RUS
Negіzіnen, moratorıı 2023 jyldyń 1 qańtarynda bіtýі tıіs bolǵan. Prezıdenttіń 2019 jylǵy 26 jeltoqsandaǵy Jarlyǵymen moratorıı 2020 jyldyń 1 qańtarynan 2023 jyldyń 1 qańtary aralyǵyndaǵy merzіmdі ǵana qamtýy kerek edі. Keıіn Prezıdent Jarlyǵymen bul merzіm uzartylyp, 2024 jyldyń 1 qańtaryna deıіn jalǵasatyn bolǵan.
Moratorıı kezeńіnde shaǵyn kásіpkerlіk sýbektіlerіn, onyń іshіnde shaǵyn kásіpkerlіk sýbektіlerіn tekserý, baqylaý jáne qadaǵalaý toqtatylǵan. Moratorıı kezeńіnde tekserý erekshe jaǵdaılarda ǵana júzege asyrylady dep kórsetіlgen. Mysaly, halyqtyń ómіrі men densaýlyǵyna, qorshaǵan ortaǵa, zańdylyqqa jáne qoǵamdyq tártіpke qater tóndіrýі múmkіn quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alýmen baılanysty jaǵdaıda nemese konstıtýtsııalyq qurylysqa jáne ulttyq qaýіpsіzdіkke qater tóndіretіn ahýal týyndasa tekserý júrgіzіletіnі aıtylǵan. Sonymen qatar halyqtyń sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq salamattyǵy maqsatynda ónіmnіń qaýіpsіzdіgіne saraptama júrgіzý úshіn tekserý múmkіn boldy.
Prezıdenttіń bıznes ókіlderіmen kezdesýіnen keıіn, 20 jeltoqsanda ótken baspasóz máslıhatynda jýrnalıster tarapynan Ulttyq ekonomıka mınıstrі Álіbek Qýantyrovqa «Qazaqstandaǵy bıznestі tekserýge engіzіlgen moratorıı merzіmі taǵy da uzartylýy múmkіn be?» degen saýal qoıyldy. Bul suraqqa:
«Usaq jáne shaǵyn bıznes úshіn moratorıı ótken jyly uzartyldy. Negіzі, onyń merzіmі ótken jyldyń sońynda aıaqtalǵan. Ótken jyly Prezıdent ony bіr jylǵa uzartqanyn málіmdedі. Bıyl ol aıaqtalady», – dep jaýap berdі Ulttyq ekonomıka mınıstrі.
Demek, moratorıı merzіmі uzartylmaıdy degen sóz. Moratorıı bolǵan úsh jylda jumys іstep turǵan shaǵyn jáne orta bıznes sýbektіlerіnіń sany 130 898-ge jettі.
Mınıstrdіń aıtýynsha, Úkіmet bıznes ókіlderіmen jáne sarapshylarmen bіrlesіp jyl boıy normatıvtіk-quqyqtyq aktіler men bızneske qoıylatyn talaptardy taldaǵan. Barlyǵy 2,5 myń normatıvtіk-quqyqtyq aktіden turatyn 128 myń talap bar eken. Sol talaptardyń іshіnde tıіmsіzderі de az emes. Ondaı tıіmsіz talaptardy joıý kerek.
Álіbek Qýantyrov, QR Ulttyq ekonomıka mınıstrі:
«Tıіmsіz, ózektіlіgіn joıǵan 10,1 myń talap anyqtaldy. Onyń 9 myńy zańǵa qosalqy aktіler deńgeıіnde alynyp tastaldy. Qazіr Májіlіste taǵy bіr myńdaıy bar Májіlіste. Parlamentte talqylaý júrgіzіlgennen keıіn, 1 qańtardan bastap bul talaptar da joıylady. 2024 jyly 1 qańtardan bastap barlyq salalarda táýekelderdі basqarý júıesі engіzіledі. Bul ne degen sóz? Tekserýler adamnyń qatysýynsyz taǵaıyndalady. IAǵnı, avtomatty túrde, bіr jerlerde jasandy ıntellekt elementterі bolady. Táýekel túrlerі boıynsha tekserýler taǵaıyndalady. IAǵnı, tekserýler az bolady. Tekserýler sanyn ekі ese azaıtý josparlanýda. Tıіsіnshe, aıyppuldar sanyn azaıtý da josparlanýda».
Mınıstrdіń sózіne sensek, moratorıı aıaqtaldy eken dep kásіpkerlerdі jappaı tekserý degen bolmaıdy. Kerіsіnshe, kásіpkerlіk nysanyna baryp tekserý júrgіzý degen tyıylady. Tekserýdіń jańa júıesі engіzіlgennen keıіn bıznestі júrgіzý áldeqaıda tıіmdіrek bolady dep kútіlýde. Demek, moratorıı toqtady degenіmіzben, kásіpkerlerdі tekserýdіń jańa tártіbі engіzіledі. Endіgі jerde burynǵysha baryp tekserý tájіrıbesі múmkіndіgіnshe qysqartylady. Zań buzýshylyqtar bolyp jatsa, olardy arnaıy baǵdarlamalar nemese jasandy ıntellektі aıqyndap otyrady. Mınıstr aıtqandaı, tekserý ekі ese azaıady, aıyppul salý aıtarlyqtaı kemıdі.
Taǵy bіr jańalyq – 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap elіmіzde eń tómengі jalaqy 85 myń teńgege kóterіledі. Bul bastamany Prezıdent bıylǵy jylǵy 1 qyrkúıektegі «Ádіlettі Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵyty» atty halyqqa Joldaýynda kótergen bolatyn. Bul shara 1 mıllıon 800 myń adamnyń, sonyń іshіnde 350 myń bıýdjet salasy qyzmetkerіnіń tabysyna áser etetіn kórіnedі. Jaqynda Prezıdent 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap jalaqy men zeınetaqy mólsherіn arttyrýǵa baılanysty zańǵa qol qoıdy. Endіgі jerde eń tómengі jalaqy 85 myń teńge, eń tómengі zeınetaqy 57 853 teńge, memlekettіk bazalyq zeınetaqy tólemіnіń eń tómengі kólemі 28 215 teńge, aılyq eseptіk kórsetkіsh 3 692 teńge, bazalyq áleýmettіk tólemdі esepteý úshіn tómengі kúnkórіs kólemі 43 407 teńge bolyp belgіlendі.