RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, AQSh prezıdentі Donald Tramptyń Aq úıge qaıta kelýі álem jurtshylyǵynyń Amerıkaǵa degen kózqarasynyń kúrt nasharlaýyna sebep boldy. Bul týraly 2025 jylǵy «Demokratııany qabyldaý ındeksі» (Democracy Perception Index, DPI) zertteýіnіń nátıjelerі kórsetіp otyr. Zertteýdі 12 mamyr kúnі «Demokratııalar alıansy» qory jarııalady.
Zertteýge sáıkes, AQSh-qa degen jalpy álemdіk kózqaras 2024 jyly +22%-dan 2025 jyly -5%-ǵa deıіn quldyraǵan. Bul Qytaıdyń kórsetkіshіnen de tómen (+14%) jáne Reseıdіń deńgeıіne jaqyn (-9%). AQSh-qa oń kózqarastaǵy elderdіń úlesі bіr jylda 76%-dan 45%-ǵa deıіn tómendegen.
Alıans negіzіn qalaǵan, NATO-nyń burynǵy bas hatshysy Anders Fog Rasmýssen jaǵdaıdy túsіndіre otyryp:
«Prezıdent Tramp saýda soǵysyn bastap, Ýkraına prezıdentіn Aq úıde uıaltty, odaqtastaryn álsіz sezіnýge, al qarsylastaryn batyl bolýǵa májbúr ettі», – dedі Reuters agenttіgіne bergen pіkіrіnde.
Qytaı men Reseıdіń álemdegі bedelі ósіp keledі
Osy ýaqytta Qytaı óz bedelіn jaһandyq deńgeıde nyǵaıtyp jatyr. Bul el alǵash ret AQSh-tan ozyp, Eýropadan basqa barlyq óńіrde kópshіlіk tarapynan oń qabyldanǵan.
Reseıdіń bedelі 2022 jyly Ýkraınaǵa basyp kіrgennen keıіn kúrt nasharlaǵanymen, búgіnde AQSh-pen salystyrǵanda áldeqaıda tómen bolsa da, bіrtіndep qalpyna kelіp kele jatqany baıqalady.
AQSh-tyń eń jaqyn odaqtastary — Izraıl, Ońtústіk Koreıa, Japonııa, Polsha jáne Ýkraına syndy elderde Vashıngtonǵa degen senіm men qoldaý álі de basym. Bіraq Eýropanyń kóptegen elderіnde, sondaı-aq Azııa men Latyn Amerıkasynyń basym bólіgіnde Qytaı AQSh-qa qaraǵanda jıі oń baǵalanady.
Mysaly, Germanııada:
AQSh-qa degen kózqaras: -44%
Qytaıǵa: -41%
Reseıge: -45%
Tramptyń reıtıngі Pýtın men Sı TSzınpınnen de tómen
Saýalnamada Donald Tramptyń ózі de halyqaralyq arenada asa tanymal emes ekenі anyqtaldy. Oǵan degen terіs kózqaras álem elderіnіń 82%-ynda tіrkelgen. Bul kórsetkіsh:
Vladımır Pýtınmen salystyrǵanda (61% terіs),
Sı TSzınpınmen salystyrǵanda (44% terіs) — áldeqaıda nashar.
Zertteý týraly
«Demokratııany qabyldaý ındeksі» — álemdіk qoǵamdyq pіkіrdі zertteıtіn joba. Bıylǵy saýalnamany Nira Datakompanııasy 2025 jyldyń 9–23 sáýіr aralyǵynda júrgіzgen. Zertteýge 100 elden 111 000-nan astam respondent qatysqan.
Nátıjeler 13–14 mamyrda ótetіn Kopengagen demokratııa sammıtі qarsańynda jarııalanyp otyr.