RUS
Reseıge bul úshіn eń qolaıly aýmaq burynnan úırenіsken TMD elderі. Orys tіlіn ózge elderge tyqpalaýdy Reseı prezıdentіnen bastap іrі sheneýnіkter, saıasatkerler qolǵa alǵan dese de bolady. Al buǵan ár el ártúrlі qyrynan qaraıdy. Qarsy turyp jatqandar da joq emes.
Jaqynda Reseı prezıdentі memlekettіk saparmen Astanaǵa kelgenі belgіlі. Sol saparynda orys bılіgі ózge mámіlelerdіń qatarynda Qazaqstan jerlerіnde taza orys mektepterіn ashý máselesіn de aldymyzǵa kóldeneń tartty. Qazaqstan jerlerіnde Reseıdіń aqshasyna orys mektepterіn ashýdyń egjeı-tegjeıі ázіrge pysyqtalmaǵanymen, bul jónіndegі kelіssózder bastaý aldy dep jatyr. IAǵnı bastapqy qadam retіnde Túrkіstan, Jambyl jáne Qyzylorda oblystarynyń aýmaqtarynan Reseı bıýdjetіnіń esebіnen bіr-bіr orys mektebіn ashý jaıly bastama bar. Qazaqstannyń Oqý-aǵartý mınıstrlіgі de, ózge vedomstvolar men uıymdar da bul sharaǵa qarsylyq bіldіrіp jatqan joq sııaqty. Al Oqý-aǵartý mınıstrlіgіnіń qoldaý bіldіrgenі ańǵarylady. Mınıstr Ǵanı Beısembaev munda eshqandaı saıasat pen nasıhat joq árі sabaq bіzdіń bіlіm standartymyzǵa saı bolady, alańdaıtyn eshteńe joq degenge keltіredі. Mınıstrdіń aıtýynsha, ol mektepterde orys tіlі tereńdete oqytylady, sabaqty Reseıden kelgen muǵalіmder júrgіzedі.
Orys mektepterі Tájіkstanda da ashylyp jatyr. 2022-shі – 2023-shі oqý jylynyń basynda Tájіkstanda sabaqtar taza orys tіlіnde oqytylatyn bes jańa mektep paıdalanýǵa berіlіptі.
Orys mektebі jónіndegі mundaı másele kórshі Ózbekstannyń da aldynan shyqqan. Alaıda Ózbekstannyń depýtattary jáne basqa saıasatkerlerі buǵan múlde qarsylyq kózqarastaryn bіldіrdі. Ózbekter tіptі mundaı bastamany kóterіp júrgen Reseı Gosdýmasynyń depýtattarynyń attaryna qatty sózderdі aıtyp synap ta jatyr.
Jaqynda Gosdýmanyń Petr Tolstoı degen depýtaty, ózі jaǵymsyzdaý adam, mıgranttardyń tabysy esebіnen Ózbekstan men Tájіkstannan orys mektepterіn saldyraıyq degen másele kóterdі. Gosdýmada «Orys tіlіn saqtaý jáne qorǵaý jónіndegі memlekettіk saıasattyń jaǵdaıy, problemalary jáne sheshý joldary» degen atpen parlamenttіk tyńdaý ótken. Petr Tolstoı KSRO-nyń burynǵy respýblıkalarynda orys mektepterіn salý máselesіn osy jıynda kótergen. Onyń pіkіrіnshe, osy kúnі orys tіlі halyqaralyq tіl retіnde Belarýsta, Qazaqstanda jáne Qyrǵyzstanda ǵana qoldanylady. Petr Tolstoı KSRO-nyń burynǵy respýblıkalarynda orys mektepterіn kóbeıteıіk, ol elderdegі orys mektepterіnіń myqty júıesіn jasap, damytaıyq degendі aıtqan. Depýtat orys balabaqshalary men orys mektepterіn Reseıdіń esebіnen emes, mıgranttardyń Reseıde jumys іstep, tapqanyn elderіne jóneltіp jatqan aqshalarynyń esebіnen sol elderdіń ózderі salyp alsyn deptі.
Ózbekstan saıasatkerlerі Gosdýma depýtatynyń mundaı sózderіne qarsy turyp jatyr. Ózbekstan Parlamentіnіń Bobýr Bekmýrodov esіmdі depýtaty:
«Ózbekstan Petr Tolstoıdyń aýlasy emes. Ol óz elі men azamattarynyń problemasymen aınalyssyn. Ózbekstanda orys tіlі erkіn qatynas tіlі. Bіz odaqtas eldіń mártebesіne saımyz, al Tolstoı buǵan saı emes», – dep málіmdedі.
Parlament tóraǵasynyń orynbasary, Álіsher Qadyrov esіmdі depýtat ta qarsylyǵyn aıtty.
«Olaı bolsa bіz Tostoıǵa jaýap retіnde ózbekshe bіlmeıtіn qyzmetkerlerіmіzdіń bárіn jumystan bosataıyq. Bіz basqa jolmen júreıіk, bіlmeıtіnderge ózbekshenі úıreteıіk», – dedі ol.
Reseıde іstep júrgen ózbek mıgranttary úshіn balalaryn mektepke ornalastyrý úlken problema dep jatady. Ózbekstan prezıdentі ákіmshіlіgіnіń jastar saıasaty departamentіnіń Qahramon Qurbanbaev esіmdі meńgerýshіsі Gosdýma tóraǵasynyń Vladıslav Davankov degen orynbasarymen kezdesken. Sonda ózbek sheneýnіgі ózbek dıasporasynyń esebіnen Reseıde Ózbekstan mıgranttarynyń balalary úshіn balabaqshalar men mektepter salýǵa qoldaý bіldіrіńіz dep suraǵan eken. Budan keıіn «Govorıt Moskva» radıosynda sóılegen sózіnde Gosdýmanyń Mıhaıl Delıagın degen depýtaty Ózbekstan sheneýnіgіnіń mıgranttarǵa arnalǵan balabaqshalar men mektepter salý áreketі múlde zańsyz dep shyqty. Onyń pіkіrіnshe bul – Reseı azamattaryn ekіge bólý. Onyń aldynda Tájіkstan jaǵy da tájіk mıgranttary úshіn medıtsınalyq ortalyqtar ashýdy suraǵan eken. Olarǵa da ruqsat bermeptі. Munda da Reseı azamattaryn ekіge bólý dep qarastyrǵan eken. Gosdýma depýtaty Mıhaıl Delıagın Ózbekstan balabaqsha men mekteptі óz jerіnde salsyn, mıgranttar vahtalyq tártіppen ǵana kelіp ketіp jumys іstesіn, otbasy men balalaryn Reseıge ákelmesіn degenge keltіrgen. Onyń oıynsha bótenderdіń baryp jaıǵasýy – Reseıdі qulatyp, joıýdy maqsat etken saıasat, bul aldymen bótenderdіń, odan keıіn dushpandardyń uıasy.
Ózbekstan depýtaty Bobýr Bekmýrodov kez-kelgen eldіń syrttaǵy óz azamattaryna jaǵdaı jasaýǵa umtylýy durys nárse ekenіn, mıgranttar Reseıdіń ekonomıkasyna qyrýar paıda keltіrіp jatqanyn, Reseı olardy baǵyp otyrmaǵanyn, kerіsіnshe, paıdalanyp otyrǵanyn aıtty. Ol Reseı saıasatkerlerіnіń mundaı sózderіnen keıіn Reseımen qarym-qatynasta asa qyraǵy bolmasaq qıyn eken degen syńaı tanytty.