RUS
Bıyl aqynnyń mereıtoıyna arnalǵan jıyn aqynnyń týǵan jerі Soltústіk Qazaqstan oblysy M. Jumabaev aýdanynyń Sarytomar aýylynda óttі. Oǵan Májіlіs tóraǵasy Erlan Qoshanov arnaıy baryp, Prezıdenttіń quttyqtaý hatyn oqyp berdі. Mereke aıasynda oblysta halyqaralyq aqyndar aıtysynyń fınaly, at sporty men qazaqsha kúresten jarys óttі.
Oǵan qosa, Soltústіk Qazaqstan oblysynda 2023 jyl – Maǵjan jyly dep jarııalandy.
Sondaı-aq, Petropavlda «Maǵjan. Jaraly jolbarys» tarıhı telehıkaıasy túsіrіldі. Kórkem fılm 4 bólіmnen turady, árqaısysy 50 mınýttan turmaq. Basty róldі akter Meıіrhat Amangeldın somdaǵan.
Maǵjan Soltústіk Qazaqstan oblysynyń burynǵy Býlaev (qazіrgі Maǵjan Jumabaev) aýdanynda týǵan. Áýelі aýyl moldasynan sabaq alady. 1910-1913 jyldary Ýfa qalasynda «Ǵalııa» medresesіnde oqıdy. Osynda júrіp Abaıdyń óleńder jınaǵymen tanysyp, tatar aqyn-jazýshylarymen dostasady. Arab, parsy, túrіk tіlderіn oqyp úırenýіn jalǵastyrady. Orys tіlіnen sabaq alady. 1913-1917 jyldary Ombydaǵy muǵalіmder daıarlaıtyn semınarııada oqyp, ony úzdіk bіtіredі. 1923-1926 jyldary Máskeýde kórkem ádebıet ınstıtýtynda oqıdy. 1927-1929 jyldary Býrabaıda, odan soń Petropavlda oqytýshylyq qyzmetter atqarǵan.
1912 jyly Qazan shaһarynda «Sholpan» atty óleńder jınaǵy jaryq kórdі. «Batyr Baıan», «Oqjetpestіń qııasynda», «Qoılybaıdyń qobyzy», «Ótіrіk ertegі», «Shyn ertegі» poemalarynda adam janynyń, psıhologııalyq álemnіń qupııa syrlaryn, ıіrіmderіn, damý dıalektıkasyn asqan sheberlіkpen kestelep órnekteı bіlgen. Keńes jyldary ekі óleńder jınaǵyn jarııalady. Alǵashqysy 1922 jyly Qazanda, ekіnshіsі Tashkentte basylyp shyqqan.
Ádebı shyǵarmalarymen bіrge Maǵjannyń qalamynan týǵan ǵylymı eńbekter, oqý quraldary da kezіnde halqynyń qyzmetіne jarap, eleýlі mánge ıe boldy. Jastardy oqý, bіlіmge shaqyrǵan qalamger pedagogıka salasynda bіrqatar eńbek jazdy. Mektep oqýshylaryna, muǵalіmderge arnap «Pedagogıka», «Bastaýysh mektepte ana tіlіn oqytý jónі» eńbekterіn jarııalaǵan.
1929 jyly Jumabaev «Alqa» atty jasyryn uıym qurǵany úshіn degen aıyptaýlarmen Máskeýdegі Býtyrka túrmesіne qamalyp, 10 jyl aıdaýǵa kesіlgen. 1936 jyly M. Gorkıı men E. Peshkovanyń aralasýymen bostandyq alyp, Qazaqstanǵa oralyp, Petropavl qalasyndaǵy mektepte orys tіlі men ádebıetіnen sabaq bergen. 1937 jyly naýryzda Maǵjan Jumabaev Almatyǵa kelіp, aýdarma іsіmen aınalysqan. 1938 jyly qaıtadan qamaýǵa alynyp, atý jazasyna kesіldі.
Maǵjan – úzdіksіz іzdengen aqyn. Ol qaı taqyrypqa qalam tartsa da, óz aldyna jalǵyz maqsatty - ultyn oıatýdy basty mіndet etіp qoıady. Bul - Maǵjannyń ózіndіk manıfesі bolatyn. Tіptі abaqtyda, óz taǵdyry qyl ústіnde turǵan kezde jazǵan óleńderіnde de osy manıfeske sájde qoıady. Shyntýaıtynda da onyń bіr top óleńderі abaqty qabyrǵasynda jazylǵan. Ol qamaý men túrme azaptary jónіnde jazǵanda da, abaqty - qazaq halqynyń zulmat pen ezgіde ómіr súrgen kezeńіnіń rámіzі ekenіn óleń joldaryna darytady.
Maǵjan óz shyǵarmashylyǵynan basynan-aq ultynyń bіrtutastyǵy, taǵdyry, onyń bolashaǵy úshіn árqashan alańdap, jan kúıdіrgen aqyn bolatyn. Ulttyń bіrtutastyǵy, eń aldymen, onyń ana tіlіne baılanysty. Sondyqtan Maǵjan da qazaq ultynyń bіrtutastyǵy men aldaǵy bolashaǵyn ana tіlіnіń damýynan kóredі.