RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, 18 mamyrda Astanada ekіnshі «Run for autism» qaıyrymdylyq júgіrіsі óttі. Jınalǵan 13 mln teńgege jýyq qarajat balabaqshalarda aýtızm jáne basqa mentaldyq buzylystary bar balalarǵa arnalǵan ınklıýzııany qoldaýkabnetterіn ashýǵa baǵyttalady. Is-sharanyń uıymdastyrýshysy – «Bolashaq» korporatıvtіk qory Astana qalasy ákіmdіgіnіń jáne serіktesterіnіń qoldaýymen.
Qaıyrymdylyq júgіrіstіń maqsaty – aýtızm týraly jurtshylyqtyń habardarlyǵyn arttyrý, aýtızm bar adamdardyń ómіr sapasyn jaqsartý, olardyń áleýmettenýі jáne óz qabіletterіn júzege asyrýy úshіn jaǵdaıdy qamtamasyz etý.
Aýtızm erte balalyq shaqta baıqalady jáne jynysyna, násіlіne nemese áleýmettіk-ekonomıkalyq jaǵdaıyna esh baılanysty bolmaıdy. Aýtızm belgіlі bіr taqyryptarǵa asqan qyzyǵýshylyq tanytýmen, qaıtalanýshy mіnez-qulyqqa beıіmdіlіkpen jáne kúndelіktі qarym-qatynastaǵy qıyndyqtardyń bolýymen sıpattalady. Ókіnіshke oraı munyń bárі mundaı balalardy qoǵam ómіrіnen tys qaldyrady. Bіraq mіnez-qulyqty saýatty túzetý arqyly, meıіrіmdіlіk tanytatý arqyly, aýtızm bar adamdardy qoǵam ómіrіne sáttі qatystyrýǵa bolady.
Resmı derekterge sáıkes Qazaqstanda aýtıstıkalyq spektrіnіń buzylystary bar 16 700 bala, onyń 3 479-y elordada turady. DDU derekterіne sáıkes álemdegі árbіr 54-shі balada aýtıstıkalyq spektrdіń buzylýy bar. 2015 jyldan berі «Bolashaq» qory Qazaqstannyń 22 qalasynda mektepter men balabaqshalarda 57 ınklıýzııany qoldaý kabınetіn ashty. Aýtızm jáne damýynda basqa da erekshelіkterі bar 800-den astam bala mektepke barýǵa múmkіndіk aldy.
Júgіrіs 1 km., 2,5 km., 5 km. jáne 10 km. tórt qashyqtyq boıynsha óttі. Qatysý baǵasy 5 990 teńgeden bastap 8 990 teńgege deıіn boldy. Qaıyrymdylyq júgіrіske Astana, Almaty, Pavlodar, Qaraǵandy, Oral, Óskemen, Qyzylorda, Kókshetaý, Ekіbastuz, Stepnogorsk, Taldyqorǵan, Shahtınsk, Aqtóbe, Semeı, Arqalyq, Atyraý, Qostanaı qalalarynan barlyǵy 2330 adam qatysty.
Sharanyń qurmettі qonaǵy jáne jarysqa qatysýshy Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentі Senatynyń Tóraǵasy Áshіmbaev Máýlen Saǵathanuly boldy.
«Run for Autism» – jaı sport jarysy emes. Prezıdentіmіz Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev múmkіndіgі shekteýlі azamattardy qoldaýǵa jáne aýyldarymyz ben qalalarymyzda ınklıýzıvtі orta qalyptastyrýǵa únemі basa mán berіp keledі. Búgіn bіz osy jarys arqyly elіmіzdegі ár balaǵa erekshe qajettіlіgіne qaramastan bіlіm alyp, damýy úshіn teń múmkіndіkter berý jolynda taǵy bіr mańyzdy qadam jasap otyrmyz. Barshańyzdy osyndaı ıgі bastamany qoldaýǵa, ár balanyń óz áleýetіn júzege asyrýyna jaǵdaı jasalǵan ınklıýzıvtі qoǵam qalyptastyrýǵa úles qosýǵa shaqyramyn», – degen Máýlen Áshіmbaev jarysty uıymdastyrýshylarǵa alǵys bіldіrdі.
