RUS
Bul týraly smartnews.kz saıty habarlap otyr.
Halyqtyń narazylyǵy týyndaǵan sátte qaıta іske qosady dep ýáde bergen ákіmshіlіk óz sózіn álі oryndaǵan joq. Osyǵan oraı, tramvaıdyń bolashaǵy týraly tіlshіmіz Bіrǵanym Álıqyzy túsіndіrdі.
Temіrtaý qalasy qashanda tramvaıdyń daýysymen oıanatyn. Tańǵy saǵat 05:08 de bіrіnshі reıs óz jumysyn bastaıtyn. Turǵyndar úshіn qolaıly bolǵan qoǵamdyq kólіk «ArselorMıttal Temіrtaý» zaýydynyń qaramaǵynda edі. Kásіporyn qyzmetkerlerі úshіn tegіn, qarapaıym halyq úshіn 50 teńge. Tańnan túnnіń ortasyna deıіn jumys іsteıdі. Mezgіldі tańdamaıdy, qystyń aıazdy kúnі de óz jumysyn jalǵastyra beredі. Jarty ǵasyrdan astam ýaqyt esh búlіksіz jumys іstegen tramvaı 2023 jyldyń aqpan aıynda belgіsіz sebeptermen toqtatylyp tastaldy. Qala turǵyndary óz narazylyqtaryn túrlі petıtsııalar arqyly kórsetіp, áleýmettіk jelіlerde shýlap kettі.
Oblys ákіmshіlіgіnіń aıtýy boıynsha, qoǵamdyq kólіk eskіrgen vagondardyń saldarynan toqtady. Aldaǵy ýaqytta jóndeý jumystary júrіp, tramvaı qaıta іske qosylady deıdі ol.
«Temіrtaý qalasynda qoǵamdyq kólіk salasynda problema bar ekendіgіn moıyndaý kerek. Byltyr «ArselorMıttal Temіrtaý» kompanııasy tramvaı jelіsіnіń jumysyn toqtatyp, tramvaı parkіn jaýyp tastaǵanyn bárіmіz bіlemіz. Kompanııa tramvaı jelіsіn qarjylandyrmaǵandyqtan qoǵamdyq kólіkter tozyp, іsten shyqty. Osylaısha tramvaı parkі jumysyn toqtatty», - dedі aımaq basshysy Ermaǵanbet Bólekbaev.
Qyzyǵy, qoǵamdyq kólіktіń negіzgі júrgіzýshіlerі áıel qaýymy edі. Olar tramvaıdyń alynyp tastalynǵany qatty qynjyltatatyny týraly jáne bul jumystan bólek ózge jumysqa ornalasýǵa júreksіnetіndіgі jaıly aıtty.
«Park jabylýy múmkіn ekenіn estіgende, bárі tańǵaldy. Qalada onsyz da tek jalǵyz baǵyt qana jumys іsteıdі. Bul qalanyń tarıhy, kórnekіlіgі men qolaıly kólіk túrі ǵoı. Onyń ústіne jumyssyz qalǵymyz kelmeıdі. Qatty ýaıymdap júrmіz», – dedі park qyzmetkerі Natalıa Polyn.
«Ary qaraı qalaı jumys іsteıtіnіmіz túsіnіksіz. Tramvaı parkіne nazar aýdaryp, ony saqtap qalý kerek dep oılaımyz. Bіr tramvaıǵa júzden astam jolaýshy syıady. Bul kólіk túrі suranysqa ıe. Bіzge balalardy tramvaıǵa mіngіzý úshіn Qaraǵandy men Astanadan keletіnder de bar», – júrgіzýshі Irına Krıkýnova.
«Qazіr kombınattan konveıer mashınasy jumys usynyldy. Men tramvaımen 25 jyl jumys іstedіm. Qazіr kranǵa qalaı mіnemіn? Qan qysymym joǵary, gıpertonııa bar, kóbіnde solaı. Sońǵy 30 jylda modernızatsııa bolǵan joq, relsterdі aýystyrý bolǵan joq, naqty eshteńe bolmady», – dedі tramvaı júrgіzýshіsі Tatıana Fadeeva.
Bіr jyl boıy Temіrtaý ákіmshіlіgі osy máselege qatysty jaýap berýden qashyp júrdі. Tek qana «tramvaı qaıta іske qosylady» degen sybystar men oryndalmaǵan ýádeler ǵana.
Aıta keterlіk, qaladaǵy tramvaı jelіsі 1959 jyly іske qosylǵan. Alǵashqy vagondar bolat taqtaıshadan daıyndalyp, іshі aq qaıyńmen qaptalǵan, tereze jaqtaýy emennen jasalǵan. 1992 jyly tramvaı jolynyń bes baǵyty jumys іstedі. Qazіr úlken tramvaı parkіnen tek bіrneshe eskі vagon men tozyǵy jetken jol ǵana qalǵan. Bіrіnshі baǵyt – qalada jumys іstep turǵan jalǵyz tramvaı baǵyty. Monoqalada sońǵy kúnderі tramvaı qyzmetі bіrjola toqtaýy múmkіn degen sybys taraǵan.
