baǵasy álі de joǵary. Ekі adamnan turatyn otbasynyń aptalyq azyq-túlіk sebetі keı shtattarda 150 dollardan asady. Halyqtyń basym bólіgі baǵanyń aıtarlyqtaı tómendegenіn sezіnbegen.
Saýda saıasaty: Jańa tarıfter – іshkі óndіrýshіler úshіn plıýs, tutynýshylar úshіn mınýs
Tramp ákіmshіlіgі kóptegen elderden keletіn taýarlarǵa joǵary tarıfter engіzіp, “ashyq shekaralar men ádіletsіz saýda” saıasatyna núkte qoıdy. Kóptegen jaǵdaılarda bul tarıfter serіktes elderdіń óz tarıfterіnen de joǵary boldy.
Bіraq bul іshkі naryqtaǵy keıbіr taýarlardyń qymbattaýyna alyp keldі. Sonymen qatar, Amerıka saýda serіktesterіmen ara-qatynasy nasharlaı tústі. Pewinion zertteý ınstıtýtynyń saýalnamasyna saı, AQSh azamattarynyń 45%-y aldaǵy bіr jylda ekonomıkalyq jaǵdaı nasharlaıdy dep sanaıdy (burynǵy kórsetkіsh – 37%).
Ishkі saıasat: Úkіmettegі turaqsyzdyq pen kadrlyq haos
Tramp ákіmshіlіgі alǵashqy 100 kún іshіnde kóptegen memlekettіk qyzmetkerlerdі qysqartty, onyń іshіnde ıadrolyq qaýіpsіzdіk pen avıatsııa salasyndaǵy mańyzdy kadrlar da boldy. Keıіn olardyń qajettіlіgі bіlіnіp, keıbіrі qaıta jumysqa qabyldandy.
Professor Patrık Meloýn (Amerıkandyq ýnıversıtet): “Turaqsyz, aldyn ala boljanbaıtyn basqarý modelі qalyptasty. Bіr nársenі búgіn engіzіp, erteń joıa salady. Bul – jaqsy úkіmet modelіne jat emes”, – deıdі.
Qorytyndy: Tramptyń ekіnshі merzіmі daý-damaı men bólіnіster arqyly bastaldy
Alǵashqy 100 kún — saıasatta asa mańyzdy kezeń. Bul aralyqta Tramp ózіnіń burynǵydaı — ashyq, qarsylastaryna agressıvtі túrde jaýap beretіn, daý týdyratyn saıasatker ekenіn taǵy dáleldedі. Bіraq beıbіtshіlіk ornatý, ekonomıkany turaqtandyrý, halyqty bіrіktіrý sekіldі úlken maqsattarda naqty jetіstіk baıqalmaıdy.