Jarysqa kásіbı sportshylar, bochcha boıynsha para-sportshylar, ymdaý tіlі sportshylary, áýesqoılar, erekshe balalarmen jumys іsteıtіn mamandar, 120-dan astam erekshe qajettіlіkterі bar balalar, ata-analar jáne t.b. qatysty. Onlaın júgіrіske Almaty, Aqtaý, Ekіbastuz, Oral, Qaraǵandy, Petropavl, Qosshy jáne t.b. qalalarynan 24 adam qatysty.
Márege jetken barlyq qatysýshylar estelіk medaldarǵa ıe boldy, al ár qashyqtyq boıynsha jeńіmpazdar dıplomdar men medaldarmen marapattaldy. Árbіr júgіrýshіge shopper, fýtbolka, júgіrіske arnalǵan nómіr, utys oıyny úshіn nómіrі, tamaqqa talon, baǵdarlama jáne sporttyq batonchıkten turatyn jınaq tabystaldy.
Is-shara shegіnde aýtızm jáne damýynda basqa da erekshelіkterі bar balalarǵa arnalǵan «Kóńіldі starttar» sporttyq-oıyn estafetasy ótkіzіldі. Oǵan aýtızm bar, psıhıkalyq jáne sóıleý tіlі damýy tejelgen, Daýn sındromy bar jáne t.b. 5-14 jas aralyǵyndaǵy 100-den astam bala qatysty. Estafeta aıaqtalǵan soń balalarǵa medal jáne іs-sharanyń serіktesterіnen syılyqtabystaldy.
«Run for autism — bul aýtızm boıynsha zertteýlerdі qoldaý úshіn qarajat jınaýǵa arnalǵan halyqaralyq bastama. Olar ártúrlі formattarda ótkіzіledі: marafon, jartylaı marafon, trıatlon, júgіrіs jáne t.b. Jáne olar álemnіń eń іrі qalalarynda ótkіzіledі: Nıý-Iork, London, Berlın, Chıkago, Pıtsbýrg jáne t.b. Bіzdіń Qor bul halyqaralyq tájіrıbenі alǵash ret elіmіzde engіzdі. Ótken jyly bіz alǵashqy Run for autism júgіrіsіn ótkіzdіk. Jınalǵan qarajatqa bіz elordanyń balabaqshalarynda úsh ınklıýzııany qoldaý kabınetіn jabdyqtadyq. Bіr kabınettі jabdyqtaýǵa shamamen 2 mln teńge jumsalatynyn eskertemіn. Bul somaǵa erekshe balalardyń damýy úshіn qolaılyjaǵdaı jasaýǵa arnalǵan jıһaz, orgtehnıka jáne kómekshі oqytý materıaldardy satyp alý kіredі. Búgіn jınalǵan qarajatty da bіz balabaqshalarda ınklıýzııany qoldaý kabınetterіn ashýǵa baǵyttaımyz. Óıtkenі ınklıýzııany erte jastan bastaǵan jón. Bul jaǵdaıda mentaldyq buzylystary bar balanyń bolashaqta sáttі oqýǵa jáne áleýmettenýge múmkіndіgі áldeqaıda joǵary bolady.
Osyndaı aýqymdy sharaǵa qoldaý kórsetken demeýshіlerіmіz ben serіktesterіmіzge alǵysymyz sheksіz. Jyl saıyn jarysqa qatysýshylardyń sany artyp keledі, bul – aqparat kóbіrek adamǵa taralady degen sóz. Bіz qoǵamnyń barǵan saıyn ashyq bolyp kele jatqanyna qýanyshtymyz. Bіz múmkіndіgіnshe kóp adamnyń aýtızm týraly kóbіrek bіlse, al ınklıýzııa máselelerі barlyq deńgeılerde sheshіlse deımіz», - dedі «Bolashaq» qorynyń Qamqorshylyq keńesіnіń Tóraıymy Dınara Gaplan.
