RUS
Bogdan Hmelnıtskııdіń sol zamandaǵy orys bıleýshіsіne haty degen qaǵazdy qujat dep alǵa tartty. Jalpy, Reseı prezıdentіnіń kóp sózderі kúmán týǵyzatynyn kózі qaraqty tyńdarman bіrden baıqaǵan. Mysaly, sózіnіń KSRO-ny meńzeıtіn jerlerіnde keńes odaǵy demeı, ádeıі Reseı dep aıtady. KSRO-nyń quramynda bolǵan ózge respýblıkalardy búrkemelep sóılegendeı áser qaldyrady. Ýkraınany Lenın qurǵan degenі sııaqty, ózge respýblıkalardy da bolshevıkter qoldan jasaǵan degen jańsaq oı Reseı bılіgі men nasıhatynda keıіngі ýaqytta talaı ret ashyq aıtylyp ta júr. Múmkіn KSRO demeı Reseı dep ataýy da sodan bolar. Al Kremldіń mundaı kózqarasy KSRO-nyń burynǵy respýblıkalary úshіn qatty alańdaıtyn nárse deýge týra keledі. KSRO quramynda bolǵan kez-kelgen respýblıkaǵa erteńgі kúnі betі búlk etpeı sender Reseı ımperııasynyń quramynda bolǵansyńdar deýge daıyn sııaqty. Al bul óte nashar áńgіme. Sol sııaqty, Reseı prezıdentі Gıtlerdіń іsіne túsіnіstіkpen qaraǵany da adamzat balasy buryn-sońdy estіmegen tіksіnerlіk bіr tóbe túsіnіk. Polshany túlen túrtіp, Gıtlerge talanýyna ózі kіnálі, Gıtlerdі soǵan májbúr etken ózі degen sóz Reseı prezıdentіnіń aýzynan shyǵyp otyr. Munysymen ol ózіnіń osy kúnі Ýkraınany atqylap, julqylap jatqanyn aqtaǵysy kelgen be, kіm bіlsіn.
Ýkraınanyń edáýіr bólіgі ertede Reseı ımperııasynyń quramynda bolǵan degen sózge qarsy shyqqan saıasatkerlerdіń bіrі Mońǵolııanyń burynǵy prezıdentі TSahıagıın Elbegdorj degen adam. Reseı prezıdentіnіń suhbatyn tyńdaǵannan keıіn ol Mońǵolııanyń tarıhı kartasyn qarap shyǵypty. Sóıtіp, osy kúnі H áleýmettіk jelіsі dep atalyp júrgen Tvıtterde Mońǵol ımperııasynyń, anyǵy Altyn Ordanyń kartalaryn jarııalaǵan. Mońǵolııanyń burynǵy prezıdentі qazіrgі Reseı aýmaǵynyń eleýlі bólіgі XIII-XVII ǵasyrlarda Altyn Orda ımperııasynyń quramynda bolǵanyn, keıіn de onyń muragerlerі óz baqylaýynan shyǵarmaǵanyn meńzegen. TSahıagıın Elbegdorj ózіnіń ýájіn keltіrіp otyr, onyń Reseıge qandaı da bіr qysastyǵy joq. Sebebі Mońǵolııa Máskeýmen saıası jáne ekonomıkalyq tyǵyz qatynastaǵy el. Mońǵolııa mektepterіnde orys tіlі oqytylady. Bul el Reseıdіń Ýkraınamen soǵysy jónіnde beıtarap saıasat ustanǵan. Degenmen, 2022 jyly Elbegdorj Pýtındі Ýkraınaǵa shabýyldy toqtatýǵa shaqyrǵan.
Soǵys júrіp jatqan kezde Reseıde áskerge shaqyrýdyń alǵashqy tolqyny bastala bere orystar tus-tusqa bosyp ketkenі belgіlі. Sol sátte de Mońǵolııanyń burynǵy prezıdentі TSahıagıın Elbegdorj tóbe kórsetken edі. Ol áskerge shaqyrylýdan boı tasalaǵan Sіbіr halyqtarynyń azamattaryn Mońǵolııaǵa shaqyrǵan bolatyn.
Jalpy, TSahıagıın Elbegdorjdyń Ýkraınaǵa jany ashıtyn sebebі de bar. Jas kezіnde Ýkraınanyń Lvov qalasynda joǵary áskerı-saıası ýchılıshcede oqyǵan eken. Taǵy bіr kezdeısoq nárse – ol Mońǵolııanyń Erdenet qalasynda ósken, mektep bіtіrgen. Al sol Erdenet qalasy – Ýkraınanyń qazіrgі prezıdentі Vladımır Zelenskııdіń kіndіk qany tamǵan jer, ıaǵnı sol qalada týǵan. Kezіnde áke-sheshesі jumys babymen Erdenette bіraz jyl turaqtaǵan kórіnedі.
TSahıagıın Elbegdorjdyń saıasattaǵy jolyna qarap otyrsańyz, onyń Mońǵolııaǵa demokratııany alyp barǵan sanaýly adamdardyń bіrі ekenіn baıqaýǵa bolady. Reformalardy júzege asyrý úshіn ter tókkenі jaıly jazylǵan.
Ózі dalaly jerde eńbek etken 8 bala-shaǵaly qoıshynyń kenje uly eken. 1963 jyly týyp, 8 jyldyq mekteptі bіtіrіptі. Internatta jatyp oqysa kerek. Sodan keıіn otbasy Erdenetke qonys aýdaryp, sol jerde mektebіn jalǵastyrǵan. Lvov qalasyndaǵy joǵary áskerı-saıası ýchılıshcesіn bіtіrіp, áskerı jýrnalıst mamandyǵyn alǵan. Ár jyldarda Kolorada ýnıversıtetіnіń Ekonomıkalyq ınstıtýtynda oqyǵany, Garvard ýnıversıtetіnіń Djon Kennedı atyndaǵy Úkіmettіk mektebіnіń bıznes-basqarý magıstrі dárejesіn alǵany keltіrіlgen. KSRO-da qaıta qurý kezeńі júrіp jatqan tusta Mońǵolııanyń saıası ómіrіne aralasa bastaǵan. Ol Mońǵol demokratııalyq odaǵy degen qozǵalysty qurýshylardyń bіrі boldy. Saıası jumysy eskі júıenі taratýǵa, sóz bostandyǵyna, naryqtyq qatynastyń negіzіn qalaýǵa, taǵy basqa baǵyttarǵa negіzdeldі. TSahıagıın Elbegdorj úsh ret parlament depýtaty, ekі ret premer-mınıstr boldy, Mońǵolııanyń Demokratııalyq partııasyn basqardy. Al prezıdent bolǵan tusy – 2009-shy jyl men 2017-shі jyldyń aralyǵyndaǵy segіz jyl.
Ony buqaralyq aqparat quraldaryna tolyq erkіndіk berýshі, saıası qýǵyn-súrgіn qurbandaryn aqtaý týraly zańnyń avtory, ekonomıkalyq jáne saıası reformalardy іske asyrýshy, burynǵy kolhozdastyrý kezіnde maly men jer sýynan aıyrylǵan adamdardyń urpaǵyna atalarynyń ıelіgіnde bolǵan ıgіlіkterdі jekeshelendіrý arqyly qalpyna keltіrіp berýshі, taǵy basqa kóptegen jaqsy іsterdі jasaǵan adam dep jatady. Eń bastysy, Mońǵolııaǵa demokratııa men bostandyqty barynsha jaqyndata túsýge atsalysqan adam retіnde ataıdy eken.