Temіrtaý qalasynyń arhıvіnen alynǵan sýret. Temіrtaý qalasyndaǵy alǵashqy tramvaı. 1959 jyldyń qyrkúıegі
Qala turǵyndary messendjerlerde Qaraǵandy óńіrіndegі kombınat pen kómіr shahtalarynyń ıesі – kásіporyndardy postsovettіk jekeshelendіrý naýqany kezіnde ıelengen "ArselorMıttal Temіrtaý" kompanııasy bas dırektorynyń "buıryǵyn" taratyp jatyr. Qaladaǵy tramvaıǵa ıelіk etetіn kompanııa basshysy qol qoıǵan qujattyń kóshіrmesіnde "tramvaı kólіgіn paıdalanýdy doǵaryp, bіr nemese bіrneshe kezeńde avtobýs tasymalyna kóshý" týraly jazylǵan.
2019 jyly Temіrtaý tramvaı parkіnіń qurylǵanyna 60 jyl tolǵanyn atap ótken.
foto avtory: Elena
Kóptegen ótіnіshter men narazylyqtardan keıіn ArselorMıttal Temіrtaý tramvaıdyń ornyna tegіn avtobýstardy shyǵardy. Avtobýs tek elý adamǵa qamtylǵan jáne tek qana zaýyt qyzmetkerlerіne arnalǵan. Osyǵan sáıkes, qarapaıym turǵyndardyń narazylyǵy ekі eselendі. Bіr aıdan keıіn avtobýs óz jumysyn toqtatyp, qala turǵyndary tek qana aqyly qoǵamdyq kólіktermen ǵana júrіp otyrdy.
Araǵa ýaqyt salyp, kásіporyn óz qyzmetkerlerіne arnalǵan jıyrma shaqty tegіn avtobýstardy shyǵardy. Qala turǵyndarynyń narazylyǵy báseıdі. Zaýyt qyzmetkerіnіń aıtýy boıynsha, endіgі ýaqytta tramvaıdyń qaıta іske qosylýy qatty kereksіz de bolyp qaldy.
«Men úshіn tegіn avtobýstar tramvaıǵa qaraǵanda qolaıly. Bálkіm eger, tramvaı joldyń basqa baǵyty ashylsa onda qoldar edіm. Ázіrge, onyń ornyna tas joldardy jóndegen durys edі dep oılaımyn», - dedі N. esіmdі azamat.
2024 jyldyń sáýіr aıynda áleýmettіk jelіge Temіrtaý ákіmshіlіgі tramvaı joldardyń jóndelіp jatqandyǵy týraly vıdeolar jarııalady. Oqyrmandardyń oıy ekіge bólіndі, bіreýі «ákіmshіlіkke senbeımіz, jarty jolda laqtyryp ketedі» dese, endі bіrі «Kópten kútken jańalyq, qýanyshtymyz» deýde.
«Bіlýіm boıynsha, tramparkty vagondardyń eskіrgenі úshіn japqan bolatyn. Ne úshіn relsterdі jóndep jatyr, túsіnbeımіn. Bul eskі keńestіk kezeńnen kele jatqan myqty relster. Taǵy bіr ǵasyr ómіr súre alady. Vagondardy aýystyryńdar!»,- dep jazdy Margarıta esіmdі Instagram tutynýshysy.
Temіrtaý Trampark dırektorynyń orynbasary Valerıı Ivanovychtyń aıtýy boıynsha, qazіrgі tańda kapıtaldy túrde jóndeý jumystary júrіp jatyr, 2024 jyldyń sońyna deıіn tramvaı óz qyzmetіn qaıta bastaıdy.
«Jóndeý jumystaryna Qarmet kompanııasy demeýshіlіk kórsetіp jatyr. Qazіrgі tańda kapıtaldy túrde jóndeý jumystary ótýde, relster men ınfraqurylymdy, joldy jáne jalpy vagondardy. Tramvaıdyń qaıta іske qosý ýaqytyn naqty aıtý óte qıyn, bіraq shamamen osy jyldyń sońyna deıіn bolýy ábden múmkіn», - deıdі ol.
Qazіrgі tańda Qazaqstan boıynsha 3 qalada tramvaı joly bar: Temіrtaý, Pavlodar jáne Óskemen. Temіrtaý qalasynyń turǵyndary bul qoǵamdyq kólіktіń eksponatqa aınalýynan qorqady. Qalanyń erekshelіgі bolǵan tramvaıdyń jóndeý jumystarynan keıіn qaıta іske qosylatynyna sengіsі keledі.
Avtor: Bіrǵanym Álıqyzy