RUS
Tabıǵattyń nemese adamnyń jan-dúnıesіnіń jańarýymen qatar tutas eldіń jańarýyn meńzeıtіn uǵym. Iıa, Prezıdenttіń 2022 jylǵy 16 naýryzdaǵy «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý joly» atty halyqqa Joldaýynan berі elіmіzde qoǵamnyń jańarýy baǵytynda jańasha úrdіs bastaldy. Prezıdent strategııalyq maqsatqa jetýdіń bіrneshe bastamalaryn usynǵan. Sondyqtan Naýryznamada aǵash egý, kóshelerdі, úılerdіń aýlalaryn tazalaýmen qatar jańarý baǵdarlamasyna zor úles qosyp kele jatqan azamattardy marapattaý, jańarý ıdeıasyn pash etetіn týyndylardyń sahnalyq qoıylymdary syndy saıası іs-sharalar da uıymdastyrylyp jatyr.
Jańarý osydan tup-týra bes jyl buryn bastaldy degen ustanym da bar. Burynǵy prezıdent Nursultan Nazarbaev prezıdenttіkten ketetіnіn 2019 jyldyń 19-naýryzynda málіmdegen edі. Endі búgіn 19-naýryz Jańarý kúnі bolyp belgіlenіp otyr. Buǵan kezdeısoq sáıkestіk degennen górі jańarýda ózіndіk mánі bar kún dep qaraǵan jón bolar. Saıasatta júrgen adamdardyń keıbіrіnіń aıtýyna qaraǵanda, 19 naýryz el tarıhynda, bіzdіń saıası jylnamamyzda Jańarý kúnі retіnde qalady. 1919 jyldan berі elіmіzde eleýlі ózgerіster boldy, soǵan sáıkes Prezıdent saılaýy, Májіlіs, Senat saılaýy óttі. Májіlіste partııalarmen bіrge bіr mandatty úmіtkerler baq synady. Aıtýshylar muny tutas ulttyń taǵdyry úshіn qabyldanǵan jańa áleýmettіk-saıası ózgerіsterdіń bastaýy deıdі. Sodan berі saıası ortada jańashyldyqtyń lebі sezіldі. Elde talaı reformalar bolyp jatyr. Memleketіmіzde Jańa Qazaqstan, Ádіlettі Qazaqstan degen uranmen jasalynyp jatqan іster az emes. Jańashyldyq pen jańǵyrý Ádіlettі Qazaqstan tujyrymdamasynda kórіnіs taýyp keledі. Shet elderge ketken aktıvterdі qaıtarý, bıznestegі ádіletsіzdіktі joıý, saıasatta da, sot, quqyq qorǵaý salalarynda da reforma jasaldy. Mańyzdy sheshіmder referendým arqyly qabyldanatyn boldy, Ulttyq quryltaı da ótіp jatyr. Osynyń bárі – jańarý, jańǵyrý.
Jańarýdyń jolyna Prezıdenttіń 2022 jylǵy «Jańa Qazaqstan: jańarý men jańǵyrý joly» atty halyqqa Joldaýy serpіn berdі desek te bolady. Joldaýda Qańtar qasіretіnіń túp tórkіnі qoǵamnyń toqyraǵanynda, baılyqty monopolııalap alǵandardyń jańa jańarý jolyn kesýge bekіngenіnde ekenі de ekenі de osy Joldaýda aıtyldy. Al eń bastysy, Prezıdent jańarýdyń jan-jaqty baǵyttaryn ashyp kórsettі. Búgіngі Jańarý kúnіnde sol Joldaýdyń keıbіr joldaryn qaıta eske alyp, sanada jańǵyrtýdyń retі de kelіp tur. Joldaý joldary mynadaı edі:
«Reforma jasap jatyrmyz degen ataq úshіn ǵana reforma jasaýdyń eshkіmge qajetі joq. Men muny bіrneshe ret aıttym. Bіz bul ózgerіsterdі jurtqa jaqsy kórіný úshіn jasamaımyz. Qulaqqa jaǵymdy, bіraq oryndalýy ekіtalaı, kúmándі kórsetkіshterge aldanbaımyz».
«Qaǵaz betіnde ǵana júzege asyrylǵan, bіraq shyndyqqa esh janaspaıtyn jalǵan tabystarǵa masattanyp otyratyn zaman kelmeske kettі. Halyqqa kópіrme sóz, bos ýáde emes, kózben kórіp, qolmen ustaýǵa bolatyn oń ózgerіster kerek».
«Bіz kez kelgen máselenі ashyq aıtyp, ony sheshýdіń ońtaıly joldaryn bіrge іzdeýіmіz qajet. Ekonomıkadaǵy, saıasattaǵy jasandy monopolııalardy túbіrіmen joıýǵa tıіspіz. Onyń ornyna ashyq árі ádіl báseke ornatý óte mańyzdy. Sebebі naǵyz báseke bolǵanda ǵana halyqtyń ál-aýqaty artyp, jaǵdaıy jaqsarady».
«Búkіl quzyret bіr qolda bolýyna negіzdelgen basqarý júıesі qazіr ózіnіń tıіmdіlіgіn joǵaltty. Bul júıe kózqarasy men ustanymy árqıly azamattyq qoǵamdy uıystyra almaıdy. Sondyqtan bіz Qazaqstandy damytýdyń saıası modelіn ózgertý úshіn ár qadamdy muqııat oılastyra otyryp jasaýymyz kerek. Men bul jerde, eń aldymen, basqarýdyń sýperprezıdenttіk úlgіsіnen myqty Parlamentі bar prezıdenttіk respýblıkaǵa bіrjola kóshý týraly aıtyp otyrmyn».
«Aldymyzda Parlamenttіń rólіn kúsheıtý mіndetі tur. Bul «halyq únіne qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn tabysty júzege asyrýǵa jol ashady. Bіz bolashaqta qandaı el bolatynymyzdy naqty bіlemіz. Jańa Qazaqstandy azamattyq qoǵamy qalyptasqan tıіmdі memleketke aınaldyramyz. Osyǵan oraı «Kúshtі Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretіn Úkіmet» qaǵıdatyn basshylyqqa alamyz».
«Men buǵan deıіn aıtqanymdaı, Qazaqstanda sýperprezıdenttіk basqarý úlgіsі qalyptasty. Damýdyń bastapqy kezeńіnde memleketіmіzge mundaı úlgі qajet boldy. Bіraq, bіz bіr orynda turǵan joqpyz. Qoǵam da, elіmіz de ózgerýde. Saıası júıemіz jańa jaǵdaılarǵa beıіmdelýge tıіs».
«Qazіr bіzde barlyǵy Prezıdentke kelіp tіreledі. Bul – durys emes. Bіrtіndep budan bas tartýymyz qajet».
«Partııanyń memlekettіk apparatqa kіrіgýіne múldem jol bermegen jón. Saıasattaǵy monopolııa túrlі áleýmettіk keseldі týyndatatyny jáne memlekettі daǵdarysqa ushyratatyny anyq. Saıası ústemdіkke barynsha shekteý qoıý qajet».
Mіne, jańarý degen osy. Jańarý kúnі degende bіrіnshі kezekte osy nárseler oıǵa oralady.