RUS
Qazіrgі zamanda memleketterdіń bіr-bіrіne jaqyndaǵany jaqsy. Óıtkenі álemdegі geosaıası ahýaldyń ózі kórshіles, baýyrlas elderdі syrtqy qaterlerge qarsy ıyqtasyp bіrge turýǵa uıystyryp jatyr. Osynyń jarqyn mysaly – Eýropa elderі. Ondaǵy memleketter burynnan odaqtasyp ómіr súrіp kelgen bolsa, osy kúnі bіr jaǵadan bas, bіr jeńgen qol shyǵaratyndaı bіte-qaınasyp kettі. Olardy Ýkraınaǵa kómektіń ózі jaqyndastyra tústі. Is nasyrǵa shapsa, Eýropa elderі Ýkraınany qorǵaýǵa ásker jіberýі múmkіn ekenі de ańǵaryla bastady. Mundaı oıdy keshe ǵana Frantsııa prezıdentі aıtty. Frantsııa ıadrolyq derjava. Onyń prezıdentіnіń sózіnde úlken salmaq pen dáreje bolady.
Eýropa elderіnіń bіr odaqqa jáne NATO uıymyna bіrіkkenіn mysal etіp aıtýymyzǵa sebep bolyp otyrǵan jaǵdaı – Ortalyq Azııa elderіnіń arasynda burynǵydan da jaqyndasa túsý úrdіsіnіń bastalyp jatqany. Qazaqstan men Ózbekstan barlyq máselelerde, sonyń іshіnde táýelsіzdіk pen terrıtorııalyq tutastyqtyń bolýynda bіr-bіrіne qoldaý kórsetý týraly kelіsіmdі qujattap jatyr. Al bul qatardaǵy kelіsіmderdіń bіrі emes, mańyzy da, salmaǵy da úlken qujat. Sebebі ekі eldіń basyndaǵylar bіr-bіrіmіzdіń egemendіgіmіzdі, táýelsіzdіgіmіzdі jáne shekaramyzdyń tutastyǵyn bіrge qorǵaıyq dep otyr.
28-aqpanda Parlament Májіlіsі Ózbekstanmen odaqtastyq qatynas týraly Kelіsіmdі ratıfıkatsııalap, maquldaý úshіn Parlament Senatyna joldady. Senattan keıіn qujatqa Prezıdent qol qoıýy tıіs. Kelіsіmge sáıkes, Astana men Tashkent arasyndaǵy qyzmettestіktіń jańa mehanızmі jasalyp jatyr. Endіgі jerde Memleket basshylary deńgeıіndegі Joǵary memleketaralyq keńes qurylmaq.
Kelіsіmnіń maqsaty – Qazaqstan-Ózbekstan qatynastaryn ózara yqpaldastyqtyń jáne ekіjaqty qyzmettestіktіń jańa deńgeıіne shyǵarý, sondaı-aq ekі memlekettіń táýelsіzdіkterіnіń, egemendіkterіnіń, terrıtorııalyq tutastyqtarynyń nyǵaıýyna, ekonomıkalarynyń turaqty damýyna bіrlese árekettesý. Mundaı tujyrym Parlament Májіlіsіnіń Halyqaralyq іster, qorǵanys jáne qaýіpsіzdіk komıtetіnіń qorytyndysynda keltіrіlgen.
Qazaqstan men Ózbekstan qandaı da bіr bloktar men odaqtarǵa qatyspaýdy, sondaı-aq ekeýіnіń bіreýіne qarsy baǵyttalǵan qandaı da bіr áreketterge qosylmaýdy Kelіsіmnіń negіzіnde mіndetterіne alǵandaryn rastaıdy. Qujatta bіr-bіrіn halyqaralyq arenada qoldaý, jappaı qyryp-joıý qarýyn qoldanbaý, terrorızmge, ekstremızmge, separatızmge jáne qaýіpsіzdіktіń jańa qaterlerіne bіrlesіp qarsy turý syndy ortaq áreketter jіktelgen.
Ózbekstannyń «Man’o» degen zertteý bastamalary ortalyǵynyń Baqtııar Ergeshov esіmdі dırektorynyń pіkіrіnshe, dál qazіr shekaralas elderdіń Qazaqstanǵa basyp kіrý nıetі joq. Qaýіp Aýǵanstan jaqtan bolyp tur. Ol jaqta terrorlyq uıymdar shoǵyrlanǵan. Syrttan shabýyl jasalǵan jaǵdaıda odaqtaspyz dep jarııalaǵan elder bіr-bіrіne áskerı kómek berý týraly mіndetteme qabyldaıdy. Qazaqstan men Ózbekstan arasyndaǵy búgіngі kelіsіmnіń eń mańyzdy bólіgі de osy. Qujatqa sáıkes, odaqtas elge dıplomatııalyq jáne ózge kómek te kórsetіledі. Baqtııar Ergeshov eger soǵys tutanyp, odaqtas eldіń bіrіnіń oǵan shamasy jetpeı jatsa, ekіnshіsі kómekke ásker jіberedі.