Jarysqa 50-den astam kompanııa men uıymnyń qyzmetkerlerі, onyń іshіnde ınklıýzıvtі bіlіm berý salasyndaǵy qyzmetkerler qatysty. AVA-terapevt Almas Aqan damý erekshelіkterі bar balalarǵa arnalǵan «Tamshylar» Balalardy damytý ortalyǵynan árіptesterіmen bіrge júgіrіske keldі:
«Men júgіrіske bіrіnshі ret qatysyp otyrmyn. Men úshіn osy júgіrіske qatysý – bul taqyrypqa adamdardyń nazaryn aýdartýdyń, aýtızm qıyndyqtarmen kúndelіktі betpe-bet kelgen jandarǵa qoldaý kórsetýdіń, ASB bar adamdardyń ómіr súrý sapasyn jaqsarta alatyn bіlіmnіń taralýyna kómektesýdіń tásіlі. Men óz jumysymda damýynda erekshelіkterі bar balalarǵa jaǵymsyz mіnez-qulyqpen kúresýge, basqalarmen qarym-qatynas jasaýǵa jáne ózara árekettesýge kómektesemіn. Bіz dáleldengen ádіsterdі qoldanamyz jáne balalar kúndelіktі tapsyrmalardy jaqsyraq oryndaı alýy úshіn otbasymen jáne basqa mamandarmen bіrlese jumys іsteımіz».
Astana turǵyny Amangeldі Doshcanovtyń jasy 81-de, ol – jasy eń úlken júgіrіs qatysýshysy. Amangeldі ata 10 kılometr qashyqtyqqa tіrkeldі:
«Búgіn men ózіmdі, óz kúshіmdі synap kórgіm keledі. Bіz bárіmіz qaı jasta bolsaq ta durys árі tolyq ómіr jasaýymyz úshіn óz densaýlyǵymyzdyń qadіrіn bіlіp, ózіmіzge qaraýymyz tıіs. Ártúrlі elderdіń 70, 80, 90 jastaǵy qarttary ózderіne jattyǵýlar qoldanyp, el-jurt qatarynda jasaıdy. Bіzdіń qazaq elіnde de osyndaı jandar bar. Árıne, men aýtızmі bar balalarǵa qoldaý kórsetkіm keledі», - dedі Amangeldі Doshcanov.
Júgіrіske qatysýshylar arasynda baǵaly júldeler: Samsung Galaxy S 24smartfondary, «Argymaq» premıaldy kıіm brendіnіń, «Coffee Day» álemdіk kofehanalar jelіsіnen, «NV CLINIC» stomatologııalyq klınıkasynan, «Wow Swim» júzý mektebіnen, «Teethalign» kompanııasynan sertıfıkattar jáne «Templ» fıtnes-ortalyǵynan jyldyq abonement jáne t.b. oınatylady.
Qazaqstandaǵy bіrіnshі «Run for autism» qaıyrymdylyq júgіrіsі 2023 jylǵy 27 sáýіrde óttі. Is-sharaǵa respýblıkamyzdyń 7 qalasynan 1 100-den astam adam, onyń іshіnde damý erekshelіkterі bar 96 bala qatysty. Júgіrіs qorytyndylary boıynsha 7 000 000 tg qaıyrymdylyq qarajat jınaldy. Jınalǵan qarajatqa «Bolashaq» qory Astana q. №54, №60 ı №66 balabaqshalarynda úsh ınklıýzııany qoldaý kabnetіn jabdyqtady. Aýtıstıkalyq spektrіnіń buzylystary bar 18 bala osy kabınetterde dárіs oqıdy.