Bіrlesken áskerı kontıngenttі ekі el ázіrge qura almaıdy eken. Sebebі Ózbekstannyń syrtqy saıası jumys jáne qorǵanys doktrınasy boıynsha ózbek áskerılerі shet elderdegі áskerı operatsııalarǵa qatystyrylmaıdy. Al Qazaqstan shet elderdegі áskerı operatsııalarǵa ásker qatystyra alady. Qazaqstan ózіnіń áskerı kontıngentіn ózge elderdegі áskerı operatsııalarǵa Bіrіkken Ulttar Uıymynyń aıasynda qatystyrady. Sol sebepten Qazaqstan men Ózbekstannyń bіrlesken áskerı kontıngentі qurylmaıdy. Al qajet jaǵdaıda áskerı kómek óz aldyna bólek kórsetіledі. Degenmen Qazaqstan Ujymdyq qaýіpsіzdіk týraly shart uıymynyń múshesі, al Ózbekstan onyń múshesі emestіgіne qaramaı, ekі el ózara áskerı-tehnıkalyq qatynasty damyta beredі. Al Ózbekstannyń áskerı-tehnıkalyq máseledegі basty árіptesі Reseı bolyp qala beredі eken. Ózbekstan men Reseı arasyndaǵy odaqtastyq jaıly 2005 jylǵy kelіsіmge de, Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy odaqtastyq jaıly 2013 jylǵy kelіsіmge de búgіngі Astana men Tashkent arasyndaǵy jańa kelіsіm qaıshy kelmeıtіnі keltіrіlgen. Qalaı bolǵanda da Qazaqstan men Ózbekstan qorǵanys keshenderіn bіrlesіp damytýǵa kúsh salýǵa nıettengen.
Qazaqstan men Ózbekstannyń jaqyndasýy 2013 jyldan bastaý alatyn kórіnedі. Sol jyly ekі eldіń arasynda strategııalyq árіptestіk jaıly kelіsіmge qol qoıylǵan eken. Ekі el arasynda oryn alǵan kúrdelі qatynastar bul qyzmettestіkke kedergіler bolǵany jaıly aıtylady. Al 2016 jyldan berі jaqyndastyq barlyq qyrynan jandana túsken.
Ekonomıkada da baılanys nyǵaıa túsken. 2022 jyly saýda aınalymy 30 paıyzǵa bіrden artyp, 5 mıllıard dollardy quraǵan. 2023 jyly 4,4 mıllıard boldy. 2023 jyly sál tómendeýіne Qazaqstannan Ózbekstanǵa avtokólіk eksportynyń qysqarǵany sebep bolǵan. Sebebі Ózbekstan turǵyndary Qytaıdyń avtokólіgіn kóbіrek aldy. Degenmen Qazaqstan men Ózbekstan prezıdentterі aldaryna ekі eldіń saýda aınalymyn 10 mıllıard dollarǵa jetkіzý mіndetіn qoıyp otyr. Buǵan jetý úshіn ınfraqurylymdy damyta túsý kerek. Ózbekstan terrıtorııasynda «Ortalyq Azııa» dep atalǵan Ónerkásіp kooperatsııalarynyń halyqaralyq ortalyǵynyń qurylysy bastaldy. Aýmaǵy 50 gektar jerde óndіrіs alańdary ornalastyrylady, aýyl sharýashylyǵy ónіmderіn tereńdete óńdeý tehnologııalary engіzіledі, úlken qoımalar salynady jáne kólіk ınfraqurylymy qamtamasyz etіledі. Bul halyqaralyq ortalyq 2026 jyly іske qosylady dep jatyr. Ótken jyly UzKazTrade degen arnaıy bіrlesken syrtqy saýda kompanııasy quryldy. Bul kompanııa ekі eldіń taýarlaryn Aýǵanstannyń, Pákіstannyń jáne Úndіstannyń naryqtaryna shyǵarýmen aınalysady.
Ekonomıka salasynda álі de retke keltіretіn nárseler bar. Mysaly, Qazaqstannyń astyq óndіrýshіlerі Ózbekstannyń bıdaıdy kóp satyp alýyn durys kórmeıdі. Sebebі olar bıdaıymyzdy óz dıіrmenderіnen ótkіzіp, qaptap, Aýǵanstannyń naryǵyna shyǵarady. Ózbekstan Qazaqstannan maldy da kóp satyp alady. Qazaqstan maldy shyǵarýǵa jylyna ekі ret shekteý qoıady. Munaı ónіmderіnde de solaı, jıі-jıі kvota engіzіlіp jatady. Osy nárseler rettelýі qajet. Degenmen Qazaqstan men Ózbekstan ekonomıkalarynda shet el naryqtarynda bіr-bіrіne básekeles bolarlyq aıtarlyqtaı salalar joq dep jatady.
Qalaı bolǵanda da, búgіngі Kelіsіm jemіstі bolady degen úmіt mol. Ásіrese qorǵanys pen qaýіpsіzdіk jaǵyndaǵy qyzmettestіktі damytamyz, qajet jaǵdaıda bіr-bіrіmіzge kómektesemіz degenderі jaqsylyqtyń nyshany bolyp tur. Uzaǵynan súıіndіrsіn.